Բոյանայի եկեղեցի

**Համաշխարհային ժառանգություն**
	Բոյանայի եկեղեցի
Boyana Church*
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն
Երկիր	Բուլղարիա
Տիպ	մշակութային
Չափանիշներ	ii, iii
Ցանկ	ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ
Աշխարհամաս**	Եվրոպա և; Հյուսիսային Ամերիկա
	Ընդգրկման պատմություն
Ընդգրկում	1979 (3-րդ նստաշրջան)
Համար	42
	Բոյանայի եկեղեցի (Բուլղարիա)
	* Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում; ** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման
	Համաշխարհային ժառանգություն

Բոյանայի եկեղեցի (բուլղար․՝ Боянска църква), միջնադարյան եկեղեցի Բուլղարիայում։ Տեղակայված է մայրաքաղաք Սոֆիայից 8 կմ հեռավորության վրա, Վիտոշա լեռան ստորոտին գտնվող Բոյանա գյուղում։ 1979 թվականին ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկում^[1]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

10-րդ դարում Բոյանա գյուղում կառուցվել է առաջին փոքրիկ եկեղեցին, որը նվիրված էր Սուրբ Նիկողայոս Զմյուռնիացուն և Պանտելեիմոնին։ 13-րդ դարի սկզբին սևաստոկրատոր Կալոյանի ցուցումով այս եկեղեցուն կից կառուցվել է որմնանկարներով զարդարված (ավարտվել են 1259 թվականին) նոր երկհարկանի եկեղեցի։ Որմնանկարներից մեկի վրա պահպանվել է կտիտորյան մակագրություն․

+взъдвиже сѧ ѽ земѧ и създа сѧ прѣчисты хра
мъ ст҃аго иерарха х҃ва николы ст҃аго и великѡ
славнагѡ мѫченика хв҃а пантелеимѡна тече
ниемъ и трѹдомъ и любовиаѧ многоаѫ калѡ
ѣнѣ севастократора братѹчѧди цр҃ва внѹкъ ст҃а
стефана кралѣ србьскаго написа же сѧ при цр҃
вство блгарское при благовѣрнем и бг҃очь
стивѣмъ и хр҃столюбивѣмъ цр҃и костан
динѣ асѣна едикто з҃ в лѣто
.ѕ҃.ѱ.ѯ҃з҃

Դոնատորի անունով եկեղեցին ստացել է «Կալայանովա» անվանումը։ 19-րդ դարի սկզբին եկեղեցու անսամբլի երրորդ շինարարությունն է ավարտվել։ Այդ կցակառուցման արդյունքում եկեղեցին ունի երեք կողաշենք։

Ճարտարապետական առանձնահատկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եկեղեցին բաղկացած է տարբեր ժամանակաշրջանների շինվածքներից․

արևելյան հատված, հատակագծում հավասարաթև խաչի ձև ունեցող միագմբեթ եկեղեցի (11-րդ դար),
կենտրոնական հատված, «Կալոյանովա եկեղեցի», երկհարկանի շինություն (13-րդ դար), առաջին հարկը զբաղեցնում է մատուռը և բուլղարացի բոյարների գերեզմանատունը։ Երկրորդ հարկում անմիջական եկեղեցին է։ Եկեղեցու ճակատամասը զարդարված է կերամիկական հախճասալիկներով,
արևմտյան հատված, 19-րդ դարի գավիթ, որը զուրկ է ցանկացած զարդարանքից։

Բոլոր շինությունները պատրաստված են աղյուսից։

Ֆրեսկոներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որմնանկարչություններից եկեղեցում պահպանվել են․

11-12-րդ դարի ֆրեսկոներ (պահպանվել են եկեղեցու արևելյան հատվածում՝ հյուսիսային պատ, աբսիդի ներքևում),
Վասիլիա վարպետի ֆրեսկոներ, 13-րդ դարի կես (ֆրեսկոների փուլն ավարտվել է 1259 թվականին),
14-16-րդ դարի ֆրեսկոներ,
1882 թվականի գեղանկարներ։

Եկեղեցու պատերը զարդարում են 240 առանձին ֆիգուրներ և 89 կոմպոզիցիաներ (նորկտակարանային պատմություններ, Սուրբ Նիկողայոսի վարքագրությունից դրվագներ)։ Եկեղեցու որմնանկարային ցիկլը համարվում է բուլղարական միջնադարյան որմնանկարի ամենաարժեքավոր հավաքածուներից մեկը։

Բոյանայի գեղանկարչությունը վերաբերում է Խաչակիրների կողմից Բյուզանդական կայսրության գրավման ժամանակաշրջանին։ Գրավումը հանգեցրել է տեղի դպրոցների և արվեստի դպրոցների նշանակության բարձրացման։

Եկեղեցում կան նաև պատմական դեմքերի պատկերներ՝ սևաստոկրատոր Կալոյանի և նրա կին Դեսիսլավայի, թագավոր Կոնստանտին I Տիհի և թագուհի Իրինայի (եկեղեցու հյուսիսային պատ)։ 18 տեսարաններ պատկերում են Նիկողայոս Զմյուռնիացու կյանքը։