Ֆիլիպինյան արծիվ

Թագավորություն	Կենդանիներ
Տիպ	Քորդավորներ
Դաս	Թռչուններ
Կարգ	Բազեազգիներ
Ընտանիք	Ճուռակներ
Ենթաընտանիք	Արծիվներ
Տեսակ	Ֆիիպինյան արծիվ

Լատիներեն անվանում

Pithecophaga jefferyi

Ogilvie-Grant, 1896

Հատուկ պահպանություն

Կրիտիկական վիճակում գտնվող տեսակ
IUCN 3.1 Critically Endangered : 106003528

Արեալ

Դասակարգումը
Վիքիցեղերում

Պատկերներ
Վիքիպահեստում

Ֆիլիպինյան արծիվ^[1]^[2] կամ ֆիլիպինյան կապկակեր^[3] կամ կապկակեր արծիվ^[4] կամ ֆիլիպինյան հարպիա^[5] կամ հարպիա-կապկակեր^[1] (լատին․՝ Pithecophaga jefferyi) ճուռակների ընտանիքի գիշատիչ թռչուն։ Աշխարհի հազվագյուտ, ամենամեծ և ուժեղ թռչուններից մեկը։ Այն ապրում է բացառապես Ֆիլիպինների արևադարձային անտառներում և հանդիսանում է այս երկրի ազգային խորհրդանիշներից մեկը^[6]։ Ըստ Ֆիլիպինների օրենքի, այս վտանգված թռչնի սպանությունը պատժելի է՝ տասներկու տարվա ազատազրկմամբ և ծանր տուգանքով^[7]։

Բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիլիպինյան հարպիան ունի 80-100 սմ երկարություն, թևերի բացվածքը մինչև 220 սմ։ 5-ից 8 կգ քաշ ունեցող էգերը մի փոքր ավելի մեծ են, քան 4-ից 6 կգ քաշ ունեցող որձերը։ Այս թռչնի համեմատաբար կարճ թևերը և երկար պոչը հեշտացնում են խիտ անտառում թռչելիս։

Ֆիլիպինյան արծվի գլուխը սպիտակավուն-գորշ է, գլխի հետևի մասում երկար և նեղ փետուրների միջնամասն է՝ փուփուլը։ Կտուցը շատ մեծ է և երկար։ Մեջքի հատվածը ու թևերը շագանակագույն են, պոչը՝ ավելի մուգ լայնակի շերտերով, փորը՝ բուռն-սպիտակեցնող։

Տարածվածություն և պահպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիլիպինյան կապկակեր արծիվը աշխարհում ճուռակների հազվագյուտ տեսակներից մեկն է։ Այս տեսակը հանդիպում է Ֆիլիպինների Լուզոն, Սամար, Լեյտե և Մինդանաո կղզիներում, որտեղ բնակվում է խիտ բարձր արևադարձային անտառներում։ Բնակելի տարածքի ոչնչացման պատճառով այս թռչնի թվաքանակն այսօր նվազել է՝ հասնելով 200-400 հատի։ Տեսակները, ըստ մասնագետների, խիստ վտանգված են։

Սնունդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կապկակեր արծիվների հիմնական սնունդը տատանվում է կղզուց կղզի՝ կախված այնտեղ գտնվող կենդանիներից, հատկապես Լուսոնում և Մինդանաոյում, քանի որ այդ կղզիները գտնվում են տարբեր ֆունիստիկական տարածքներում։ Օրինակ, Մինդանաոյում թռչունը հիմնականում սնվում է բրդյա թևերով թռչուններով, իսկ Լուսոնում՝ ջրային կենդանիներով^[8]։ Ֆիլիպինյան արծիվը նախընտրում է որսալ փետրաթևավորների և մալայական արմավենու ցիվերներ, բայց երբեմն գոհ է փոքրիկ կաթնասունների որսից (արմավենու սկյուռ և չղջիկ^[2]), ռնգեղջյուր թռչուններ, սողուններ (օձեր և մողեսներ), պատահում է հարձակվում է նույնիսկ այլ գիշատիչ թռչունների վրա, մասնավորապես՝ բվերի։ Երբեմն արծիվները զույգերով որսում են կապիկների։ Թռչուններից մեկը նստում է ճյուղի վրա՝ կապիկների մոտ, շեղում նրանց, իսկ մյուսն աննկատ թռչում է իր որսի հետևից և բռնեցնում նրան^[9]։

Բազմացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիլիպինյան կապկակերները մոնոգամ են և ամբողջ կյանքը մնում են իրենց զուգընկերոջ հետ։ Էգերը բներ են կառուցում 30 մ բարձրության վրա, գերադասելի է դիպտերոկարպ ընտանիքի ծառերի վրա։ Առաջին անգամ նման բույն հայտնաբերվել է 1963 թվականին։ Բնում դնում է մեկ խոշոր ձու. ծնողները 20 ամիս խնամում են ձվից դուրս եկած անպաշտպան ձագին։

Ֆիլիպինյան հարպիայի կյանքի տևողությունը հասնում է 60 տարի։

Դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիլիպինական կապկակեր արծիվը հայտնաբերվել է 1896 թվականին բրիտանական հետախույզ Ջոն Ուայթհեյդի կողմից և անվանել է իր հոր՝ Ջեֆֆերի Pithecophaga jefferyi անունով։ Հունարենից թարգմանված գիտական անվան առաջին մասը նշանակում է «կապիկ ուտող»։

Այն առանձնանում է որպես առանձին սեռ, որը, կախված աղբյուրից, որոշվում է և մտնում է կամ օձակերների ենթաընտանիքի մեջ, կամ՝ ճուռակների ենթաընտանիքի մեջ։ Միչիգանի համալսարանի գիտնականները ուսումնասիրել են Ֆիլիպինյան կապիկակերի ԴՆԹ-ն, որը վերցված է նրա արյան նմուշներից։ Այն համեմատվել է խոշոր հարպիայի (Harpia harpyja), Գվիանական հարպիայի և Նոր Գվինեայի հարպիայի ԴՆԹ-ի հետ։ Այս երեք տեսակները կապված են միմյանց հետ, բայց, ինչպես պարզվեց, Ֆիլիպինյան կապկակերի մտերիմ հարազատները չեն։ Չափի, բնակության և վարքի նմանությունը համադրելի էվոլյուցիայի հետևանք է^[10]։ Այս պահին համարվում է, որ Ֆիլիպինյան կապկակերի ամենամոտ հարազատները ավելի փոքր օձակերներն են^[10]։

Ֆիլիպինյան հարպիան մշակույթում և արվեստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիլիպինյան հարպիան 2005 թվականին ընտրվել է Հարավարևելյան Ասիայի խաղերի (SEA Games) խորհրդանիշ^[11]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինդանաոյում

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Дементьев Г. П., Галушин В. М. Отряд Соколообразные, или Хищные птицы (Falconiformes) // Жизнь животных. Том 6. Птицы / под ред. В. Д. Ильичева, И. В. Михеева, гл. ред. В. Е. Соколов. — 2-е изд. — М.: Просвещение, 1986. — С. 137. — 527 с.
↑ ^2,0 ^2,1 Կաղապար:Книга:Редкие и исчезающие животные. Птицы
↑ Акимушкин И. И. Мир животных. Т. 3. Рассказы о птицах / Серия Эврика. — М.: Молодая Гвардия, 1971. — С. 156. — 384 с.
↑ Фишер Д., Саймон Н., Винсент Д. Красная книга. Дикая природа в опасности / пер. с англ., под ред. А. Г. Банникова. — М.: Прогресс, 1976. — С. 273—274. — 478 с.
↑ Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский / Под общ. ред. акад. В. Е. Соколова. — М.: Русский язык, РУССО, 1994. — С. 47. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0
↑ Kennedy, R. S., P. C. Gonzales, E. C. Dickinson, H. C. Miranda, Jr., and T. H. Fisher (2000). A Guide to the Birds of the Philippines. Oxford University Press. ISBN 0-19-854669-6
↑ Farmer arrested for killing, eating rare Philippines eagle: officials". AFP.Farmer arrested for killing, eating rare Philippines eagle: officials". AFP. 2008-07-18. http://afp.google.com/article/ALeqM5hmMr60RIPEBrwEzz1o1iP8QnMt5w. Retrieved 2009-01-07
↑ Rare Birds Yearbook 2008. England: MagDig Media Lmtd. 2007. pp. 127. ISBN 978-0-9552607-3-5.
↑ Chandler D., Couzens D. (2008). 100 Birds to See Before You Die. London: Carleton Books. pp. 171. ISBN 978-1-84442-019-3.
↑ ^10,0 ^10,1 DNA study: RP eagle is one of a kind".(չաշխատող հղում) Sun.Star Davao. 2007-12-15. Retrieved 2008-11-21
↑ Филиппинская гарпия в словаре по Филиппинам

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաղապար:БСЭ2
Ferguson-Lees J., Christie D. A. 2001. Raptors of the world. Helm, London.

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆիլիպինյան արծիվ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆիլիպինյան արծիվ» հոդվածին։

[в-1] 1,0 ^1,1 Дементьев Г. П., Галушин В. М. Отряд Соколообразные, или Хищные птицы (Falconiformes) // Жизнь животных. Том 6. Птицы / под ред. В. Д. Ильичева, И. В. Михеева, гл. ред. В. Е. Соколов. — 2-е изд. — М.: Просвещение, 1986. — С. 137. — 527 с.

[rare-2] 2,0 ^2,1 Կաղապար:Книга:Редкие и исчезающие животные. Птицы

[3] Акимушкин И. И. Мир животных. Т. 3. Рассказы о птицах / Серия Эврика. — М.: Молодая Гвардия, 1971. — С. 156. — 384 с.

[red_book-4] Фишер Д., Саймон Н., Винсент Д. Красная книга. Дикая природа в опасности / пер. с англ., под ред. А. Г. Банникова. — М.: Прогресс, 1976. — С. 273—274. — 478 с.

[5] Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский / Под общ. ред. акад. В. Е. Соколова. — М.: Русский язык, РУССО, 1994. — С. 47. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0

[6] Kennedy, R. S., P. C. Gonzales, E. C. Dickinson, H. C. Miranda, Jr., and T. H. Fisher (2000). A Guide to the Birds of the Philippines. Oxford University Press. ISBN 0-19-854669-6

[7] Farmer arrested for killing, eating rare Philippines eagle: officials". AFP.Farmer arrested for killing, eating rare Philippines eagle: officials". AFP. 2008-07-18. http://afp.google.com/article/ALeqM5hmMr60RIPEBrwEzz1o1iP8QnMt5w. Retrieved 2009-01-07

[8] Rare Birds Yearbook 2008. England: MagDig Media Lmtd. 2007. pp. 127. ISBN 978-0-9552607-3-5.

[9] Chandler D., Couzens D. (2008). 100 Birds to See Before You Die. London: Carleton Books. pp. 171. ISBN 978-1-84442-019-3.

[autogenerated1-10] 10,0 ^10,1 DNA study: RP eagle is one of a kind".(չաշխատող հղում) Sun.Star Davao. 2007-12-15. Retrieved 2008-11-21

[11] Филиппинская гарпия в словаре по Филиппинам

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]