Վիլհելմ Քրայս

Վիլհելմ Քրայս; գերմ.՝ Wilhelm Kreis
Ծնվել է	մարտի 17, 1873[…]
Ծննդավայր	Eltville am Rhein, Ռայնգաու Տաունուս, Դարմշտադտի վարչական շրջան, Հեսսեն, Գերմանիա
Մահացել է	օգոստոսի 13, 1955[…] (82 տարեկան)
Վախճանի վայր	Բա Հոննեֆ, Ռեյն Զիգ, Քյոլնի վարչական շրջան, Հյուսիսային Հռենոս-Վեստֆալիա, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն
Ճյուղ(եր)	Heimatschutz Architecture?
Կրթություն	Բեռլինի տեխնիկական համալսարան և Մյունխենի տեխնիկական համալսարան
Աշխատավայր	Kunstgewerbeschule Düsseldorf?
Ուշագրավ աշխատանքներ	Palatium?
Պարգևներ	Գերմանական կայսրության արծվի վահան և Գյոթեի մեդալ արվեստի և գիտության համար
	Wilhelm Kreis Վիքիպահեստում

Վիլհելմ Քրայս (գերմ.՝ Wilhelm Kreis; մարտի 17, 1873(1873-03-17)^[1]^[2]^[3]^[…], Eltville am Rhein, Ռայնգաու Տաունուս, Դարմշտադտի վարչական շրջան, Հեսսեն, Գերմանիա^[4] - օգոստոսի 13, 1955(1955-08-13)^[1]^[2]^[5]^[…], Բա Հոննեֆ, Ռեյն Զիգ, Քյոլնի վարչական շրջան, Հյուսիսային Հռենոս-Վեստֆալիա, Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն), գերմանացի ճարտարապետ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիլհելմ Քրայսը 20-րդ դարի առաջին կեսի գերմանացի խոշորագույն ճարտարապետներից մեկն է։ Ծնվել է Ռեյնգաուի շրջանում՝ հողաչափի ընտանիքում, ինը երեխաներից վեցերորդն է։ Ճարտարապետություն սովորել է Մյունխենում (1892-1894 թվականներին), Կարլսրուեում, Բեռլինում։ Վկայականը ստացել է Բրաունշվայգում, որտեղ նաև ծանոթացել է իր ապագա կնոջ հետ։

Դեռ ուսանող լինելով՝ Վիլհելմ Քրայսն առաջին մրցանակն է ստացել Լայպցիգում կայացած «Ազգերի ճակատամարտի հուշարձանի» մրցույթում (պայմանագիրը, այնուամենայնիվ, կնքվել է ավելի «հասուն» ճարտարապետ Բրունո Շմիցի հետ)։ 1898 թվականից Քրայսն աշխատել է որպես Դրեզդենի արվեստի ակադեմիայի ճարտարապետ Պաուլ Վալոտի օգնական և օգնել նրան Սաքսոնիայի թագավորության Լանդտագի կառուցման ժամանակ։ 1899 թվականին Քրայսի նախագծերը ստացել են Բիսմարկի աշտարակի նախագծերի մրցույթի առաջին երեք մրցանակները։ Հետագա տարիներին Գերմանական կայսրության տարածքում ստեղծվել է Քրայսի նախագծով Բիսմարկի 58 աշտարակ։

1902-1909 թվականներին ճարտարապետն ապրել և աշխատել է Դրեզդենում։ 1902 թվականից եղել է տեղի կիրառական արվեստի դպրոցի պրոֆեսոր։ Նրա առաջին ճարտարապետական նախագիծը եղել է Սաքսոնիայի թագավորության մայրաքաղաքում Ֆրիդրիխ-Օգոստոսի կամուրջը։ Առաջին համաշխարհային պատերազմից առաջ Քրայսը նաև կառուցել է մեծ սուպերմարկետներ Քյոլնում և Վուպերտալում։ Դրեզդենում ապրելու տարիներին ճարտարապետը ընկերացել է գրող Կառլ Ֆրիդրիխ Մայի և նկարիչ Սաշա Շնեյդերի հետ։

1908 թվականի հունիսից Քրայսը նշանակվել է Դյուսելդորֆի կիրառական արվեստի դպրոցի տնօրեն։ Այդ տարիներին բազմաթիվ աշխատանքներ է կատարել Ռուրի շրջանում, Վեստֆալիայում, Ռեյնլանդցի շրջանում (Դյուսելդորֆում, Էսսենում, Հերնում), բարեկամացել քանդակագործ և ճարտարապետ Առնո Բրեքերի հետ, ում հետ ընկերությունը պահպանել և աշխատել է մինչև կյանքի վերջը։

1926 թվականին Քրայսը Դրեզդենում աշխատանքի է անցել որպես արվեստի ակադեմիայի տնօրեն։ Ճարտարապետը մերժվել է 20-րդ դարի 20-ական թվականների նորաձև ավանգարդիզմի և մոդեռնիզմի արվեստի կողմից և մնացել հավատարիմ հին ձևերի՝ մոնումենտալիզմի և ազգային բնույթի ճարտարապետությանը։ 1929 թվականից Դրեզդենի բարձրագույն տեխնիկական դպրոցում ընդունվել է ճարտարապետության պատվավոր դոկտոր։ 1926 թվականի հուլիսին Քրայսն ընտրվել է Գերմանացի ճարտարապետների միության նախագահ և զբաղեցրել այդ պաշտոնը մինչև 1933 թվականի սկզբին Գերմանիայում նացիստների իշխանության գալը։

Նացիոնալ-սոցիալիստների կառավարման տարիներին Քրայսը նախ հեռացվել է կարևոր նախագծերից ինչպես իր կնոջ՝ օպերային գրող Ռիկարդո Խուխի ազգակցական կապերի պատճառով, այնպես էլ հրեական առևտրային տների հետ նախկին բազմաթիվ շփումների պատճառով, որոնց համար Քրայսը շատ է աշխատել։ Սակայն շուտով Քրայսը սկսել է իր նոր կարիերան։ 1935-1938 թվականներին մի շարք շենքեր է կառուցել Դրեզդենում, ղեկավարել է Դրեզդենի պետական օպերայի (1938) վերակառուցման նախագիծը, այնուհետև աշխատել է «ռեյխի գլխավոր ճարտարապետ» Ալբերտ Շպեերի ղեկավարությամբ։ 1938 թվականից Քրայսը եղել է կայսերական մշակույթի գծով սենատոր։ 1938-1941 թվականներին եղել է Դրեզդենի պետական բարձրագույն դպրոցի ճարտարապետական բաժնի ռեկտոր, 1943 թվականից՝ կերպարվեստի կայսերական պալատի նախագահ։ 1944 թվականի օգոստոսին արվեստի այլ 12 ականավոր գործիչների հետ միասին Ադոլֆ Հիտլերի կողմից ընդգրկված է եղել զինվորական ծառայությունից ազատվածների ցանկում։

Պատերազմից հետո Քրայսն ընտանիքի հետ ապրել է Բադ-Հոնեֆում (1949 թվականից)։ Շարունակել է աշխատել, կառուցել է Դորտմունդում Կենտրոնական հողային բանկի շենքը, ինչպես նաև բնակելի տներ, հյուրանոցներ և այլ շինություններ։

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քրայսն արժանացել է շքանշանի «Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար»։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Wilhelm Kreis (նիդերլ.)
↑ ^3,0 ^3,1 Structurae — Ratingen: 1998.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #11877798X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Բեռլինի գեղարվեստի ակադեմիա — 1696.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ulrich Coenen: Bühlerhöhe. Das Schloss im Schwarzwald von Wilhelm Kreis. Verlag Swen Panten, Baden-Baden 2004, ISBN 3-928813-13-7
Winfried Nerdinger, Ekkehard Mai (Hrsg.): Wilhelm Kreis. Architekt zwischen Kaiserreich und Demokratie. Klinckhardt & Biermann, München 1994, ISBN 3-7814-0349-1

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վիլհելմ Քրայս» հոդվածին։

[_e37dba01c44ca9ed-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_8dfc41e2a7915211-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Wilhelm Kreis (նիդերլ.)

[_3d5d38d54e52d078-3] 3,0 ^3,1 Structurae — Ratingen: 1998.

[_a2bf4d4ee11c0695-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #11877798X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_52f00b62331fe456-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Բեռլինի գեղարվեստի ակադեմիա — 1696.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]