Jump to content

Սևան-Հրազդան կասկադ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սևան (այլ կիրառումներ)
Սևան-Հրազդան կասկադ
Տեսակկասկադ
Երկիր Հայաստան
Կայք
mek.am/am/
Սևան-Հրազդան կասկադի էլեկտրակայաններ

Սևան-Հրազդան Կասկադ, հիդրոէներգետիկային համակարգ։ Կազմված է մի քանի հիդրոէլեկտրակայաններից (ՀԷԿ-եր) Հայաստանում։ Այն ներառում է յոթ ՀԷԿ-եր,որոնցից մեկը`Երևան-3-ը չի աշխատում,իսկ մյուս վեց ՀԷԿ-երն են` Սևանի, Հրազդանի, Արգելի, Արզնիի, Քանաքեռի, Երևան-1-ի։ ՀԷԿ-երը տեղակայված են Հրազդան գետի վրա, օգտագործում են գետի բնական հոսքը և Սևանից հոսող ոռոգման ջուրը, որը հնարավորություն է տալիս ոռոգել Հայաստանի գյուղատնտեսական հողերի 70 %-ը։

Ընդհանուր տեղեկություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սևան-Հրազդան կասկադ

Սևան-Հրազդան Կասկադը կազմված է 7 առանձին ՀԷԿ-երից, 565 ՄՎ ընդհանուր հզորությամբ։ Կառուցման գործընթացը տևել է ավելի քան 30 տարի և այն կառուցվել է 1930-1965 թվականներին։ Սևան-Հրազդան Կասկադը ունի շատ մեծ նշանակություն Հայաստանի ամբողջ էներգետիկ համակարգի վրա և այդ պատճառով այն ունի և հզորության արագ վերականգման և էական այլ վերականգնումների կարիք, որպեսզի հնարավոր լինի ապահովել ապահով և կայուն աշխատանքը։ Կասկադը ներկա պահին համարվում է «Միջազգային էներգետիկ կորպորացիա» ՓԲԸ-ի սեփականությունը։

Միջազգային բանկերը ֆինանսական ներդրումներ են կատարում Սևան-Հրազդան Կասկադին և ունեն հատուկ պահանջներ, որոնք են ունենալ շահագործման և ներդրումային նախագիծեր Հայկական և Եվրոպական Միության ստանդարտներին համապատասխան, ինչպես նաև Եվրոպական Վերակառուցման և Զարգացման Բանկի և Ասիական Զարգացման Բանկի բնապահպանական և սոցիալական համապատասխան կանոններ։

Սևան-Հրազդան կասկադի կառուցվածքն ու առանձնահատկությունները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սևան-Հրազդան կասկադը կառուցվել է 1930-ից 1962 թթ.: Այդ ժամանակից ի վեր այն մեծ ազդեցություն է ունեցել Հայաստանի հիդրոէլեկտրականության ստացման գործընթացում։ Կասկադն ընդգրկում է 7 փոքր հիդրոէլեկտրակայաններ, որոնք ձգվում են Հրազդան գետի երկայնքով՝ Սևանա լճի և Երևան քաղաքի միջև։

Սևան-Հրազդան կասկադի երկարությունը մոտավորապես 70 կմ է։ Այս 7 ՀԷԿ-երը միասին արտադրում են Հայաստանի էլեկտրականության 1/10 մասը։ Ի տարբերություն ջերմաէլեկտրակայանների՝ հիդրոէլեկտրակայաններում արտադրվող էլեկտրաէներգիան ավելի մատչելի է։ Սևան-Հրազդան կասկադի ընդհանուր դրվածքային հզորությունը կազմում է 560 ՄՎ, իսկ էներգիայի արտադրությունը տարեկան կտրվածքով՝ 500 մլն կՎժ։

ՀԷԿ Կառուցման տարի Մավորների քանակ Տեղակայված հզորություն (ՄՎ) Առկա հզորություն (ՄՎ) Ոչ առկա հզորություն (ՄՎ)
Երևան - 3 ՀԷԿ 1960 1 5 5 0
Երևան - 1 ՀԷԿ 1962 2 44 22 2
Քանաքեռ ՀԷԿ 1936 6 100 87.5 12.5
Արզնի ՀԷԿ 1956 3 70.6 70.6 0
Արգել ՀԷԿ 1953 4 224 168 56
Հրազդան ՀԷԿ 1959 2 81.6 81.6 0
Սևան ՀԷԿ 1949 2 34.2 24 10.2
Total 20 559.4 458.7 100.7
Սևան-Հրազդան կասկադի առանձին բաղադրիչների մասնաբաժինը:

Սևան-Հրազդան կասկադի աշխատանքը մեծ մասամբ կախված է Սևանա լճի ջրային պաշարների քանակությունից։ Այդ պատճառով 7 ՀԷԿ-երից միայն 5-ն են աշխատում ամբողջ տարվա ընթացքում, իսկ մնացած 2-ը աշխատում են ոռոգման ժամանակահատվածում, երբ համակարգում առկա են ջրի հավելյալ պաշարներ։ Քանի որ Հայաստանում գյուղատնտեսությունը առաջնային դերում է, իսկ Սևանա լճի ջրի պաշարները անսպառ չեն, կասկադը պետք է հետևի երկրի ոռոգման ռազմավարությանը։ Ոռոգման սեզոնի ընթացքում է, որ Սևան-Հրազդան կասկադը ամբողջությամբ չի գործում։ Ըստ վիճակագրական տվյալների՝ Սևանա լճից տարեկան դուրս է մղվում 150 մ^3ջուր։

Ջուրը Սևանա լճից ՀԷԿ-եր է տեղափոխվում ջրանցքների և թունելների միջոցով, որոնք կառուցվել են դեռևս 1960-ականներին և վերականգնման կարիք ունեն։

Բնապահպանական եւ սոցիալական հարցեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս համակարգի հիմնական ռիսկերը իր շահագործման և վերականգնողական ծրագրից գալիս են իր ջրամբարի կառավարումից, օրինակ - պարտատոմսերի և տրանսֆորմատորների համար յուղերի և քսուկների կառավարումը, կապար / թթվային մարտկոցների և նյութերի կառավարումը։ Ավելորդ է նշել նաև անձնակազմի առողջության և անվտանգության հարցերը։ Քանի որ պլանավորվում է Երևան-1 պատնեշը տեղադրել կենսաբանական միջավայրւմ - կա նաև բարձր մակարդակի ռիսկ պղտորության պատճառով։ Մեկ այլ բացասական ազդեցություն կարող է սպասվել աշխատանքների և սարքավորումների փոխադրման պատճառով, ինչը կարող է առաջացնել կեղտոտում և աղմուկ, որի արդյունքում կստեղծվի սոցիալական վրդովմունք։ Վերականգնման գործընթացը չի ներառում որևէ հետագա ընդլայնում կամ նոր օբյեկտների ստեղծում - բոլոր աշխատանքային տարրերը հաստատված են ըստ պլանի։

Վերականգնման ծրագիր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սևան-Հրազդան կասկադի մեծ մասը ներկայումս լավ վիճակում չէ։ Վերականգնողական աշխատանքներ չեն տարվել նրա կառուցումից ի վեր։ Արդեն որոշ ժամանակ է, ինչ վերականգնման ծրագիր է իրականացվում, որի ավարտն ակնկալվում է 2017 թվականին։ Վերականգնման աշխատանքների արդյունքում կասկադը կդառնա ավելի ապահով, հուսալի և արդյունավետ։ Այն իր դրական ազդեցությունը կունենա նաև շրջակա միջավայրի վրա՝ նվազեցնելով միջավայրի աղտոտման մակարդակը։ Աղտոտումը և շրջակա միջավայրի վրա ազդեցությունը նվազեցնելու համար ստեղծվել է Բնապահպանական և Սոցիալական գործողությունների պլան, որը կբավարարի հայկական, եվրոպական և ասիական զարգացման բանկերի պահանջներին։ Շրջակա միջավայրի աղտոտվածության հիմնական վտանգների կանխումը նույնպես ներառված է այս պլանում։

Վերականգնողական ծրագրում ընդգրկված է նաև Երևան-1 ՀԷԿ-ի ամբողջական վերանորոգումը։ Երևանի, Հրազդանի, Արգելի, Արզնիի և Քանաքեռի ՀԷԿ-երին կտրվի նոր սարքավորումներ՝ նոր կոլեկտոր մարտկոց, նոր գեներատոր և այլն։ Վերականգնման ծրագրի աշխատանքները կիրականացվեն միայն Սևան-Հրազդան կասկադի տարածքում, և որևէ լրացուցիչ տարածքի գնումներ չեն պահանջվում։

Սևան-Հրազդան կասկադի ընդհանուր կարգավիճակը բարելավելու համար Միջազգային Էներգիայի Կորպորացիան և Սևան-Հրազդան կասկադի բաժնետեր ՌուսՀիդրո ՓԲԸ-ն իրենց ներդրումը նույնպես կունենան վերականգնման ծրագրում։

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. http://www.mek.am/ru/41134_Annex4_Armenia_NTS_V13.pdf
  2. http://www.adb.org/projects/46941-014/main#tabs-0-0
  3. http://www.adb.org/sites/default/files/project-document/76138/46941-014-arm-rrp.pdf