Ջերմաէլեկտրակայան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հրազդանի ՋԷԿ

Ջերմաէլեկտրակայան, էլեկտրակայան, որտեղ օրգանական վառելիքի այրման ջերմությունը փոխակերպվում է էլեկտրական էներգիայի[1]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջերմաէլեկտրակայաններն առավել տարածված էլեկտրակայաններն են նրանցում արտադրվում է էլեկտրաէներգիայի ամբողջ արտադրանքի ավելի քան 80%-ը[2]։ Տարածված են շոգետուրբինային ջերմաէլեկտրակայանները, որոնցում աշխատող մարմինը ջրային գոլորշին է։ Շոգեկաթսայում այրվող օրգանական վառելիքի քիմիական էներգիան փոխակերպվում է ջերմայինի, որը հաղորդվելով ջրին, այն փոխակերպում է բարձր պարամետրերի (ճնշումը՝ 12,75, 23,5 մպա և ավելի, ջերմաստիճանը՝ 560—565cC) շոգու[3]։ Ստացված շոգին գլխավոր շոգեխողովակագծերով տրվում է շոգետրուբին, որտեղ ընդարձակվելով (ճնշման անկման հետևանքով), ձեռք է բերում մեծ արագություն՝ շոգու պոտենցիալ էներգիան կինետիկի փոխակերպվելու շնորհիվ[4]։ Շոգու կինետիկ էներգիան փոխակերպվում է տուրբինի ռոտորի պտտական շարժման (1500 և 3000 պտ/ր արագությամբ)։ Վերջինիս միացվում է էլեկտրական գեներատորի ռոտորը, որի պատման հետևանքով առաջանում է էլեկտրական հոսանք։ Արտադրված էլեկտրական էներգիան ենթարկվում է տրանսֆորմացման և հաղորդվում էներգահամակարգին[5]։

Շոգետուրբինային ջերմաէլեկտրակայաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շոգետուրբինային ջերմաէլեկտրակայաններն աշխատում են ածխով, հեղուկ (մազութ) և գազանման (բնական ու արհեստական գազ) վառելիքով, տորֆով, այրվող թերթաքարերով։ Շոգետուրբինային ջերմաէլեկտրակայանները, որոնք սարքավորված են կոնդենսացիոն տուրբիններով, կոչվում են կոնդենսացիոն էլեկտրակայաններ[6]։ Սրանք էներգահամակարգի առանցքային կայաններն են և, ելնելով էներգամատակարարման մեջ նրանց ունեցած ֆունկցիոնալ նշանակությունից, կոչվում են ՊՇԷԿ-ներ (Պետական շրջանային էլեկտրակայաններ)[7]։ Դրանք ԽՍՀՄ էներգետիկայի հիմքն են, որոնց հզորությունը կազմում է ջերմաէլեկտրակայանների ամբողջ հզորության 2/3-ը։ ՊՇԷԿ-ները սարքավորված են 500,800,1200 Մվտ միավոր հզորությամբ էներգաբլոկներով[8]։ 1931 թվականին ԽՍՀՄ-ում գործում էին 1 միլիոն կվտ հզորությամբ 55 ջերմաէլեկտրակայաններ, իսկ 1980 թվականին միայն Զապորոժիեի և Ուգլեգորսկի ՊՇԷԿ-ների հզորությունը կազմել է 3600-ական կվտ։ Նախագծվում են 4500 կվտ և ավելի hqnրության ջերմաէլեկտրակայաններ[9]։

Հրազդանի ՊՇԷԿ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հրազդանի ՊՇԷԿ-ի հզորությունը 1110 Մվտ է[10]։ Այն էլեկտրակայանները, որոնք բավարարում են սպառիչների էլեկտրական և ջերմային էներգիաների նկատմամբ ունեցած պահանջարկը, կոչվում են ջերմաէլեկտրակենտրոններ (ՋԷԿ)[11]։ Ջերմաէլեկտրակայանների մեջ որոշակի տեղ են գրավում շոգեգազային և գազատար քինային էլեկտրակայանները։ Ջերմաէլեկտրակայանի տարատեսակ է ատոմային էչեկտրակայանը։ Մեծ հեռանկարներ ունեն մագնիսահիդրոդինամիկական գեներատորներով սարքավորված էլեկտրակայանները։ ԽՍՀՄ-ի որոշ շրջաններում գործում են երկրի ընդերքի ջերմությունն օգտագործող երկրաջերմային էլեկտրակայաններ[11]։

ՀրազՋԷԿ-ն ունի բացառիկ նշանակություն էլեկտրաէներգիայի արտահանման համար։ Կայանի արտահանման ներուժը կազմում է տարեկան ավելի քան 4 մլրդ. կՎտժ[12]։ 2008-2020 թվականների ընթացքում ՀրազՋԷԿ-ն արտադրել է շուրջ 8 մլրդ. կՎտ*ժ էլեկտրաէներգիա՝ որպես հիմնական վառելիք օգտագործելով բնական գազը։ ՀրազՋԷԿ-ը կարող է աշխատել ինչպես բնական գազով, այնպես էլ մազութով[13]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Waskey, Andrew Jackson. «Edison Electric Institute». 2455 Teller Road, Thousand Oaks California 91320 United States: SAGE Publications, Inc. ISBN 978-1-4129-9261-9. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)CS1 սպաս․ location (link)
  2. «NETWATCH: Botany's Wayback Machine». Science. 316 (5831): 1547d–1547d. 2007 թ․ հունիսի 15. doi:10.1126/science.316.5831.1547d. ISSN 0036-8075.
  3. Аминов, Р. З.; Шкрет, А. Ф.; Гариевский, М. В. (2017). «Тепловые и атомные электростанции: конкурентоспособность в новых экономических условиях». Теплоэнергетика (5): 5–15. doi:10.1134/s0040363617050010. ISSN 0040-3636.
  4. Moeller, Dade W. (1980-01). «short course training in air pollution control». Journal of the Air Pollution Control Association. 30 (1): 17–21. doi:10.1080/00022470.1980.10465908. ISSN 0002-2470.
  5. Dobzhanskaya, Oksana (2018). «Musical form : Textbook for University students». doi:10.12731/muzforma. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  6. van Vliet, Michelle T. H.; Wiberg, David; Leduc, Sylvain; Riahi, Keywan (2016-04). «Power-generation system vulnerability and adaptation to changes in climate and water resources». Nature Climate Change (անգլերեն). 6 (4): 375–380. doi:10.1038/nclimate2903. ISSN 1758-678X.
  7. Pfeiffer, Alexander; Millar, Richard; Hepburn, Cameron; Beinhocker, Eric (2016-10). «The '2°C capital stock' for electricity generation: Committed cumulative carbon emissions from the electricity generation sector and the transition to a green economy». Applied Energy. 179: 1395–1408. doi:10.1016/j.apenergy.2016.02.093. ISSN 0306-2619.
  8. Beychok, Milton R. (1994). Fundamentals of stack gas dispersion (3rd ed ed.). Irvine, Calif.: M.R. Beychok. ISBN 0-9644588-0-2. OCLC 33462889. {{cite book}}: |edition= has extra text (օգնություն)
  9. «briefing-papers-no167-georgian-hijackers-sentenced-to-death-sept-10-1984». Human Rights Documents online. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 14-ին.
  10. «Harbord, Clare Mary Petre, (born 25 Jan. 1957), Corporate Affairs Director, Drax Power, since 2017». Oxford University Press. 2008 թ․ դեկտեմբերի 1. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  11. 11,0 11,1 «Environmental Protection Agency (EPA)». Berlin/Heidelberg: Springer-Verlag. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  12. «ԷԻՀ. էլեկտրաէներգիայի օգտակար առաքումը». «Էներգո Ինվեստ Հոլդինգ» ընկերության պաշտոնական կայք.
  13. «Հաշվետվություններ». ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի պաշտոնական կայք.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Аракелян Э. К., Старшинов В. А. Повышение экономичности и маневренности оборудования тепловых электростанций. — М.: МЭИ, 1993. — 328 с. — ISBN 5-7046-0042-5

Արտաքին հղումնր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]