Սուիթ Թրաք

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սուիթ Թրաք
Քարտեզ
Քարտեզ

Սուիթ Թրաք (անգլ.՝ Sweet Track), հնագույն ուղի է կամ ճանապարհ, որը գտնվում է Անգլիայի Սոմերսեթ Լևելսում, որն անվանվել է իր հայտնաբերողի՝ Ռեյ Սուիթի անունով։ Կառուցվել է մ.թ.ա. 3807 թվականին (որոշվել է դենդրոքրոնոլոգիայի միջոցով) և Բրիտանական կղզիներում հայտնաբերված երկրորդ ամենահին փայտե ճանապարհն է, որը թվագրվում է Նոր քարի դարաշրջանով։ Այժմ հայտնի է, որ Սուիթ Թրաքը հիմնականում կառուցվել է ավելի վաղ կառույցի՝ Փոատ Թրաքի երկայնքով։

Ճանապարհը տարածվում էր այժմ հիմնականում ցամաքեցված ճահիճով, միացրել է Վեսթհեյ կղզին և Շեփուիք բլուրը[1], երկարությունը մոտավորապես 1800 մ է։ Թրաքը այն ցանցերից է, որը ժամանակին անցել է Սոմերսեթ Լևելսում։ Տարբեր արտեֆակտներ և նախապատմական գտածոներ, այդ թվում՝ ժադեիտե ծիսական կացինը, հայտնաբերվել են տորֆային ճահիճների տարածքում[2]։

Հիմքը կառուցվել է խաչաձև ամրացված փայտե ձողերից, որոնք խրված են ճահճի հատակին՝ կրում են հիմնականում կաղնու տախտակներ, որոնք էլ կազմում են հատակը։ Երթուղին օգտագործվել է մոտավորապես տասը տարի, այնուհետև լքվել է, հավանաբար ջրի մակարդակի բարձրացման պատճառով։ 1970 թվականին, հայտնաբերումից հետո, ձեռնարկված ակտիվ պահպանման միջոցառումների շնորհիվ ճանապարհի մեծ մասը մնացել է գտնելու պահի վիճակում։ Փայտը խոնավ վիճակում պահպանելու համար գործում են պոմպեր և ջրաբաշխման համակարգ։ Ճանապարհի մի հատվածը պահվում է Բրիտանական թանգարանում և Թոնտոնի Սոմերսեթի թանգարանում։ Շեփուիք Հիթ ազգային արգելոցում վերստեղծվել է մի հատված, որի վրայով այցելուները կարող են քայլել նույն գծով, ինչ բնօրինակը։

Գտնվելու վայր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հղկված ջադեյտի կացին գլուխ Թուլուզի թանգարանից

Սուիթ Թրաքը կառուցվել է մ․թ ա..4-րդ հազարամյակի սկզբին Բրյու գետի մոտ, Վեսթհեյ կղզու և Շեփուիքի բլրի միջև։ Վեսթհեյում գտնվող մի խումբ դամբարանաբլուրների առկայությունը հաստատում են նախապատմական լճային կացարանների առկայությունը, որոնք, հավանաբար, նման են եղել Գոդնեյի մոտ գտնվող երկաթի դարի Գլաստոնբերի լճային գյուղում հայտնաբերվածներին։ Դրանք կառուցվել է ճահճի վրա գերաններով արհեստական հիմքի վրա, որը ծածկված էր ծղոտով, կոպիճով և կավով[3]։

Մոտակայքում հայտնաբերվել են նմանատիպ ուղիների մնացորդներ, որոնք միացնում են տորֆային ճահճի վրա կառուցված բնակավայրերը. դրանք ներառում են Հանեյգոր, Աբոթս Ուեյ, Բելս, Բեյքերս, Ուեսթհայ և Նայդորս ուղիները[4]։ Այն վայրերը, ինչպիսին է մոտակա Մեարե Փուլը, վկայում են այն մասին, որ այս կառույցների նպատակը բնակավայրերի միջև շարժը հեշտացնելն է եղել։ Մեարե Փուլի ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ այն ձևավորվել է դրա շուրջ տարածված տորֆային ճահիճների բարձրացման հետևանքով, հատկապես սուբատլանտյան կլիմայական ժամանակաշրջանում (մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակ), և կեռնի նմուշառումը ցույց է տվել, որ այն ծածկվել է առնվազն 2 մ բեկորային ցեխով[5][6]։

Մեարե Փուլի տարածքի երկու գյուղերը, ըստ երևույթին, առաջացել են չորացած տորֆի մակերեսի վրա կանգնեցված կառույցներից՝ վրաններից, քամուց պաշտպանող շարքերից և կենդանիների փարախներից։ Հետագայում կավ են փռել տորֆի վրա՝ ապահովելով զբաղմունքի, արտադրության և տեղաշարժի համար բարձրացված հարթակներ, իսկ որոշ հատվածներում ավելի հաստ փռվածքների վրա կավից կամ քարից կառուցված օջախներ[7]։

Բացահայտում և ուսումնասիրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սուիթ Թրաքը հայտնաբերվել է 1970 թվականին տորֆի արդյունահանման ժամանակ և անվանվել է այն գտնողի՝ Ռեյ Սուիթի անունով[8]։ E. J. Godwin ընկերությունը, որտեղ աշխատել է Սուիթը՝ ուղուց տախտակի օրինակ է ուղարկել Քեմբրիջի համալսարանի հնագիտության դասախոսի օգնական Ջոն Քոուլսին, որը պեղումներ էր կատարել մոտակա ուղիների տարածքում[9]։ Քոուլսի հետաքրքրությունը ուղիների նկատմամբ 1973-1989 թվականներին հանգեցրել է «Սոմերսեթ Լևելս նախագծի» ստեղծմանը, որը ֆինանսավորել են տարբեր դոնորներ, այդ թվում՝ «Անգլիական ժառանգություն» հանձնախմբի կողմից։ Ծրագիրը ձեռնարկել է մի հնագիտական գործունեություն և հաստատել է մ.թ.ա. III և I հազարամյակների տարբեր ուղիների տնտեսական և աշխարհագրական նշանակությունը[10]։ Ջոն Քոուլսի, Բրիոնի Քոուլսի և «Սոմերսեթ Լևելս նախագծի» աշխատանքը գնահատվել է 1996 թվականին, երբ նրանք արժանացել են Իմպերիալ Քիմիական Արդյունաբերություն (ICI) մրցանակին՝ գիտելիքի մեջ մեծ ներդրում ունեցող լավագույն հնագիտական նախագծի համար[11], իսկ 2006 թվականին Հնագիտական ժառանգության մրցանակին[12]։

Տախտակների դենդրոկրոնոլոգիան ուսումնասիրությաունը (ծառի օղակաձև թվագրումը) հնարավորություն է տվել ուղու ճշգրիտ թվագրումը, ինչը ցույց է տվել, որ այն կառուցվել է մ.թ.ա. 3807 թվականին[1][13]։ Այս թվագրումը հանգեցրել է պնդումների, որ Սուիթ Թրաքը աշխարհի ամենահին կառուցված ուղին է[14][15], մինչև որ՝ 2009 թվականին, հայտնաբերվել է 6000-ամյա ուղի, որը կառուցվել էր մ.թ.ա 4100 թվականին, Պլամսթեդում, Բելմարշ բանտի մոտ[16]։ Սուիթ Թրաքի փայտանյութերի ուսումնասիրությունը նպաստել է նեոլիթյան դարաշրջանի դենդրոխրոնոլոգիայի հետազոտությանը. Տրենտ գետի փայտի և Ստոլֆորդի սուզվող անտառի հետ համեմատությունները հնարավորություն են տվել ավելի ամբողջական քարտեզագրել օղակները և դրանց կապը տվյալ ժամանակաշրջանի կլիմայի հետ[17]։

Ուղու կառուցման համար օգտագործվող փայտն այժմ դասակարգվում է որպես ճահճային կաղնի, այդպես է կոչվում փայտը, որը երկար ժամանակներ (երբեմն հարյուր հազարավոր տարիներ) թաղված է եղել տորֆի ճահիճներում և զերծ է մնացել քայքայվելուց թթվային և անաէրոբ ճահճային պայմաններում։ Ճահճային փայտը սովորաբար շագանակագույն է դառնում թթվային ջրի մեջ լուծված տանիններով և ներկայացնում է բրածոացման վաղ փուլը։ Ուղու տարիքը դրդել է լայնածավալ պեղումների 1973 թվականին, որոնք ֆինանսավորվել էին շրջակա միջավայրի վարչության կողմից[9]։

1973 թվականին ուղու հարևանությամբ հայտնաբերվել է ժադեիտե ծիսական կացին։ Ենթադրվում է, որ այն դրվել է այնտեղ որպես ընծա[18]։ Սա Բրիտանիայում և Իռլանդիայում հայտնաբերված ավելի քան 100 նմանատիպ կացիններից մեկն է, նրա լավ վիճակն ու թանկարժեք նյութը վկայում են այն մասին, որ այն եղել է ծիսական կացին, այլ ոչ թե փայտ կտրելու համար[19]։ Եվրոպայի Ալպյան շրջանից ստացված ժադեիտի մշակման դժվարության պատճառով, Մեծ Բրիտանիայում հայտնաբերված այս տեսակի բոլոր կացինները ենթադրվում է, որ եղել են ոչ աշխատանքային և ներկայացնում են արժույթի որևէ ձև են կամ նվեր։ նվերների փոխանակում.[20] Տորֆի ռադիոածխածնային թվագրումը, որում հայտնաբերվել է կացինը, ենթադրում է, որ այն կուտակվել է մ.թ.ա. մոտ 3200 թվականին[21]։ Տեղանքում հայտնաբերված փայտե արտեֆակտները ներառում են թիակներ, ամաեղեն, նետերի սլաքներ, աղեղների մասեր, նետվող կացին, բրիչներ, սանրեր, գդալի բեկորներ։ Հայտնաբերվել են նաև այլ նյութերից՝ կայծքարից նետերի սլաքներ և քարից կացին (անթերի վիճակում)[22]։

2008 թվականին տարածքի երկրաֆիզիկական հետազոտությունը ցույց է տվել մագնիսաչափի ոչ հստակ տվյալներ. Փայտը կարող է ազդել տորֆի ջրաբանության վրա՝ առաջացնելով հանքանյութերի կորուստ կամ հավաքում ճնշումային ջրի և տորֆի մատրիցում[23]։

Կառուցողներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուղին կառուցել են նոր քարի դարի բնակիչները, որոնք գաղութացրել էին տարածքը մոտ 3900 մ.թ.ա., և ապացույցները ցույց են տալիս, որ շինարարության ժամանակ նրանք լավ

Սուիթ Թրաքի թվային վերակառուցում, հարավային հատված

կազմակերպված են եղել[24]։ Մինչ այս մարդկային ներխուժումը, տարածքը շրջապատող բլուրները խիստ անտառապատ են եղել, սակայն տեղի բնակիչները մոտավորապես այդ ժամանակ սկսել են մաքրել այս անտառները, որ տարածքներ բացեն իրենց՝ հիմնականում անասնապահության և համեմատաբար քիչ հողագործությամբ տնտեսության համար[25]։ Ձմռանը ջրային տարածքները օգտագործվել են ձկնորսության, որսորդության համար, ինչը հավաքչությամբ և գյուղատնտեսությամբ զբաղվող համայնքին ապահովել է ձկներով և վայրի թռչուններով։ Ամռանը ավելի չոր տարածքները ապահովել են խոտածածկ տարածքներով՝ անասուններին արածեցնելու համար, եղեգով, շինարարական փայտով և վառելափայտով շինարարության համար, ինչպես նաև առատ վայրի կենդանիներով, թռչուններով, մրգերով և սերմերով[26]։ Ճահճային կղզիներ հասնելը անհրաժեշտ է եղել, որ բնակիչները կարողանան կենսական գործունեություն վարեն, փայտանյութ կուտակեն։ Երթուղու կառուցումով, ենթադրաբար զբաղվել են, երբ ջրերը ցամաքային շրջանից հետո ամենացածրն են եղել[24]։ Երթուղու կառուցման համար պահանջվող աշխատանքը ցույց է տալիս, որ նրանք փայտամշակման առաջադեմ հմտություններ են ունեցել և աշխատողների զբաղմունքի որոշակի տարբերակում[24]։ Նրանք նաև, ըստ երևույթին, կառավարել են շրջակա անտառը առնվազն 120 տարի[24]։

Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատկերված են Սուիթ Թրաքի խաչաձև ամրացված հիմնաձողերը

Ուղին կառուցվել է մ.թ.ա. 3807 կամ 3806 թվականներին[27]։ Եղել է հետիոտն, որը բաղկացած է եղել հիմնականում կաղնու տախտակներից, որոնք դրված են ծայրից ծայր՝ հենված հացենու, կաղնու և լորենու խաչաձև ցցերին, որոնք խրված են ճահճի հատակի տորֆի մեջ[28]։ Տախտակները, որոնք մինչև 40 սմ լայնություն, 3 մ երկարություն և 5 սմ հաստություն ունեն, կտրվել են մինչև 400 տարեկան և 1 մ տրամագծով ծառերից, հատվել և ճեղքվել՝ օգտագործելով միայն քարե կացիններ, փայտե սեպեր և մուրճեր[29]։ Մինչև 6 երկարությամբ և 76 մմ տրամագծով տխլենու և լաստեն երկայնական գերաններ են տեղադրվել ուղղու երկարությամ, խաչաձև գերանների վրա[28][30][31]։ Այնուհետև տախտակների մեջ բացվածքներ են արվել՝ բևեռներով միացնելու համար, այնուհետև տախտակները դրվել են խաչաձև գերանների վրա և ձևավորել ուղին[32]։ Որոշ տեղերում երկրորդ ռելս էր դրվել առաջինի վրա, որպեսզի տախտակը բարձրանար մնացած ուղու մակարդակին։ Այնուհետև տախտակների մի մասը կայունացվել է բարակ, ուղղահայաց փայտե սեպերով, որոնք խրվել են տախտակների ծայրին մոտ կտրված անցքերով և տորֆի, իսկ երբեմն էլ՝ կավի տակ[33]։ Կառույցի հարավային եզրին օգտագործվել են ավելի փոքր ծառեր, և օգտագործվել են ծառից լայնակի կտրված տախտակներ, որ լիովին օգտագործեն ծառի բնի ողջ տրամագիծը[29]։ Հայտնաբերվել են նաև այլ ծառատեսակների բեկորներ , այդ թվում՝ սղոցենի, ուռենի, բարդի, հոնենի, կեչի և խնձորենի[34]։

Ուսումնասիրությունները ցույց է տալիս, որ ուղու հատվածները հավանաբար մասնակի հավաքվել են ցամաքում[35] չնայած փայտի կտորների և տաշեղների առկայությունը ցույց է տալիս, որ որոշ գործողություններ կատարվել են տեղում[34]։ Ճանապարհը կառուցվել է մոտ 200,000 կգ փայտանյութից, բայց Քոուլը գնահատում է, որ նյութերը տեղ հասցնելուց հետո տասը մարդ կարող էր այն հավաքել մեկ օրում[36]։

Սուիթ Թրաքը օգտագործվել է մոտ տասը տարի[37]։ Ջրի մակարդակի բարձրացումը սպառնացել է կլանել այն և, հետևաբար, սահմանափակել է դրա օգտագործումը[38]։ Ճանապարհի կողքին հայտնաբերված առարկաների բազմազանությունը հուշում է, որ այն ամենօրյա օգտագործման մեջ է եղել որպես համայնքի գյուղատնտեսական կյանքի մի մաս[24]։ Նրա հայտնաբերումից հետո պարզվել է, որ Սուիթ Թրաքի մասերը կառուցվել են ավելի վաղ կառուցված ուղու՝ Փոսթ Թրաքի երկայնքով, որը կառուցվել է այս մեկից երեսուն տարի առաջ՝ մ.թ.ա. 3838 թվականին[39][40];

Պահպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Two wooden posts set in the ground and crossing at an angle supporting a wooden board which disappears into tall green reeds
Սուիթ Թրաքի վերստեղծված հատված

Երթուղու մեծ մասը մնում է իր սկզբնական դիրքում, որն այժմ գտնվում է Հատուկ գիտական հետաքրքրությունների Շեփուիք Հիթ կենսաբանական վայրում և ազգային բնության արգելոցում[41]։ Ազգային ժառանգության հիշատակի հիմնադրամը հողատարածքը գնել է և 500 մ երկայնքով բաշխիչ համակարգ և ջրի պոմպեր է տեղադրել; Ուղու երկարության մի քանի հարյուր մետրը այժմ ակտիվորեն պահպանվում է[42]։ Ճահճային հնագիտական մնացորդների պահպանման այս մեթոդը (ջրի բարձր մակարդակի պահպանում և տեղանքի հագեցում) հազվադեպ է օգտագործվում[43]։ 500 մ հատվածը, որը գտնվում է Բնության պահպանության խորհրդին պատկանող հողատարածքում, շրջապատված է կավե ափով, որ ջուրը շրջակա ստորին տորֆի դաշտեր չհոսի։ Ջրի մակարդակը պարբերաբար վերահսկվում է[44];Այս մեթոդի կենսունակությունը ապացուվվում է՝ համեմատելով այն մոտակա Աբոտս Ուեյի հետ, որը նման պաշտպանություն չի ունեցել, և պարզվել է, որ 1996 թվականին ջրազրկվել է և չորացել[45]։ Shapwick Heath Nature Reserve-ում ջրի մակարդակների գնահատումը և պահպանումը ներառում է Բնության պահպանության խորհուրդը, շրջակա միջավայրի, սննդի և գյուղական գործերի վարչությունը և Somerset Levels նախագիծը[34]։

Չնայած Լևելսի վերաբացված փայտը լավ տեսք ունի, բայց չափազանց վնասված է և շատ փափուկ։ Լավ վիճակում գտնվող փայտի կտորները կամ ցիցերի մշակված ծայրերը վերցվել են և պահպանվել հետագա վերլուծության համար։ Պահպանման գործընթացը ներառում էր փայտը տաքացվող տարրայի մեջ պոլիէթիլեն գլիկոլի լուծույթում պահելը և գոլորշիացման գործընթացով մոտ ինը ամսվա ընթացքում փայտի ջուրը մոմով աստիճանաբար փոխարինելը։ Այս մշակումից հետո փայտը հանվել է տարրայից և մաքրվել։ Երբ մոմը սառչում և կարծրանում էր, արտեֆակտը դառնում էր ամուր և կարող էր ազատորեն աշխատել[30]։

Ֆիզոնսին պատկանող հողատարածքի մի հատվածը (ով այդ տարածքից տորֆ էր հանում) նվիրաբերվել է Լոնդոնի Բրիտանական թանգարանին[46]։ Չնայած այս կարճ հատվածը կարող է հավաքվել ցուցադրման նպատակով, այն ներկայումս պահվում է պահեստում, վերահսկվող պայմաններում։ Վերակառուցված հատվածը ցուցադրվել է Գլաստոնբերիի մոտ գտնվող Փիթ Մուրս կենտրոնում։ Կենտրոնը ղեկավարվել է Somerset Historic Environment Service-ի կողմից, սակայն փակվել է 2009 թվականի հոկտեմբերին՝ Սոմերսեթի շրջանային խորհրդի կողմից սահմանված բյուջեի կրճատումների արդյունքում։ Հիմնական ցուցանմուշները պահպանվել են, բայց ապագա հանրային հասանելիությունը անորոշ է։ Ուղու այլ նմուշներ պահվում են Սոմերսեթի թանգարանում[47]։

Երթուղու հատվածները նշանակվել են որպես պլանային հուշարձան[34], ինչը նշանակում է, որ այն «ազգային նշանակություն ունեցող» պատմական կառույց է և հնագիտական վայր, որը պաշտպանված է չարտոնված փոփոխություններից[48]։ Այս բաժինները ներառված են նաև Պատմական Անգլիայի վտանգի տակ գտնվող ժառանգության գրանցամատյանում[49]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 «Science: The day the Sweet Track was built». New Scientist (ամերիկյան անգլերեն). 1990 թ․ հունիսի 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 11-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
  2. ↑ Coles, John; Orme, Bryony; Bishop, A. C.; Woolley, A. R. (1974 թ․ սեպտեմբեր). «A jade axe from the Somerset Levels». Antiquity. 48 (191): 216–220. doi:10.1017/S0003598X00057987.
  3. ↑ Cunliffe, Barry (2005). Iron Age Communities in Britain (4th Ed). Abingdon, Oxon: Routledge. էջ 266. ISBN 978-0-415-34779-2.
  4. ↑ «Sweet Track – Somerset Levels». Digital Digging. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 8-ին.
  5. ↑ Rippon, Stephen (2004). «Making the Most of a Bad Situation? Glastonbury Abbey, Meare, and the Medieval Exploitation of Wetland Resources in the Somerset Levels» (PDF). Medieval Archaeology. 48: 119. doi:10.1179/007660904225022816. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ հուլիսի 3-ին.
  6. ↑ Godwin, H.; Macfadyen, W. A. (1955). «Studies of the Post-Glacial History of British Vegetation. XIII. The Meare Pool Region of the Somerset Levels». Philosophical Transactions of the Royal Society B. 239 (662): 161–190. Bibcode:1955RSPTB.239..161G. doi:10.1098/rstb.1955.0008.
  7. ↑ Chapmana, Henry P.; Van de Noort, Robert (2001). «High-Resolution Wetland Prospection, using GPS and GIS: Landscape Studies at Sutton Common (South Yorkshire), and Meare Village East (Somerset)». Journal of Archaeological Science. 28 (4): 365–375. doi:10.1006/jasc.2000.0581.
  8. ↑ Williams, Robin; Williams, Romey (1992). The Somerset Levels. Bradford on Avon: Ex Libris Press. էջեր 35–36. ISBN 978-0-948578-38-0.
  9. ↑ 9,0 9,1 Brunning, Richard (2000). «11. Neolithic and bronze-age Somerset: a wetland perspective» (PDF). In CJ Webster (ed.). Somerset Archaeology: Papers to Mark 150 Years of the Somerset Archaeological and Natural History Society. South West Heritage Trust. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ մարտի 24-ին.
  10. ↑ Coles, J.M. (1978). «Man and landscape in the Somerset Levels». In Susan Limbrey (ed.). Effect of Man on the Landscape: The Lowland Zone. York: Council for British Archaeology. էջեր 86–89. ISBN 978-0-900312-60-1. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  11. ↑ «British Archaeological Awards». Council for British Archaeology. 1998 թ․ նոյեմբերի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 17-ին.
  12. ↑ «European Archaeological Heritage Prize 2006». European Association of Archaeologists. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 17-ին.
  13. ↑ Saul, Nigel, ed. (1994). The National Trust Historical Atlas of Britain: Prehistoric to Medieval (2 ed.). UK: Sutton Publishing in association with the National Trust. էջեր 17–18. ISBN 978-0750916790.
  14. ↑ «Highlights». Current Archaeology. XV (4) (172 (Special issue on Wetlands)). 2001 թ․ փետրվար.
  15. ↑ Lay, M. G.; Vance, James E. (1999). Ways of the World: A History of the World's Roads and of the Vehicles that Used Them. Rutgers University Press. էջ 51. ISBN 978-0-8135-2691-1.
  16. ↑ «London's earliest timber structure found during Belmarsh prison dig». physorg.com News. 2009 թ․ օգոստոսի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 10-ին.
  17. ↑ Hillam, J.; Groves, C. M.; Brown, D. M.; Baillie, M. G. L.; Coles, J. M.; Coles, B. J. (1990). «Dendrochronology of the English Neolithic» (PDF). Antiquity. 64 (243): 210–220. doi:10.1017/S0003598X00077826. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 23-ին.
  18. ↑ Hunter, John; Rolston, Ian (1999). The Archaeology of Britain: An Introduction from Earliest Times to the Twenty-First Century: An Introduction from the Upper Palaeolithic to the Industrial Revolution. London: Routledge. էջեր 63–64. ISBN 978-0-415-13588-7.
  19. ↑ «Jadeite axe-head». British Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 21-ին. Վերցված է 2009 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  20. ↑ Barker, Graeme (1999). Companion encyclopedia of archaeology. New York: Routledge. էջ 378. ISBN 978-0-415-21329-5.
  21. ↑ Smith, I.F. (1978). «The chronology of British stone implements». In T H McK Clough and W A Cummins (ed.). Stone axe studies: archaeological, petrological, experimental and ethnographic. York: Council for British Archaeology. էջեր 13–22. ISBN 978-0-900312-63-2. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 21-ին. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 14-ին.
  22. ↑ «Neolithic finds, Shapwick Heath, Shapwick». Somerset Historic Environment Record. South West Heritage Trust. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  23. ↑ Armstrong, K.; Cheetham, P (2008). «Archaeological geophysical prospection in peatland environments: Locating the Sweet Track at Canada Farm, Shapwick Heath (Somerset)» (PDF). EIGG 8th Meeting on Recent Work in Archaeological Geophysics, 16 Dec 2008, The Geological Society, Burlington House, London, UK. Bournemouth University. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 8-ին.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 Costen, M. D. (1992). The origins of Somerset. Manchester: Manchester University Press. էջեր 4, 5. ISBN 978-0-7190-3675-0.
  25. ↑ Scarry, C. Margaret (1993). Foraging and farming in the eastern woodlands. Gainesville: University Press of Florida. էջեր 118, 119. ISBN 978-0-8130-1235-3.
  26. ↑ Aston, Michael (1997). Interpreting the landscape: landscape archaeology and local history. New York: Routledge. էջ 26. ISBN 978-0-415-15140-5.
  27. ↑ Brunning, Richard (2001 թ․ փետրվար). «The Somerset Levels». Current Archaeology. XV (4) (172 (Special issue on Wetlands)): 139–143.
  28. ↑ 28,0 28,1 «1986,1201.1–27 Sweet Track exhibition highlight». British Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 19-ին.
  29. ↑ 29,0 29,1 Coles, Bryony (1987 թ․ հոկտեմբերի 15). «Archaeology follows a wet track». New Scientist (1582): 46.(չաշխատող հղում)
  30. ↑ 30,0 30,1 {Harvnb|Coles|Coles|1986}}
  31. ↑ Otter, R. A. (1994). Civil Engineering Heritage: Southern England. London: Thomas Telford ltd. էջ 101. ISBN 978-0-7277-1971-3.
  32. ↑ Fleming, Neil; Grant, Jim; Gorin, Sam (2008). The archaeology coursebook: an introduction to themes, sites, methods and skills. New York: Routledge. էջ 277. ISBN 978-0-415-46286-0.
  33. ↑ Coles & Coles 1980
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 34,3 «Sweet Track, Shapwick Heath». Somerset Historic Environment Record. South West Heritage Trust. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  35. ↑ «1986,1201.1–27 Sweet Track exhibition highlight». British Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 19-ին.
  36. ↑ Daniel, Glyn (1986 թ․ հոկտեմբերի 9). «World's oldest road». New Scientist. 261 (2529): 100–106. Bibcode:1989SciAm.261e.100C. doi:10.1038/scientificamerican1189-100.(չաշխատող հղում)
  37. ↑ Rahtz, Phillip; Watts, Lorna (2003). Glastonbury Myth and Archaeology. Stroud: Tempus. էջ 25. ISBN 978-0-7524-2548-1.
  38. ↑ «Wood Culture: Programme7-08» (PDF). Centre for Contemporary Art and the Natural World. էջ 2. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 8-ին.
  39. ↑ Hill-Cottingham, Pat; Briggs, D.; Brunning, R.; King, A.; Rix, G (2006). The Somerset Wetlands. Somerset Books. ISBN 978-0-86183-432-7.
  40. ↑ «Post Track, Shapwick Heath». Somerset Historic Environment Record. South West JHeritage Trust. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  41. ↑ «Shapwick Heath NNR». Natural England. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 31-ին.
  42. ↑ «4.20.4 The Sweet Track, the Brue Valley, Somerset: assessment of in situ preservation». Archeology Review. 1996–1997. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 29-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 7-ին.
  43. ↑ Van de Noort, Robert; Chapman, Henry; Cheetham, James (2001). «Science-based conservation and management in wetland archaeology: the example of Sutton Common, UK». In B. Purdy (ed.). Enduring Records. The Environmental and Cultural Heritage of Wetlands. Oxford: Oxbow Books. էջեր 277–286. ISBN 978-1-84217-048-9.
  44. ↑ Purdy, Barbara A. (1990). Wet site archaeology. Boca Raton, FL: CRC Press. էջ 99. ISBN 978-0-936923-08-6.
  45. ↑ Cox, Margaret; Earwood, Caroline; Jones, E.B. Gareth; Jones, Julie; Straker, Vanessa; Robinson, Mark; Tibbett, Mark; West, Steven (2001 թ․ հոկտեմբեր). «An Assessment of the Impact of Trees upon Archaeology Within a Relict Wetland». Journal of Archaeological Science. 28 (10): 1069–1084. doi:10.1006/jasc.2000.0642.
  46. ↑ «1986,1201.1–27 Sweet Track exhibition highlight». British Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 19-ին.
  47. ↑ «Sweet Track – Somerset Levels». Digital Digging. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 8-ին.
  48. ↑ «Scheduled monuments policy statement». Gov.uk. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  49. ↑ «South West England» (PDF). Heritage at Risk. English Heritage. էջ 183. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 30-ին.

Մատենագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սուիթ_Թրաք&oldid=9549700» էջից