Ջոն Ուեսլի Փաուել

Ջոն Ուեսլի Փաուել անգլ.՝ John Wesley Powell
Ծնվել է	մարտի 24, 1834(1834-03-24)[…] Mount Morris, Լիվինգստոն շրջան, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Մահացել է	սեպտեմբերի 23, 1902(1902-09-23) (68 տարեկան) North Haven, Նոքս շրջան, Մեն, ԱՄՆ
Գերեզման	Արլինգտոնի ազգային գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Մասնագիտություն	ճանապարհորդ հետազոտող, լեզվաբան, ռազմական գործիչ, երկրաբան, բուսաբան, աշխարհագրագետ և գրող
Հաստատություն(ներ)	ԱՄՆ երկրագիտական ծառայություն, Սմիթսոնյան ինստիտուտ, Իլինոյսի Ուեսլիյան համալսարան և Իլինոյս նահանգի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	բնագիտություն
Անդամակցություն	Կոստանդնուպոլսի հելլենիստական բանասիրության միություն, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Գիտության զարգացման աջակցության ամերիկյան ասոցացիա և ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա
Ալմա մատեր	Օբերլինի քոլեջ, Illinois College? և Ուիթոն քոլեջ
Տիրապետում է լեզուներին	անգլերեն
Ամուսին(ներ)	Emma Dean Powell?
Երեխա(ներ)	Mary Dean Powell?
Հեղինակի անվան հապավումը (բուսաբանություն)	J.W.Powell
Ստորագրություն
John Wesley Powell Վիքիպահեստում

Ջոն Ուեսլի Փաուել (անգլ.՝ John Wesley Powell. մարտի 24, 1834(1834-03-24)^[…], Mount Morris, Լիվինգստոն շրջան, Նյու Յորք, ԱՄՆ - սեպտեմբերի 23, 1902(1902-09-23), North Haven, Նոքս շրջան, Մեն, ԱՄՆ), ամերիկացի երկրաբան, զինվորական գործիչ, ճանապարհորդ, հետազոտող, լեզվաբան, աշխարհագրագետ։ Հռչակվել է հատկապես 1869 թվականին Գրին և Կոլորադո գետերով կազմակերպած եռամսյա գիտարշավով, որի արդյունքում պատրաստել է ճշգրիտ քարտեզներ, միաժամանակ ազգագրական նշանակալի նյութեր հավաքել այդ տարածաշրջանում ապրող հնդկացիների կյանքի, կենցաղի վերաբերյալ։ Թեև չի ունեցել ֆորմալ բարձրագույն կրթություն, ինքնակրթությամբ հասել է նշանակալի բարձունքների, դարձել իլինոյսի Ուեսլիյան համալսարանի պրոֆեսոր, ընտրվել ԱՄՆ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ (1880), նշանակվել գիտական, մշակութային կարևոր հիմնարկությունների, այդ թվոմ՝ ԱՄՆ-ի երկրաբանական տեսչության, Սմիթսոնյան ինստիտուտի ազգագրության բյուրոյի տնօրեն։

Կենսագրություն

Դեռևս դպրոցում և քոլեջում սովորելու տարիներին Փաուելը մասնակցել է մի շարք գիտարշավների՝ մասնավորապես Վիսկոնսինի տարածքում, Միսիսիպի գետի ավազանում։ Դաշնակցային զորքերի կազմում մասնակցել է ԱՄՆ-ի քաղաքացիական պատերազմին, աչքի ընկել խիզախոթյամբ, կորցրել աջ ձեռքը, զինվորական ծառայությունն ավարտել մայորի կոչումով։

Դեպի Ժայռոտ լեռներ մի քանի գիտարշավ իրականացնելուց հետո Փաուելը կազմակերպել է դրանցից ամենակարևորը. հինգ ուղեկիցների հետ թիավարել է Գրին գետով դեպի Կոլորադոյի հետ նրա միախառնումը ( 38°11′N 109 °53′W ) Յուտա նահանգում։ Այնտեղից շարունակել է Կոլորադո գետով մինչև Վիրջինի գետաբերանը ( 36°09′ N 114°24′ արևմուտք ), ընդհանուր առմամբ անցնելով ավելի քան 1500 կմ և նկարագրելով Գրանդ Կանյոնը։ Նա քարտեզագրել է տարածաշրջանը, կատարել գիտական հետազոտություններ և արել կիրճի առաջին լուսանկարները։ Փաուելը նկարագրել է Կոլորադոյի ավազանում իր երկու ճամփորդությունները և իր հետագա երկրաբանական աշխատանքները «Կոլորադո գետի և նրա ձորերի ուսումնասիրությունը» գրքում (1875), որը դարձել է դասական գործ։ Նա հետևողականորեն ձգտում էր կապել Կոլորադոյի ավազանի երկրաբանական կառուցվածքը հողի ձևերի հետ՝ այդպիսով դառնալով ամերիկյան գեոմորֆոլոգիայի հիմնադիր հայրը։ Գրանդ կանյոնը նրա համար դառրձել է իսկական «երկրաբանական դրախտ»։

Բացի զինվորական գործիչ, հետազոտող, քարտեզագիր և գրող լինելուց, Փաուելը ինքնակրթությամբ է զբաղվել և երկրաբանության թեզ է պաշտպանել, որից հետո դարձել է երկրաբանության պրոֆեսոր։

1881 - 1894 թվականներին եղել է Միացյալ Նահանգների երկրաբանական ծառայության ղեկավարը։ Բացի այդ, նա հետաքրքրված էր Հյուսիսային Ամերիկայում արող հնդկացիների մշակույթով և կյանքով, ուսումնասիրել է մի քանի հնդկացիական լեզուներ, 1879 թվականին նշանակվել է Ամերիկյան էթնոլոգիայի նորաստեղծ բյուրոյի տնօրեն։

Փաուելը մահացել է ուղեղային արյունահոսությունից 1902 թվականի սեպտեմբերի 23-ին Մեն նահանգի Նորդ Հեյվեն քաղաքում գտնվող իր ամառանոցում։ Որպես ԱՄՆ-ի քաղաքացիական պատերազմի հերոս՝ նա թաղված է Արլինգթոնի ազգային գերեզմանատանը։

Հիշատակ

Ամերիկյան քաղաքների բազմաթիվ փողոցներ, մեկ լեռ, Գրին Ռիվեր քաղաքում գտնվող թանգարանը, Կոլորադո գետի վրա՝ Արիզոնա և Յուտա նահանգների սահմանին գտնվող ամբարտակը և ջրամբարը կրում են Ջոն Ուեսլի Փաուելի անունը։

Գրականություն

• Powell, J.W. (1875). The Exploration of the Colorado River and Its Canyons. New York: Dover Press (reprint) 0-486-20094-9.
• Ross, John F. (2018). The Promise of the Grand Canyon: John Wesley Powell's perilous journey and his vision for the American West. Viking. 978-0-52542-987-6.
• Aton, James M. (2010). John Wesley Powell: His life and legacy. 978-0-87480-992-3
• Boas, F.; Powell, J.W. (1991) Introduction to Handbook of American Indian Languages plus Indian Linguistic Families of America North of Mexico. University of Nebraska Press, 0-8032-5017-7 (double book volume).
• Darrah, William Culp, Ralph V. Chamberlin, and Charles Kelly. (2009). The Exploration of the Colorado River in 1869 and 1871–1872: Biographical Sketches and Original Documents of the First Powell Expedition of 1869 and the Second Powell Expedition of 1871–1872. University of Utah Press. 978-0-87480-963-3.
• Dolnick, Edward (2002). Down the Great Unknown: John Wesley Powell's 1869 journey of discovery and tragedy through the Grand Canyon. Harper Perennial (paperback) 0-06-095586-4.
• Dolnick, Edward (2001). Down the Great Unknown: John Wesley Powell's 1869 journey of discovery and tragedy through the Grand Canyon. (hardcover) HarperCollins Publishers 0-06-019619-X.
• Ghiglieri, Michael P.; Bradley, George Y. (2003). First Through Grand Canyon: The secret journals & letters of the 1869 crew who explored the Green and Colorado Rivers. Puma Press (paperback) 0-9700973-2-8.
• Judd, Neil Merton (1967). The Bureau of American Ethnology: A partial history. Norman, OK: University of Oklahoma Press.
• Marston, Otis R. (2014). From Powell to Power: A recounting of the first one hundred river runners through the Grand Canyon, pp. 111–114. Flagstaff, Arizona: Vishnu Temple Press 978-0990527022.
• Heacox, Kim; Kostyal, K.M.; Walker, Paul Robert (1 September 1999). Exploring the Great Rivers of North America. National Geographic Society (first ed.) 0-7922-7846-1, 978-0-7922-7846-7.
• Reisner, Marc (1993). Cadillac Desert: The American West and its disappearing water. Penguin Books (paperback) 0-14-017824-4.
• Stegner, Wallace (1954). Beyond the Hundredth Meridian: John Wesley Powell and the second opening of the West. University of Nebraska Press (and other reprint editions) 0-8032-4133-X.
• Weiner, Mark S. (2006). Americans without Law. New York University Press. ISBN 0-8147-9364-9.
• Worster, Donald (2001). A River Running West: The life of John Wesley Powell. Oxford University Press. ISBN 0-19-509991-5.
• Reisner, Marc (1986). "Cadillac Desert: the American West and its Disappearing Water".
• Powell, J.W. (1876). A Report on the Arid Regions of the United States, with a More Detailed Account of the Lands of Utah
• John Wesley Powell: First Through the Grand Canyon, New York, Outing Pub. Co. 1915
• Charles William Maynard: John Wesley Powell: Soldier, Scientist, and Explorer, New York: The Rosen Publishing Group 2003, ISBN 0-8239-6290-3

Արտաքին հղումներ

• The Life of John Wesley Powell. Powell Museum
• «John Wesley Powell». DesertUSA (անգլերեն). desertusa.com. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 2-ին.
• «John Wesley Powell (1834-1902)». Find A Grave Memorial (անգլերեն).
• Biographical sketch (1903) by Frederick S. Dellenbaugh
• [1] NPS John Wesley Powell Photograph Index
• John Wesley Powellի գործերը Գուտենբերգ նախագծում
• John Wesley Powell Student Research Conference Արխիվացված 2015-09-08 Wayback Machine at Illinois Wesleyan University
• John Wesley Powell Collection of Pueblo Pottery at Illinois Wesleyan University Ames Library
• Powell Museum, Page, Arizona
• John Wesley Powell River History Museum, Green River, Utah
• "John Wesley Powell" Արխիվացված Մայիս 17, 2020 Wayback Machine by James M. Aton in the Western Writers Series Digital Editions at Boise State University
• "A Canyon Voyage, The Narrative of the Second Powell Expedition down the Green-Colorado River from Wyoming, and the Explorations on Land, in the Years 1871 and 1872" (1908) by Frederick Samuel Dellenbaugh at Project Gutenberg.
• Powell, J. W., In Fowler, D. D., & In Fowler, C. S. (1971). Anthropology of the Numa: John Wesley Powell's manuscripts on the Numic peoples of Western North America, 1868–1880. Washington: Smithsonian Institution Press; for sale by the Supt. of Docs., U.S. Govt. Print. Off..
• Fowler, D. D., Matley, J. F., & National Museum of Natural History (U.S.). (1979). Material culture of the Numa: The John Wesley Powell Collection, 1867–1880. Washington: Smithsonian Institution Press.
• John Wesley Powell artifact collections in the Department of Anthropology, National Museum of Natural History, Smithsonian Institution.

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջոն Ուեսլի Փաուել» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջոն Ուեսլի Փաուել» հոդվածին։