Պանաիտ Իստրատի
Պանաիտ Իստրատի ռումիներեն՝ Panait Istrati | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | օգոստոսի 10, 1884[1][2] |
| Ծննդավայր | Բրեիլա, Ռումինիա |
| Վախճանվել է | ապրիլի 16, 1935[3][4] (50 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Բուխարեստ, Ռումինիա |
| Գերեզման | Բելլու գերեզմանատուն և Հայկական կենտրոնական գերեզմանատուն |
| Գրական անուն | Marele Gorki din Balcani |
| Մասնագիտություն | գրող, լրագրող, վիպասան, լուսանկարիչ, painter and varnisher և valet |
| Լեզու | ֆրանսերեն և ռումիներեն |
| Քաղաքացիություն |  Ռումինիա |
| Ժանրեր | վեպ և արձակ |
| Կուսակցություն | Ռումինիայի կոմունիստական կուսակցություն |
Ներշնչվել է
| |
 | |
 Panait Istrati Վիքիպահեստում | |
Պանաիտ Իստրատի (ռումիներեն՝ Panaït Istrati, օգոստոսի 10, 1884[1][2], Բրեիլա, Ռումինիա - ապրիլի 16, 1935[3][4], Բուխարեստ, Ռումինիա), ռումինացի գրող։ Ստեղծագործել է ֆրանսերենով։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է 1884 թվականին Բրեիլայում։ Ռումինացի լվացարարուհու և հույն մաքսանենգի որդի է եղել։ իսկական անունը Պանագիս Վալսամիս է (հուն․՝ Παναγης Βαλσαμης), սակայն գրողն իր համար ընտրել է Իստրատի կեղծանունը՝ հունարեն Իստրոս (հուն․՝ Ιστρος) բառից, որը Դանուբի հնագույն անվանումներից է։ Սովորել է հինգ տարի։ 12 տարեկան հասակում հեռացել է տնից, թափառել, տարբեր արհեստներով փորձել գումար վաստակել։ 1916 թվականին հեռացել է Ռումինիայից։ 1921 թվականին Նիսում ինքնասպանության փորձ է կատարել՝ նամակ թողնելով Ռոմեն Ռոլանին, սակայն նրան փրկել են։ Նամակի մասին հայտնել են հասցեատիրոջը, և նրանց մեջ փոխադարձ նամակագրություն է սկսվել, որը շարունակվել է ընդհուպ մինչև Իստրատիի մահը և հետագայում տպագրվել։ Ռոլանը Իստրատիին խորհուրդ է տվել նկարագրել իր կյանքը։ Այդպես է ծնվել «Կիրա Կիրալինա» պատմվածքը[5]։
1927 թվականին Իստրատին այցելել է ԽՍՀՄ՝ հոկտեմբերյան հեղափոխության 10-ամյակին։ Սկզբում նրան ուղեկցել է Քրիստիան Ռակովսկին, ապա Նիկոս Կազանձակիսը և Վիկտոր Սերժը, որի հետ նա հետագայում շարունակել է սերտ կապերը։ 1928 թվականին կրկին այցելել է ԽՍՀՄ, եղել Բաթումում, Բաքվում, Նիժնի Նովգորոդում։ Մոլդովական ԽՍՀ-ում այցելել է իր հին ծանոթին՝ Եկատերինա Արբերե Ռալլիին։
1929 թվականին՝ նախքան Անդրե Ժիդի և Արթուր Կյոստլերի համանման ստեղծագործությունները, Պանաիտ Իստրատին ակնարկների շարք է տպագրել խորհրդային բյուրոկրատիայի ու նրա ամենթողության մասին՝ «Մեկ ուրիշ կրակի մոտ։ Պարտվածի մեղայականը»։ Ակնարկաշարը ԽՍՀՄ-ը և նրա համակիրները Եվրոպայում, օրինակ՝ Անրի Բարբյուսը, գնահատել են որպես դավաճանություն Իստրատիի կողմից, որը կիսում էր ձախ հայացքները (գիրքը գրվել է Բորիս Սուվարինի և Վիկտոր Սերժի համահեղինակությամբ)։ Խորհրդային իշխանությունների նախաձեռնությամբ Իստրատիի դեմ քարոզչական արշավ է սկսվել, նրան մեղադրել են տրոցկիզմի, ֆաշիզմի, բուրժուականության մեջ։ Նման ոգով է գրված Իստրատիի մասին հոդվածը խորհրդային «Գրական հանրագիտարանում»։
Գրողը հայտնվել է խոր մեկուսացման մեջ, նրա մեջ խորացել է թոքախտը, որը նա փորձլ է բուժել Նիսում։ Հենց այդ հիվանդությունից էլ մահացել է հայրենիք վերադառնալուց հետո։ Մահից առաջ հայրենիքում նա գտնվել է ռումինական գաղտնի ծառայության՝ Սիգուրանցայի խիստ հսկողության ներքո և սկսել է գրել ուլտրաաջ «Երկաթյա գվարդիայի» ձախ թևի տպագիր մարմնում («Cruciada Românismului»)։
Թաղված է Բուխարեստի Բելու գերեզմանատանը։
Ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իստրատիի արձակը հիմնականում հիմնվում է բանավոր պատմությունների տարերքի վրա, որի պատճառով էլ նրան անվանել են «Բալկանյան Գորկի»։ Նա պատում է Ռումինիայում և Եվրոպայում իր թափառումների մասին՝ մտացածին հերոս Ադրիան Զոգրաֆի անունից։
Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վեպեր և պատմվածքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Կիրա Կիրալինա / Chira Chiralina (1924, երեք անգամ էկրանավորվել է․ Բորիս Գլագոլին (1927, ԽՍՀՄ), Դյուլա Մաար (1993, Թուրքիա, Հունգարիա, Ֆրանսիա) և Դան Պիցա (2014, Ռումինիա))
- Moș Anghel (1924)
- Codin (1925)
- Prezentarea haiducilor (1925)
- Domnița de Snagov (1926)
- Mihail (1927)
- Ciulinii Bărăganului (1928)
- Casa Thüringer (1933)
- Biroul de plasare (1933)
- Răsarit de soare (1934)
Ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իստրատիի արձակը մի քանի տարի շատ ճանաչված է եղել Եվրոպայում և ԽՍՀՄ-ում։ Նրա «Միխայիլ» վեպով բացվել է 1928 թվականին հիմնադրված «Միջազգաին գրականության ավետաբեր» խորհրդային ամսագիրը (գրողն այցելել է ամսագրի խմբագրատուն)։ «Կիրա Կիրալինա» պատմվածքն էկրանավորվել է Բորիս Գլագոլինի կողմից («Կրկնակի ընկածը», 1927)։ Այնուհետև Իստրատին տասնամյակով դուրս է մղվել ընթերցողների ուշադրությունից, և միայն 1960-ական թվականներից նրա ստեղծագործություններն աստիճանաբար վերադարձվել են ընթերցողներին։ Կրկին սկսել են էկրանավորել նրա գործերը։ Այսպես, 1993 թվականին «Կիրա Կիրալինան» էկրանավորել է կինոռեժիսոր Դյուլա Մաարը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Babelio (ֆր.) — 2007.
- ↑ 2,0 2,1 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
- ↑ Delcea Cristian (ապրիլի 20, 2013)։ «Homosexualitatea în România: de la "Mandruli pederastu", la corecții fizice și suicid de rușine»։ Adevărul
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Jutrin-Klener M. Panaït Istrati: un chardon déraciné, écrivain français, conteur roumain. Paris: F. Maspero, 1970
- Pintea G.M. Panait Istrati. București: Cartea românească, 1975
- Dadoun R. Panaït Istrati. Aix-en-Provence: L’Arc, 1983
- Souvarine B. Souvenirs sur Isaac Babel, Panaït Istrati, Pierre Pascal. Paris: Champ libre, 1985
- Panaït Istrati, notre contemporain: le livre du centenaire, 1884—1984. Aix-en-Provence: Edisud, 1986
- Geblesco E. Panaït Istrati et la métaphore paternelle. Paris: Anthropos, 1989
- Bălan Z. Panait Istrati: tipologie narativă. Brăila: Editura Istros a Muzeului Brăilei, 2001
- Iorgulescu M. Panaït Istrati. Paris: Oxus, 2004.
- Суварин Б. Панаит Истрати и коммунизм// Континент, 1981, № 3, с.209-222
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Պանաիտ Իստրատի(անգլ.)
- Պանաիտ Իստրատիի մասին հոդված «Գրական հանրագիտարան»
- Պանաիտ Իստրատի (անգլ.) Internet Movie Database կայքում