Jump to content

Պանաիտ Իստրատի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Պանաիտ Իստրատի
ռումիներեն՝ Panait Istrati
Ծնվել էօգոստոսի 10, 1884(1884-08-10)[1][2]
ԾննդավայրԲրեիլա, Ռումինիա
Վախճանվել էապրիլի 16, 1935(1935-04-16)[3][4] (50 տարեկան)
Վախճանի վայրԲուխարեստ, Ռումինիա
ԳերեզմանԲելլու գերեզմանատուն և Հայկական կենտրոնական գերեզմանատուն
Գրական անունMarele Gorki din Balcani
Մասնագիտությունգրող, լրագրող, վիպասան, լուսանկարիչ, painter and varnisher և valet
Լեզուֆրանսերեն և ռումիներեն
Քաղաքացիություն Ռումինիա
Ժանրերարձակ
ԿուսակցությունՌումինիայի կոմունիստական կուսակցություն և Crusade of Romanianism?
Изображение автографа
 Panait Istrati Վիքիպահեստում

Պանաիտ Իստրատի (ռումիներեն՝ Panaït Istrati, օգոստոսի 10, 1884(1884-08-10)[1][2], Բրեիլա, Ռումինիա - ապրիլի 16, 1935(1935-04-16)[3][4], Բուխարեստ, Ռումինիա), ռումինացի գրող։ Ստեղծագործել է ֆրանսերենով։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է 1884 թվականին Բրեիլայում։ Ռումինացի լվացարարուհու և հույն մաքսանենգի որդի է եղել։ իսկական անունը Պանագիս Վալսամիս է (հուն․՝ Παναγης Βαλσαμης), սակայն գրողն իր համար ընտրել է Իստրատի կեղծանունը՝ հունարեն Իստրոս (հուն․՝ Ιστρος) բառից, որը Դանուբի հնագույն անվանումներից է։ Սովորել է հինգ տարի։ 12 տարեկան հասակում հեռացել է տնից, թափառել, տարբեր արհեստներով փորձել գումար վաստակել։ 1916 թվականին հեռացել է Ռումինիայից։ 1921 թվականին Նիսում ինքնասպանության փորձ է կատարել՝ նամակ թողնելով Ռոմեն Ռոլանին, սակայն նրան փրկել են։ Նամակի մասին հայտնել են հասցեատիրոջը, և նրանց մեջ փոխադարձ նամակագրություն է սկսվել, որը շարունակվել է ընդհուպ մինչև Իստրատիի մահը և հետագայում տպագրվել։ Ռոլանը Իստրատիին խորհուրդ է տվել նկարագրել իր կյանքը։ Այդպես է ծնվել «Կիրա Կիրալինա» պատմվածքը[5]։

1927 թվականին Իստրատին այցելել է ԽՍՀՄ՝ հոկտեմբերյան հեղափոխության 10-ամյակին։ Սկզբում նրան ուղեկցել է Քրիստիան Ռակովսկին, ապա Նիկոս Կազանձակիսը և Վիկտոր Սերժը, որի հետ նա հետագայում շարունակել է սերտ կապերը։ 1928 թվականին կրկին այցելել է ԽՍՀՄ, եղել Բաթումում, Բաքվում, Նիժնի Նովգորոդում։ Մոլդովական ԽՍՀ-ում այցելել է իր հին ծանոթին՝ Եկատերինա Արբերե Ռալլիին։

1929 թվականին՝ նախքան Անդրե Ժիդի և Արթուր Կյոստլերի համանման ստեղծագործությունները, Պանաիտ Իստրատին ակնարկների շարք է տպագրել խորհրդային բյուրոկրատիայի ու նրա ամենթողության մասին՝ «Մեկ ուրիշ կրակի մոտ։ Պարտվածի մեղայականը»։ Ակնարկաշարը ԽՍՀՄ-ը և նրա համակիրները Եվրոպայում, օրինակ՝ Անրի Բարբյուսը, գնահատել են որպես դավաճանություն Իստրատիի կողմից, որը կիսում էր ձախ հայացքները (գիրքը գրվել է Բորիս Սուվարինի և Վիկտոր Սերժի համահեղինակությամբ)։ Խորհրդային իշխանությունների նախաձեռնությամբ Իստրատիի դեմ քարոզչական արշավ է սկսվել, նրան մեղադրել են տրոցկիզմի, ֆաշիզմի, բուրժուականության մեջ։ Նման ոգով է գրված Իստրատիի մասին հոդվածը խորհրդային «Գրական հանրագիտարանում»։

Գրողը հայտնվել է խոր մեկուսացման մեջ, նրա մեջ խորացել է թոքախտը, որը նա փորձլ է բուժել Նիսում։ Հենց այդ հիվանդությունից էլ մահացել է հայրենիք վերադառնալուց հետո։ Մահից առաջ հայրենիքում նա գտնվել է ռումինական գաղտնի ծառայության՝ Սիգուրանցայի խիստ հսկողության ներքո և սկսել է գրել ուլտրաաջ «Երկաթյա գվարդիայի» ձախ թևի տպագիր մարմնում («Cruciada Românismului»)։

Թաղված է Բուխարեստի Բելու գերեզմանատանը։

Ստեղծագործություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իստրատիի արձակը հիմնականում հիմնվում է բանավոր պատմությունների տարերքի վրա, որի պատճառով էլ նրան անվանել են «Բալկանյան Գորկի»։ Նա պատում է Ռումինիայում և Եվրոպայում իր թափառումների մասին՝ մտացածին հերոս Ադրիան Զոգրաֆի անունից։

Ստեղծագործություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վեպեր և պատմվածքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Կիրա Կիրալինա / Chira Chiralina (1924, երեք անգամ էկրանավորվել է․ Բորիս Գլագոլին (1927, ԽՍՀՄ), Դյուլա Մաար (1993, Թուրքիա, Հունգարիա, Ֆրանսիա) և Դան Պիցա (2014, Ռումինիա))
  • Moș Anghel (1924)
  • Codin (1925)
  • Prezentarea haiducilor (1925)
  • Domnița de Snagov (1926)
  • Mihail (1927)
  • Ciulinii Bărăganului (1928)
  • Casa Thüringer (1933)
  • Biroul de plasare (1933)
  • Răsarit de soare (1934)

Ճանաչում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իստրատիի արձակը մի քանի տարի շատ ճանաչված է եղել Եվրոպայում և ԽՍՀՄ-ում։ Նրա «Միխայիլ» վեպով բացվել է 1928 թվականին հիմնադրված «Միջազգաին գրականության ավետաբեր» խորհրդային ամսագիրը (գրողն այցելել է ամսագրի խմբագրատուն)։ «Կիրա Կիրալինա» պատմվածքն էկրանավորվել է Բորիս Գլագոլինի կողմից («Կրկնակի ընկածը», 1927)։ Այնուհետև Իստրատին տասնամյակով դուրս է մղվել ընթերցողների ուշադրությունից, և միայն 1960-ական թվականներից նրա ստեղծագործություններն աստիճանաբար վերադարձվել են ընթերցողներին։ Կրկին սկսել են էկրանավորել նրա գործերը։ Այսպես, 1993 թվականին «Կիրա Կիրալինան» էկրանավորել է կինոռեժիսոր Դյուլա Մաարը։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Babelio (ֆր.) — 2007.
  2. ↑ 2,0 2,1 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  5. ↑ Delcea, Cristian (2013 թ․ ապրիլի 20). «Homosexualitatea în România: de la "Mandruli pederastu", la corecții fizice și suicid de rușine». Adevărul.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Jutrin-Klener M. Panaït Istrati: un chardon déraciné, écrivain français, conteur roumain. Paris: F. Maspero, 1970
  • Pintea G.M. Panait Istrati. București: Cartea românească, 1975
  • Dadoun R. Panaït Istrati. Aix-en-Provence: L’Arc, 1983
  • Souvarine B. Souvenirs sur Isaac Babel, Panaït Istrati, Pierre Pascal. Paris: Champ libre, 1985
  • Panaït Istrati, notre contemporain: le livre du centenaire, 1884—1984. Aix-en-Provence: Edisud, 1986
  • Geblesco E. Panaït Istrati et la métaphore paternelle. Paris: Anthropos, 1989
  • Bălan Z. Panait Istrati: tipologie narativă. Brăila: Editura Istros a Muzeului Brăilei, 2001
  • Iorgulescu M. Panaït Istrati. Paris: Oxus, 2004.
  • Суварин Б. Панаит Истрати и коммунизм// Континент, 1981, № 3, с.209-222

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պանաիտ_Իստրատի&oldid=10127558» էջից