Նուռլան

Նուռլան; նորվ.՝ Nordland
Դրոշ	Զինանշան
;	;
Երկիր	Նորվեգիա
Մասն է	Նուր-Նորգե
Կարգավիճակ	կոմսություն
Մտնում է	Նորվեգիա
Ներառում է	44 համայնք
Վարչկենտրոն	Բուդյո
Բնակչություն (2013);	239 611 (9 տեղ)
Խտություն	6,23 ( 15 տեղ)
Տարածք	38 482 (2 տեղ)
Սահմանակցում է	Թրոմս, Նուր Տրյոնդելագ, Տրյոնդելագ, Troms og Finnmark fylke?, Նորրբոտտեն և Վեստերբոտեն
Ժամային գոտի	CET (UTC+1, ամռանը UTC+2)
ISO 3166-2 կոդ	NO-18
	nfk.no

Նուռլան(նորվ.՝ Nordland), կոմսություն Նորվեգիայում: Սահմանակից է հյուսիսից և հարավից համապատասխանաբար Թրոմս և Նուր Թրյոնդելագ կոմսություններին, Շվեդիային (արևելքից և հարավ-արևելքից համապատասխանաբար Նորբոթեն և Վեսթերբոթն լեներին), իսկ արևմուտքից ափերը ողողվում են Ատլանտյան օվկիանոսի ջրերով (Նորվեգական ծով): Նախկինում այն ուներ Նուռլաննեն անվանումը: Վարչական կենտրոնը Բուդյո քաղաքն է: 1955 թվականից կոմսության կազմում է գտնվում նաև մայրցամաքից հեռու գտնվող Յան-Մայեն կղզին: Հարավային կողմում գտնվում է Վեգաեյն արշիպելագը, որը ընդգրկված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցուցակում: Նուռլանը ծովափնյա շրջան է՝ զգալիորեն կախված լինելով ձկնարդյունաբերությունից:

Պատմական շրջաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նուռլան կոմսությունը բաժանված է ըստ պատմական շրջանների, ինչպիսիք են Հելգելանդը հարավում (Հյուսիսային բևեռային շրջանից հարավ), Սալթենը կենտրոնում և Օֆթենը հյուսիս-արևելքում: Հյուսիս-արևմուտքում գտնվում են Լոֆոտենյան և Վեսթերոլեն արշիպելագները:

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նուռլանը տեղակայված է Սկանդինավյան թերակղզու հյուսիսարևմտյան ափի երկայնքով (Հյուսիսային Նորվեգիա): Լինելով Եվրոպայի հոծ բնակեցված տարածքներից հեռու՝ Նուռլանը համարվում է ամենաչաղտոտված բնակելի տարածքներից: Նուր Տրյոնդելագից մինչև Թրոմս ձգվում է 500 կմ: Կոմսության ամենահարավային բնակավայրից՝ Բինդալից մինչև ամենահյուսիսային բնակավայր՝ Անդենես մոտավորապես 800 կմ է: Ունի կտրտված ծովափ մեծ քանակությամբ ֆյորդերով: Ծովափով հյուսիսից դեպի հարավ ամենամեծ ֆյորդերն են հանդիսանում Բինդալսֆյորդը, Վեվսնֆյորդը, Ռանֆյորդը, Սալթիֆյորդ-Սքյոլսթադֆյորդը, Ֆոլդան, Թյուսֆյորդը, Օֆոտֆյորդը (ամենաերկարն է) և Անդֆյորդը, որը նաև գտնվում է Թրոմս կոմսության տարածքում: Առավել հայտնին Վեսթֆյորդն է, որը ոչ թե ֆյորդի կարգավիճակ ունի, այլ մայրցամաքի և Լոֆթենյան կղզիների միջև գտնվող բաց տարածություն է: Ռաֆթսանդետ նեղուցը իր ամենահայտնի հատվածով՝ Թրոլֆյորդով հանդիսանում է Լոֆթենյան կղզիների և Վեսթերոլի միջև ամենակարճ ծովային ճանապարհն է: Մայրցամաքային խութը Անդենեսից դեպի արևմուտք շատ նեղ է, և Նորվեգիայի ոչ մի այլ տեղ՝ ափին մոտ այդքան խորություն չունի: Բյուդեից հարավ-արևմուտք տեղի է ունենում մակընթացային հոսք, որը առաջացնում է ջրապտույտ: Այն գտնվում է Լոֆթենյան կղզիներից հարավ:

Ափամերձ լեռները հարթ են, ուղղահայաց և հաճախ մխրճվում են դեպի ծով՝ առաջացնելով հազարավոր փոքր կղզիներ, որոնք հիմնականում ժայռապատ են: Նուռլանում է գտնվում Նորվեգիայի ամենախոշոր կղզիներից երկուսը՝ ամենախոշոր կղզու կարգավիճակ ունեցող Հինյոյան (Շպիցբերգենը չհաշված) և մեծությամբ երրորդը կղզի հանդիսացող Լանգյոյան: Ֆյորդերի ափերը քիչ ուղղաձիգ են, վերևի մասում դաշտավայրեր, որտեղով հաճախ հոսում են գետեր:


Գետերի միջև գտնվող երկարաձիգ կղզիներ: Ռանելվա և Լանգվասոգա գետերի հատման վայրը. Ռանայի համայնք:	Բնակչության մեծ մասը բնակվում էցածրադիր վայրերում: Բերգ քաղաքը Սյոմնա համայնքում:	Սքյոմեն ֆյորդ, Նարվիկ. 2009թ.-ի մայիս: Նուռլանի տարածքում գտնվում են շատ մեծ քանակությամբ ֆյորդեր և վերջիններիս ճյուղավորումներ

Հարթավայրային հատվածներում տեղակայված են Մու ի Ռանա, Մուշյոեն և Ռոնան^[3] Նուռլանում է գտնվում Նորվեգիայի մեծությամբ երկրորդ սառցադաշտը՝ Սվարթիսենը^[4], մեծությամբ երկրորդ լիճը՝ Ռյոսվաթնը, խորությամբ երկրորդ ֆյորդը՝ Թյուսֆյորդը (897 մ), ամենաջրառատ գետը՝ Վեվսնան, որի վրա գտնվում է Լաքսֆորսեն ջրվեժը^[5]: Սալթֆելեթ լեռնաշղթան բնական սահման է ձևավորում Հելգելանդի և Սալթենի միջև: Արևմտյան հատվածը հիմնականում կազմված է ուղղաձիգ լեռներով և սառցադաշտային ֆյորդերով, որոնք ձգվում են դեպի ծով: Նուռլանի ռելիեֆը դեպի Շվեդիայի սահման կազմված է Սկանդինավյան լեռներից: Համայնքի ամենաբարձր լեռը Օքսկոլթենն է,որն ունի 1916 մ բարձրություն^[6]:

Նուռլանի լեռնագագաթները

Օքշորնեթ կոմսության երրորդ ամենաբարձր գագաթը՝ Օքսքոլթենը (1916 մ)	Սթեթին լեռան գագաթը իրենից ներկայացնում գրանիտե բարձրավանդակ	Թրենսթավենը Սանա կղզում

Լեռներում գտնվում են բազմաթիվ սառցադաշտեր, ինչպիսիք են Բալամանսիսենը, Օքսինդբրինը, Սուլիթելմաիսենը և Ֆրոսթիսենը: Մայրցամաքային Նորվեգիայի 15 ամենամեծ սառցադաշտերից յոթը գտնվում են Նուռլանում:

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համայնքների մեծ մասը, բացի կենտրոնականից, պատված են ձյան շերտով նվազագույնը 4 ամիս:

Համարյոն ապրիլին. տեսարան Е6 մայրուղուց: Ռեկորդային ջերմաստիճանը՝ 33,1 °C, գրանցվել է 1972 թվականի հուլիսի 3-ին:

Նուռլանի կլիման բավականին տաք է այդպիսի հորիզոնականում գտնվող տարածքների համեմատ: Որոշ կղզիներում, ինչպիսիք ենՄյուքենը, Թրենան և Ռյոսթը, ձմռան ամենացուրտ ջերմաստիճանը 1 °C է, իսկ ամենաբարձրը՝ 25 °C-ից բարձր: Հարավում ամառը տևում է ավելի երկար: Կոմսության ներքին շրջաններում ձմեռը ավելի ցուրտ է, քանի որ ֆյորդերը պահում են սառը հոսանքները ափամերձ տարածքներում: Լեռնային տարածքներում ջերմաստիճանը զգալիորեն ցրտաշունչ է, ձմեռները՝ երկար: Տարեկան միջին ձյան տեսքով տեղումները 5 մ է լեռներում, ինչը Նորվեգիայի սառցադաշտերի պահպանման հիմնական գործոնն է: Արևելյան հոսանքները իրենց հետ բերում են չորային եղանակ: Ամռանը լինում է տաք, իսկ ձմռանը՝ ցրտաշունչ: Հարավ-արևմտյան հոսանքները բերում են տաք ջերմային հոսքեր:

Վերջին տարիներին Նուռլանում զգացվում է համաշխարհային տաքացման հետևանքները^[7]:

Օքսթինդ սառցադաշտի լճերի ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ 9,5 հազար տարի առաջ ջերմաստիճանը եղել է 2,5 °C, որից հետո աստիճանաբար նվազել է՝ հասնելով 0,5 °C^[8]: