ՆԱՏՕ-ի հնչյունական այբուբեն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
ԴԱԱ հնչյունաբանական և Մորզեի այբուբենների աղյուսակ

ՆԱՏՕ-ի հնչյունական այբուբեն, Միջազգային ռադիոհեռախոսային հնչյունական այբուբեն, հայտնի նաև որպես՝ ԻԿԱՕ հնչյունական այբուբեն, ՀՄՄ հնչյունական այբուբեն, աշխարհում առավել լայնորեն կիրառվող հնչյունական այբուբեն։ Այս «հնչյունական այբուբենը», ըստ էության, այբուբենների ուղղագրությունն է սպասարկում և որևէ առնչություն չունի հնչյունագրության (տրանսկրիպտ) համակարգերի հետ, օրինակ, «Միջազգային հնչյունական այբուբեն»-ի հետ։

Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպությունում (ICAO) օգտագործվող անգլերեն այբուբենի տառերին ամրացվում են կոդային բառեր, օրինակ, «Ալֆա» A տառի համար, «Բրավո» B տառի համար և այլն։ Դա արվում է, որպեսզի տառերի և թվերի զուգորդումները կարելի լինի արտասանել և հասկանալ տեքսը ստանալուց և փոխանցելուց ռադիոյով կամ հեռախոսով ձայնային հաղորդագրությունների ժամանակ՝ անկախ խոսացողների մայրենի լեզվի։ Դա հատկապես կարևոր է երթևեկության կառավարման, որտեղ կարող է վտանգվել մարդկային կյանքը աղավաղված տեղեկատվության պատճառով։

Միջազգային կարգավիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երբ 1956 թվականին Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպությունը (ICAO) մշակեց մի հնչյունական այբուբեն, այն միանգամից ընդունվեց բազմաթիվ այլ միջազգային և ազգային կազմակերպությունների կողմից, այդ թվում` Հյուսիսատլանտյան դաշնագրի կազմակերպության (ՆԱՏՕ), Հեռահաղորդակցության միջազգային միության (ITU), Ծովագնացության միջազգային կազմակերպության (IMO), ԱՄՆ Ավիացիոն դաշնային վարչության (FAA), Ստանդարտների ամերիկյան ազգային ինստիտուտի (ANSI) և Ամերիկյան ռադիոռելեային լիգայի (ARRL) կողմից։

Թվերը, այբուբենը և արտասանությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տառերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տառ Կոդային բառ Արտասանություն Կոդային բառի թարգմանություն
ՄՀԱ[1] Հայերեն[2]
1) A Alfa (ICAO, ITU, IMO, FAA)
Alpha (ANSI, FAA)
ˈalfa ա՛լֆա ալֆա (հունական այբուբենի 1-ին տառ), սկիզբ, գլխավոր առարկա
2) B Bravo ˈbravo բրա՛վո «բրավո»; վարձու մարդասպան
3) C Charlie ˈtʃali or
ˈʃali
չա՛րլի (շա՛րլի) Չարլի (անուն)
4) D Delta ˈdɛlta դե՛լտա դելտա (հունական այբուբեն-ի 4-րդ տառ)
5) E Echo ˈɛko էկո արձագանք
6) F Foxtrot ˈfɔks.trɔt ֆոքսթրո՛թ ֆոքստրոտ
7) G Golf ˈɡɔlf գոլֆ գոլֆ
8) H Hotel hoˈtɛl հոութե՛լ հյուրանոց
9) I India ˈɪndia ի՛նդիա Հնդկաստան
10) J Juliett (ICAO, ITU, IMO, FAA)
Juliet (ANSI, FAA)
ˈdʒuliˈɛt ջու՛լիետ Ջուլիետա (անուն)
11) K Kilo ˈkilo քի՛լո "կիլո-" ածանց
12) L Lima ˈlima լի՛մա Լիմա
13) M Mike ˈmai̯k մայք Մայք (անուն)
14) N November noˈvɛmba նովե՛մբը նոյեմբեր
15) O Oscar ˈɔska օ՛սքըր Օսկար (անուն)
16) P Papa paˈpa պապա հայրիկ
17) Q Quebec keˈbɛk քե՛բեք Քվեբեկ (քաղաք)
18) R Romeo ˈromio րո՛ումիո Ռոմեո (անուն)
19) S Sierra siˈɛra սիէ՛րա թյունիկ
20) T Tango ˈtaŋɡo տա՛նգոու տանգո
21) U Uniform ˈjunifɔm or
ˈunifɔm
յու՛նիֆորմ (ունիֆորմ) համազգեստ
22) V Victor ˈvɪkta վի՛քթըր Վիկտոր (անուն)
23) W Whiskey ˈwɪski ուի՛սքի վիսկի
24) X X-ray, Xray ˈɛks.rei̯ էքսրեյ ռենտգեն
25) Y Yankee ˈjaŋki յա՛նքի յանկի
26) Z Zulu ˈzulu զու՛լու զուլուս

Թվերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թիվ Կոդային բառ Արտասանություն
0 Zero (FAA)
Nadazero (ITU, IMO)
ˈziro
ˈnaˈdaˈzeˈro
1 One (FAA)
Unaone (ITU, IMO)
ˈwan
ˈuˈnaˈwan
2 Two (FAA)
Bissotwo (ITU, IMO)
ˈtu
ˈbiˈsoˈtu
3 Three (FAA)
Terrathree (ITU, IMO)
ˈtri
ˈteˈraˈtri
4 Four (FAA)
Kartefour (ITU, IMO)
ˈfoa
ˈkaˈteˈfoa
5 Five (FAA)
Pantafive (ITU, IMO)
ˈfai̯f
ˈpanˈtaˈfai̯f
6 Six (FAA)
Soxisix (ITU, IMO)
ˈsɪks
ˈsɔkˈsiˈsɪks
7 Seven (FAA)
Setteseven (ITU, IMO)
ˈsɛvən
ˈseˈteˈsɛvən
8 Eight (FAA)
Oktoeight (ITU, IMO)
ˈei̯t
ˈɔkˈtoˈei̯t
9 Nine (FAA)
Nine or niner (ICAO)
Novenine (ITU, IMO)
ˈnai̯na
ˈnoˈveˈnai̯na
100 Hundred ˈhandrɛd
1000 Thousand ˈtau̯ˈzand
կոտորակային կետ Decimal (ITU) ˈdeˈsiˈmal
. (վեջակետ) Stop (ITU) ˈstɔp

Գործածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հնչյունական այբուբենը օգտագործվում է որպեսզի արտասանվի հաղորդագրության այն տառերն ու թվերը, որոնց հաղորդման ժամանակ կարող է փոթություն առաջանալ, քանի որ ձայները շատ նման են միմյանց, օրինակ, "Ն" ու "Մ", "Բ» ու «Դ» և այլն։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. DIN 5009:2022-06, Anhang B: Buchstabiertafel der ICAO („Radiotelephony Spelling Alphabet“)
  2. Школа яхтенного капитана / Сост. Леонтьев Е. П. — Изд. 2-е, перераб., доп. — М.: Физкультура и спорт, 1983. — 272 с.