Յոնչյոպինգ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Յոնչյոպինգ
շվեդ.՝ Jönköping[1]
Զինանշան

ԵրկիրՇվեդիա Շվեդիա
Մակերես4764±0,5 հեկտար
ԲԾՄ104±1 մետր
Բնակչություն▲100 259 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2020)[2]
Ժամային գոտիUTC+1 և UTC+2
Պաշտոնական կայքjonkoping.se​(շվեդ.)
Յոնչյոպինգ (Շվեդիա)##
Յոնչյոպինգ (Շվեդիա)

Յոնչյոպինգ (շվեդ.՝ Jönköping․ /ˈjɜːrn(t)ʃɜːrpɪŋ/[3],, Swedish: [ˈjœ̂nːˌɕøːpɪŋ] ( լսել)), քաղաք Շվեդիայի հարավային մասում՝ Սմոլանդ պատմական մարզում, այդ երկրում մեծությամբ երկրորդ լճի՝ Վեթեռնի հարավային ափին։ Նույնանուն լենի (շրջանի) և համայնքի վարչական կենտրոնն է։ Զբաղեցնում է 44,82 քառակուսի կիլոմետր տարածք[4]։ Բնակչության թվաքանակը 2022 թվականի տվյալներով եղել է 112․766[5], ըստ այլ աղբյուրների՝ 125 214[6]։ Յոնչյոպինգի համայնքը 144 699 բնակչությամբ ամենամարդաշատն է Սմոլանդ մարզում[7]։ Իսկ շրջանի բնակիչների թիվը 367 064 է[8]։

Այս քաղաքում են գործում ոչ միայն համայնքի ու շրջանի վարչակազմերը, այլև շրջանային դատարանը, Շվեդիայի ազգային դատարանների վարչությունը, երկրի գյուղատնտեսական խորհուրդը[9], որի կազմում է ընդգրկված գյուղատնտեսության տեսչական մարմինը։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակավայրը հիմնադրել է Մագնուս I Լադուլոս թագավորը XIII դարի վերջին։ Յոնչյոպինգը դարձել է քաղաքի կարգավիճակ ստացած առաջին բնակավայրը Շվեդիայում (1284 թ․)։

1809 թվականի դեկտեմբերի 10-ին այստեղ հաշտության պայմանագիր է կնքվել Դանիայի և Շվեդիայի միջև [10][11][12][13]՝ վերջ դնելով շվեդա-դանիական պատերազմին (1808—1809)։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առևտրական ճանապարհների խաչմերուկում գտնվելու շնորհիվ Յոնչյոպինգը դեռ վաղ ժամանակներից դարձել է առևտրական կենտրոն (անվանման -չյոպինգ բաղադրիչը նշանակում է շուկա)։ XIX դարում քաղաքում զարգացած են եղել հացահատիկի առևտուրը, լուցկու և թղթի արտադրությունը, գործել է նավահանգիստը Վեթեռն լճի ափին։ Արևելյան թաղամասում՝ Հուսկվեռնայում, այսօր էլ գործում են զենք և կարի մեքենաներ թողարկող խոշոր ձեռնարկություններ։ Քաղաքի կյանքում կարևոր իրադարձություն են Elmia կենտրոնում անցկացվող խոշոր տոնավաճառներն ու ցուցադրությունները։ Elmia Wood-ը անտառանյութի խոշորագույն տոնավաճառն է աշխարհում, իսկ եվրոպական մասշտաբներով իրենց տեսակի մեջ խոշորագույն են համարվում բեռնատարների, երկաթգծերի տոնավաճառները։ 2001 թվականից ի վեր Elmia-ն դարձել է LAN party, DreamHack միջոցառումների ամենամեծ ծավալներով կազմակերպման վայրը աշխարհում, ընդ որում՝ Dreamhack-ը տարեկան երկու անգամ է կազմակերպվում՝ ամռանը և ձմռանը։

Մեր օրերում Յոնչյոպինգը վերածվել է հյուսիսային երկրներին սպասարկող կարևորագույն լոգիստիկ կենտրոնի, որտեղ իրենց կենտրոնական պահեստարաններն ու հանրախանութներն են գործարկել բազմաթիվ հանրահայտ ընկերություններ (ինչպես, օրինակ, Elkjøp-ը, IKEA-ն, Electrolux-ը, Husqvarna-ն)։

Կրթություն և գիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յոնչյոպինգը այս ամենի հետ մեկտեղ կրթական խոշոր կենտրոն է։ Նրա՝ 1977 թվականին հիմնադրված համալսարանը (շվեդերեն՝ Högskolan i Jönköping) շվեդական բոլոր բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների շարքում առաջին տեղն է գրավում «միջազգային բուհ» անվանակարգում և ակտիվորեն արտասահմանցի ուսանողներ է ընդունում[14]։ Այդ մասնավոր համալսարանի ուսանողների թիվը հասել է շուրջ 12 հազարի։ Համալսարանն ունի կիրառական չորս գիտությունների (շվեդերեն՝ fackhögskolor) գծով բաժանմունքներ՝ տնտեսագիտական, ճարտարագիտական, առողջապահական և հաղորդակցական ու կրթական։ Տնտեսագիտական ֆակուլտետը 1994 թվականից դարձել է աշխարհում լայնորեն համբավված միջազգային բիզնես-դպրոց (JIBS)[15]։ Համալսարանն իրավազոր է մի շարք ծրագրերի գծով շնորհելու դոկտորական և հետդոկտորական գիտական աստիճաններ։

Հիշատակության է արժանի նաև այն փաստը, որ 1994 թվականից սկսած՝ Յոնչյոպինգում ամեն տարի անց է կացվում կիբեռսպորտի համաշխարհային խոշորագույն առաջնություններից մեկը՝ DreamHack-ը։

Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2018 թվականի տվյալներով Յոնչյոպինգի համայնքի բնակչության թվաքանակը եղել է 139․222[16]։

Սեռը 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Իգական 66,404 66,987 67,823 68,722 69,426 70,265
Արական 65,736 66,323 67,474 68,759 69,796 70,816
Ընդամենը 132,140 133,310 135,297 137,481 139,222 141,081

Անվանի անձինք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Viktor Rydberg, 1877
Ագնետա Ֆելտսկոգ, 2013 թ․

Երաժիշտներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յոնչյոպինգին բնորոշ է մայրցամաքային խոնավ կլիման, (ըստ Քյոփենի դասակարգման՝ Dfb), երկար ու ցուրտ ձմեռներով և կարճատև ու տաք ամառներով։

Յոնչյոպինգի օդանավակայան 2002–2018; extremes since 1901ի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 11.5
(52.7) 		16.2
(61.2) 		21.1
(70) 		26.3
(79.3) 		30.9
(87.6) 		33.2
(91.8) 		35.3
(95.5) 		34.2
(93.6) 		28.6
(83.5) 		22.0
(71.6) 		17.0
(62.6) 		13.3
(55.9) 		35.3
(95.5)
Միջին բարձր °C (°F) 1.2
(34.2) 		1.7
(35.1) 		5.6
(42.1) 		12.0
(53.6) 		17.3
(63.1) 		20.5
(68.9) 		22.9
(73.2) 		22.3
(72.1) 		17.3
(63.1) 		10.9
(51.6) 		6.0
(42.8) 		3.0
(37.4) 		11.73
(53.1)
Միջին օրական °C (°F) −1.5
(29.3) 		−1.3
(29.7) 		2.2
(36) 		6.7
(44.1) 		12.0
(53.6) 		15.4
(59.7) 		18.1
(64.6) 		17.6
(63.7) 		12.9
(55.2) 		8.1
(46.6) 		3.7
(38.7) 		1.0
(33.8) 		7.91
(46.25)
Միջին ցածր °C (°F) −4.2
(24.4) 		−4.2
(24.4) 		−1.9
(28.6) 		2.4
(36.3) 		6.5
(43.7) 		10.2
(50.4) 		12.8
(55) 		12.5
(54.5) 		8.4
(47.1) 		5.2
(41.4) 		1.1
(34) 		−1.2
(29.8) 		3.97
(39.13)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −31.8
(−25.2) 		−34.2
(−29.6) 		−29.1
(−20.4) 		−16.9
(1.6) 		−5.8
(21.6) 		1.4
(34.5) 		2.3
(36.1) 		1.7
(35.1) 		−5.3
(22.5) 		−11.6
(11.1) 		−19.5
(−3.1) 		−25.8
(−14.4) 		−34.2
(−29.6)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 43.2
(1.701) 		32.0
(1.26) 		27.7
(1.091) 		29.9
(1.177) 		41.1
(1.618) 		62.4
(2.457) 		80.4
(3.165) 		85.6
(3.37) 		50.1
(1.972) 		58.0
(2.283) 		52.1
(2.051) 		49.5
(1.949) 		612
(24.094)
Աղբյուր #1: SMHI Average Data 2002–2018[18]
Աղբյուր #2: SMHI Open Data[19]

Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Մունկսյո կամուրջը
    Մունկսյո կամուրջը
  • Քաղաքի տեսքը բարձունքից
    Քաղաքի տեսքը բարձունքից
  • Համալսարանը
    Համալսարանը

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Statistiska tätorter 2018 – befolkning, landareal, befolkningstäthet — Statistics Sweden, 2019.
  2. ↑ Statistiska tätorter 2018 – befolkning, landareal, befolkningstäthet — Statistics Sweden, 2021.
  3. ↑ "Jönköping"(չաշխատող հղում) (US) and «Jönköping». Lexico UK English Dictionary. Oxford University Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  4. ↑ «Population in the country, counties and municipalities by sex and age». Statistics Sweden. 2013 թ․ մայիսի 27. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 16-ին.
  5. ↑ «Statistikdatabasen - välj variabler och värden». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  6. ↑ «Population in the country, counties and municipalities by sex and age 31/12/2009». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 15-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 12-ին.
  7. ↑ «Befolkningsstatistik». Jönköpings Kommun. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 4-ին.
  8. ↑ «Folkmängd efter region och år». Statistiska Centralbyrån. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 4-ին.
  9. ↑ «Swedish Board of Agriculture – How to find our headquarters». Swedish Board of Agriculture. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 21-ին.
  10. ↑ «ITA-JAC — LoveToKnow 1911» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 25-ին.
  11. ↑ «Архивированная копия» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ օգոստոսի 27-ին. Վերցված է 2006 թ․ մայիսի 3-ին.
  12. ↑ Йенчепинг // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 4 т. — СПб., 1907—1909. (согласно этому источнику мир заключён 10 августа)
  13. ↑ «Йенчепинг». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) (согласно этому — 10 ноября)
  14. ↑ «К нам в гавань заходи и поучись». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 7-ին.
  15. ↑ «Учеба в JIBS». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  16. ↑ «Befolkningsstatistik». Jönköpings Kommun. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 5-ին.
  17. ↑ Gosse, Edmund William (1911). «Rydberg, Abraham Viktor» . Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 23 (11th ed.). էջ 949.
  18. ↑ «Monthly & Yearly Statistics». SMHI. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 28-ին.
  19. ↑ «SMHI öppna data för Huskvarna». SMHI. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 30-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոնչյոպինգ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Յոնչյոպինգ&oldid=9795411» էջից