Մաքսիմ Պլանուդ

Մաքսիմ Պլանուդ; հուն․՝ Μάξιμος Πλανούδης
Ծնվել է	մոտ 1260 կամ 1260; Նիկոմեդիա, Յալովայի մարզ, Թուրքիա
Մահացել է	մոտ 1305; Կոստանդնուպոլիս
Քաղաքացիություն	Բյուզանդական կայսրություն
Դավանանք	ուղղափառություն
Մասնագիտություն	աստվածաբան, վանական, թարգմանիչ, բանասեր, գրող, պատմաբան, փիլիսոփա և բանաստեղծ
Տիրապետում է լեզուներին	նոր հունարեն և հին հունարեն
Հայտնի աշակերտներ	Manuel Moschopoulos? և Dimitrios Triclinius?

Մաքսիմ Պլանուդ (հուն.՝ Μάξιμος Πλανούδης, մոտ 1260^[1]^[2] կամ 1260^[3], Նիկոմեդիա, Յալովայի մարզ, Թուրքիա - մոտ 1305, Կոստանդնուպոլիս), բյուզանդացի քերականագետ, մաթեմատիկոս և աստվածաբան, ով ապրել և ստեղծագործել է Միքայել VIII Պալեոլոգոսի և Անդրոնիկոս II Պալեոլոգոսի օրոք։ Ներմուծել է «համարիչ» տերմինը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է Նիկոմեդիայում (Բյութանիա), սակայն կյանքի մեծ մասն անցկացրել է Կոստանդնուպոլսում։ 1287-ին, հեռանալով քաղաքական ասպարեզից՝ դարձավ վանական և իրեն նվիրեց գիտությանը և ուսուցմանը։ Ձեռնադրվելով, փոխել է իր Մանուել անունը՝ դառնալով Մաքսիմ։

Կոստանդնուպոլսում Պլանուդը կայսերական գրադարանում բացեց դպրոց, որտեղ սկսեցին սովորել ազնվական ընտանիքների երեխաները։ Դպրոցը լավ համբավ է ձեռք բերել հումանիտար գիտությունների խոր ուսումնասիրությամբ: Այդ ժամանակ Իտալիան կատաղի մրցակցության մեջ էր Բյուզանդական կայսրության հետ։ Մաքսիմուս Պլանուդը, ով լատիներենի գերազանց իմացություն ուներ, ընտրվեց Անդրոնիկոս II-ի կողմից Վենետիկ ուղարկված դեսպաններից մեկը՝ բողոքելու Ջենովայի բնակավայրերից մեկի վրա նրանց հարձակման դեմ։

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պլանուդի աշխատանքի առավել կարևոր արդյունքն այն է, որ նա իր թարգմանությունների միջոցով մեծապես նպաստել է հունական քերականության և գրականության տարածմանը Արևմուտքում։ Նա գրել է մի քանի աշխատություններ, այդ թվում հունարեն քերականություն՝ հարց ու պատասխանի տեսքով, որը ներառում էր նաև այսպես կոչված «քաղաքական» պոեզիայի վերաբերյալ հավելված։ Նրա ստեղծագործություններից կա նաև շարահյուսության մասին տրակտատ, Եզոպոսի կենսագրությունը և նրա առակների մեկնաբանությունը արձակով, որոշ հույն հեղինակների ստեղծագործությունների մեկնաբանություն, հեքսամետրով գրված երկու բանաստեղծություն, որոնցից մեկը գովաբանություն է Կլավդիոս Պտղոմեոսին, որի «Աշխարհագրությունը» նոր շունչ ստացավ այն բանից հետո, երբ Պլանուդը թարգմանեց այն լատիներեն:

Բացի այդ, նա գրեց մի տրակտատ հնդկական թվային համակարգի (այսինքն՝ տասնորդական դիրքային համակարգի մասին), նպաստեց դրա իրականացմանը, բյուզանդացիների համար հայտնաբերեց որոշ նոր մաթեմատիկական գործողություններ, օրինակ՝ հանելով քառակուսի արմատը, ինչպես նաև գրեց Դիոֆանտոսի թվաբանության առաջին երկու գրքերի մեկնաբանությունները։ Պլանուդը միակ խոշոր մաթեմատիկոսն էր ամբողջ բյուզանդական պատմության մեջ 6-րդ դարում՝ հին մշակույթի փլուզումից հետո։

Պլանուդը հայտնի է լատիներենից իր բազմաթիվ թարգմանություններով։ Նրա կատարել է այնպիսի ստեղծագործությունների թարգմանություններ, ինչպիսիք են Ցիցերոնի «Սցիպիոնի երազը»՝ Մակրոբիուսի մեկնաբանություններով, «Նոթեր գալլական պատերազմի մասին»՝ Գայոս Հուլիոս Կեսարի, «Հերոիդներ» և «Մետամորֆոզներ»՝ Օվիդիսի կողմից, «Փիլիսոփայության մխիթարությունը» Բոետիոսի կողմից, Օգոստինոս Երանելիի «Երրորդության մասին»: Միջնադարում այս թարգմանությունները հաճախ օգտագործվում էին որպես օգնություն հունարեն լեզուն ուսումնասիրելու համար։

Նա առավել հայտնի դարձավ Եվրոպայում հանրահայտ «Հունական կամ Պալատինյան անթոլոգիայի» (Anthologia Graeca/ Palatina) իր տարբերակը կազմելով։ Նրա տարբերակը (երբեմն կոչվում է Anthologia Planudea) պարունակում է հունական գրականության ստեղծագործություններ (և՛ բանաստեղծական, և՛ արձակ) մ.թ.ա. 7-րդ դարից մինչև մ.թ. 10-րդ դարը։ Այս ստեղծագործության ինքնագիրը (1301 թ.) պահպանվել է մինչ օրս։ Թեև տեքստերից մի քանիսը զգալիորեն փոփոխվել են Պլանուդի կողմից, այս հավաքածուի արժեքը շատ մեծ է, քանի որ մի քանի դար շարունակ այս անթոլոգիան մնացել է միակը, որը հայտնի է Արևմուտքում: Այսպիսով, Պլանուդը ոչ միայն նշանակալի ներդրում է ունեցել հունական գրականության պատմության ուսումնասիրության մեջ, այլև նպաստել է այն ժամանակվա եվրոպական գրականության զարգացմանը։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Труды: Johann Albert Fabricius, Bibliotheca graeca, ed. G. C. Harles, xi. 682; Migne, Patrologia Graeca, cxlvii; переписку с комментариями издал M. Treu (1890).
K. Krumbacher, Geschichte der byzantinischen Litteratur (1897)
J. E. Sandys, Hist. of Class. Schol. (1906), vol. i

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/463464/Maximus-Planudes

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[_b89f0590b5091c16-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_2edf541c91665bbd-2] 2,0 ^2,1 Encyclopædia Britannica

[_084db2831df8bb3b-3] 3,0 ^3,1 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/463464/Maximus-Planudes

[1]

[2]

[3]