Լոշտակ
| Լոշտակ | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Լոշտակ սպիտակ (Bryonia alba) | ||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||
|
||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||
| Bryonia
L., 1753
| ||||||||||
|
|
Լոշտակ (լատ.՝ Bryónia), մարմնատակ, մարդախոտ, օձախոտ, օձի խաղող, դդմազգիների ընտանիքի, բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։
Բովանդակություն
Կենսաբանական նկարագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
_1982,_MiNr_2694.jpg)
Արմատները հաստացած են, պալարանման։ Ցողունները նիստավոր են, մագլցող և փաթաթվող, բարձր.՝ 2-4 մ՝. Տերևները հնգաբլթակ են, հերթադիր, խորը կտրտված կամ ամբողջական։ Ծաղկաբույլերը տերևանութային են. ծաղիկները՝ միասեռ, դեղնականաչավուն։ Ծաղկում է հունիս-օգոստոս ամիսներին։ Պտուղը գնդաձև, եռաբուն, սև կամ կարմրավուն հատապտուղ է։ Մեր հանրապետությունում հանդիպում են երկու տեսակ՝ սպիտակը և երկտունը։ Երկու տեսակն էլ թունավոր են և բուժական առումով գրեթե չեն տարբերվում իրարից։ ծաղկում է հունիս-հուլիս ամիսներին, պտղակալում՝ հուլիս-օգոստոսին։ Աճում է թփուտների արանքում, գետահովիտներում, այգիների ցանկապատերի վրա, անտառի բացատներում՝ որպես մոլախոտ: Մագլցող բեղիկներով ամրանում է ծառերին կամ որևէ հենարանի և տալիս փարթամ աճ։
Քիմիական բաղադրությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արմատում հայտնաբերված ենգլիկոզիդներ, խեժ, ֆիտոստերին, դաբաղանյութեր, եթերայուղ, միզանյութ, խնձորաթթվական աղեր, օսլա:
Նշանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
_Plant.JPG)
Դեղաբույս է. արմատները պարունակում են գլիկոզիդներ (բրիոնին, բրիոնիդին, բրիոնոլ, բրիոնիցին), խեժ (որն օժտված է լուծողական հատկությամբ), ֆիտոստերին, ստերոլ, աղանյութեր, կումարիններ, եթերայուղ, միզանյութ, աղեր, օսլա և այլն, սերմերը՝ ալկալոիդներ, չսառչող ճարպայուղ (20-25%), տերևները՝ վիտամիններ C, E, կարոտին (A նախավիտամին)։ Թարմ արմատների թուրմը մտնում է «Ակոֆիտ» պատրաստուկի բաղադրության մեջ, որը կիրառվում է պոդագրայի, ռևմատիզմի, նյարդացավերի ժամանակ։ ժողովրդական բժշկության մեջ արմատների հյութը, թուրմը, եփուկը, արմատափոշին օգտագործում են տարբեր հիվանդությունների բուժման ժամանակ (որպես միզամուղ, վերքամոքիչ, հակաբորբոքային, ցավամոքիչ, խորխաբեր, արյունահոսությունը դադարեցնող միջոց)։ Սերմերն առաջացնում են լուծ և փսխում, եթերայուղն օժտված է մանրէասպան, արմատների ջրիկ մզվածքը՝ միջատասպան հատկություններով։ Բույսն ամբողջությամբ թունավոր է։ Հայաստանի Հանրապետությունում արտադրում են «Լոշտակ» դեղամիջոցը (2003)։
Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայտնի է 10, Հայաստանի Հանրապետությունում՝ 2 տեսակ՝ լոշտակ սպիտակ (B. alba), լոշտակ երկտուն (B. dioica)։ Տարածված է Արագածոտնի, Շիրակի, Լոռու, Տավուշի, Գեղարքունիքի, Սյունիքի և այլ մարզերում։ Աճում է ստորին լեռնայինից մինչև վերին լեռն, գոտի (մինչև 2300 մ բարձրություներում)՝ թփուտներում, գետահովիտներում, այգիների ցանկապատների վրա, անտառի բացատներում, քարքարոտ վայրերում և այլն։ Հայտնի են 12 տեսակներ, որոնք ընդունված են USDA-ում։[1] Դրանցից 10-ը աջակցում են մոլեկուլային-ֆիլոգետիկ վերլուծությանը։[2]
- Bryonia alba L. — Լոշտակ սպիտակ
- Bryonia cretica L.
- Bryonia dioica Jacq.
- Bryonia grandis L.
- Bryonia acuta Desf. (formerly sometimes included in B. cretica)
- Bryonia alba L. &ndash white bryony
- Bryonia aspera Steven ex Ledeb.
- Bryonia cretica L. &ndash Cretan bryony
- Bryonia dioica Jacq. &ndash white or red bryony (formerly sometimes included in B. cretica)
- Bryonia lappifolia Vassilcz.
- Bryonia marmorata E.M.A.Petit
- Bryonia melanocarpa Nabiev
- Bryonia monoica Aitch. & Hemsl.
- Bryonia multiflora Boiss. & Heldr.
- Bryonia syriaca Boiss.
- Bryonia verrucosa Aiton
Նախկինում գոյություն ունեցող ձևեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Many species of Cayaponia ("American bryonies")
- Several species of Cucumis, Solena and Zehneria
- Coccinia abyssinica
- Corallocarpus epigaeus
- Diplocyclos palmatus
- Kedrostis africana
- Melothria pendula (as B. guadalupensis)
- Trichosanthes ovigera (as B. cucumeroides)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Լոշտակ на сайте USDA NRCS
- Medicinal uses of Bryonia alba - Note։ This is a historical document from the 1930s and may not be medically accurate today.
- Bryonia cretica Flowers in Israel
- Inhaltsstoffe der Zaunrübe.
- awl.ch - Bryonia alba
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|
