Բոկխոս I

Բոկխոս I;
Ծնվել է	մ.թ.ա. 2-րդ դար
Ծննդավայր	Mauretania
Մահացել է	մ.թ.ա. 1-ին դար
Մասնագիտություն	միապետ
Զբաղեցրած պաշտոններ	King of Mauritania?
Երեխաներ	Mastanesosus?, Bocchus' daughter? և Volux?
	Bocchus I Վիքիպահեստում

Բոկխոս կամ Բոկքոս I (լատին․՝ Bocchus, մ.թ.ա. 2-րդ դար, Mauretania - մ.թ.ա. 1-ին դար)^[1], Մավրիտանիայի թագավոր մոտ մ.թ.ա. 111 – մ.թ.ա. 80 թվականներին։ Նա նումիդյան թագավոր Յուգուրթայի աներն էր^[2]^[3], ում հետ նա սկզբում դաշնակցել է հռոմեացիների դեմ Յուգուրթյան պատերազմի ժամանակ, որը երկար ու ոչ վճռորոշ հակամարտություն էր։

Բոկքոս թագավորն ի վերջո դավաճանեց Յուգուրթային հռոմեացիների հետ մ.թ.ա. 105 թվականին։ Յուգուրթան գերվեց և բանտարկվեց Հռոմում, մինչդեռ հռոմեացիներն ու Բոկքոսը բաժանեցին Յուգուրթայի Նումիդյան թագավորությունը^[2]։

Անվան ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ա. Պելեգրինը ենթադրում է, որ Բոկխոս անունը բերբերական անվան լատիներեն ձևն է. հնարավոր է` լինի Վեկկուս։ Այս անունը կարող է կապված լինել Touareg «Aweqqas», որը նշանակում է «առյուծ», կամ տեղական Aokas բարբառում «շնաձուկ» և կարող է օգտագործվել որպես արական անուն։ Հյուսիսային Աֆրիկա աշխարհամասի մի քանի վայրեր կրում են ստուգաբանորեն կապված անուններ, ինչպիսիք են Ալժիրի Աոկաս քաղաքը և Թունիսում գտնվող Ջեբել Օուեկկաս քաղաքը^[4]։

Կյանք և ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոկքոս I-ի կենսագրության կամ նրա Մավրիտանական թագավորության մասին շատ քիչ բան է հայտնի։ Նա հավանաբար Մավրիտանիայի թագավոր Բագայի որդին կամ թոռն էր, որը հարևան Նումիդիայի թագավոր Մասինիսայի ժամանակակիցն էր։ Բոկխուսի հյուսիսաֆրիկյան թագավորությունը սահմանակից էր Ատլանտյան օվկիանոսին և Մուլույա գետին (լատիներեն՝ Mulucha)^[2]: Հռոմեացի պատմաբան Սալուստը «Յուրգուրթական պատերազմ» (Bellum Jugurthinum) մենագրությունում նշում է.

Բոլոր մավրերին կառավարում էր Բոկքոս թագավորը, ով ոչինչ չգիտեր հռոմեական ժողովրդի մասին, բացի նրանց անունից, և իր հերթին մինչ այդ անհայտ էր մեզ՝ խաղաղության կամ պատերազմի ժամանակ^[5]։

- Գայոս Սալլուստիոս Կրիսպոս, «Յուրգուրթական պատերազմ», Գլուխ 19

Ըստ Սալուստի` սովորության համաձայն` Բոկքուսն ուներ բազմաթիվ կանայք և չորս երեխաներ. նրա դուստրը (անունն անհայտ է), ով ամուսնացավ Նումիդիայի Յուգուրթայի հետ; նրա վերջնական ժառանգորդ Սոսուս/Մաստանեսոսուս, և երկու այլ որդիներ՝ Բոգուդը (չշփոթել Բոգուդ թագավորի հետ) և Վոլյուքսը^[3]։

Յուրգության պատերազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոտ մ.թ.ա.108 թվականին, երբ Հռոմի և Նումիդիայի միջև հակամարտությունը միավորվեց, Բոկքոսը հայտնվեց անշահավետ վիճակում։ Այն բանից հետո, երբ Յուգուրտան Բոկքոսին խոստացավ իր թագավորության մեկ երրորդը, Բոկխոսը դաշնակցեց Յուգուրթայի հետ։ Նրանց դաշնակից ուժերը պարտություն կրեցին Գայոս Մարիուսից մ.թ.ա. 106 թվականին։

Կիրտայի երկրորդ ճակատամարտում, երբ Յուգուրտան շարունակում էր խուսափել հռոմեացիներից, և պատերազմը ձգձգվում էր, Բոկխոսը սկսեց վերանայել դաշինքը և խորհրդակցություն փնտրեց Սուլլա անունով հավակնոտ քվեստորի հետ։ Մավրիտանիայի դեսպաններ ուղարկվեցին Հռոմ։ Սենատը զգուշորեն քաջալերեց, բայց խնդրեց ցույց տալ դաշինքին նվիրվածությունը։ Բոկխոսը կրկին խորհրդակցեց Սուլլայի հետ և հանդիպում խնդրեց Յուգուրտայի հետ, որը մտավ նրանց ծուղակը։ Բոկխոսը Յուգուրտային հանձնեց Սուլլային։

Պայմանագրով Բոկխոսը և հռոմեացիները իրար միջև բաժանեցին Նումիդիայի թագավորությունը։ Մարիուսին մրցանակ տրվեց Նումիդիայի նկատմամբ հաղթանակի համար, բայց Սուլլան միշտ կրում էր ոսկյա մատանի, որը Բոկխոս թագավորը պատրաստել էր նրա համար, որտեղ պատկերված էր, թե ինչպես է Բոկխոսը Յուգուրտան Սուլլային հանձնում^[6]։

Բոկխոսը Հռոմին էկզոտիկ աֆրիկյան կենդանիների, այդ թվում՝ հովազների և առյուծների հուսալի մատակարարն էր հռոմեացիների համար։

Իրավահաջորդներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոկխոսին հաջորդեց նրա որդին՝ Մաստանեսոսը^[2], ով թագավորությունը կտակեց իր որդիներին՝ Բոկքոս II-ին և Բոգուդին, որոնք կառավարում էին Մավրիտանիայի թագավորության կեսը։ Հռոմի քաղաքացիական պատերազմում երկու թագավորները հակադիր կողմերին բռնեցին, և Բոկքոս II-ը գրավեց Բոգուդի թագավորության կեսը։ Երբ Բոկխոս II-ը մահացավ մ.թ.ա. 33 թվականին, Մավրիտանիան դարձավ Հռոմի հաճախորդ թագավորությունը^[7]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «Bocchus I». 2024 թ․ փետրվարի 24.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Camps, Gabriel (1991). «Bocchus». Encyclopédie berbère. Vol. 10 | Beni Isguen – Bouzeis. Aix-en-Provence: Edisud. էջեր 1544–1546.
↑ ^3,0 ^3,1 Gaius Sallustius Crispus. The War with Jugurtha, part 3. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 19-ին.
↑ A. Pellegrin (1950). «Revue Internationale d'Onomastique, Le nom de Bocchus, roi de Maurétanie» (ֆրանսերեն). էջ 69.
↑ Gaius Sallustius Crispus. The War with Jugurtha, part 1. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 19-ին.
↑
One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Bocchus». Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 4 (11th ed.). Cambridge University Press. էջ 106. This cites:
- Sallust, Jugartha, 80-120
- Plutarch, Marius, 8-32, Sulla, 3
- Abel Hendy Jones Greenidge, History of Rome (London, 1904).
↑ Chisholm, 1911

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բոկխոս I» հոդվածին։

[1] «Bocchus I». 2024 թ․ փետրվարի 24.

[EB1775-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Camps, Gabriel (1991). «Bocchus». Encyclopédie berbère. Vol. 10 | Beni Isguen – Bouzeis. Aix-en-Provence: Edisud. էջեր 1544–1546.

[bellum3-3] 3,0 ^3,1 Gaius Sallustius Crispus. The War with Jugurtha, part 3. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 19-ին.

[pellegrin-4] A. Pellegrin (1950). «Revue Internationale d'Onomastique, Le nom de Bocchus, roi de Maurétanie» (ֆրանսերեն). էջ 69.

[bellum1-5] Gaius Sallustius Crispus. The War with Jugurtha, part 1. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 19-ին.

[EB1911-6] One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Bocchus». Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 4 (11th ed.). Cambridge University Press. էջ 106. This cites:
Sallust, Jugartha, 80-120

Plutarch, Marius, 8-32, Sulla, 3

Abel Hendy Jones Greenidge, History of Rome (London, 1904).

[7] Sallust, Jugartha, 80-120

[8] Plutarch, Marius, 8-32, Sulla, 3

[9] Abel Hendy Jones Greenidge, History of Rome (London, 1904).

[Chisholm—1911——-7] Chisholm, 1911

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]