Jump to content

Արտեմիսիա I

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Արտեմիսիա I
մարդ Խմբագրել Wikidata
Սեռիգական Խմբագրել Wikidata
ՔաղաքացիությունԱքեմենյան պետություն Խմբագրել Wikidata
Alle­gian­ceՔսերքսես I Խմբագրել Wikidata
ԱնձնանունArtemisia Խմբագրել Wikidata
Ազնվական կոչումիշխող թագուհի Խմբագրել Wikidata
Ծննդյան օր5. century BC Խմբագրել Wikidata
ԾննդավայրՀալիկառնաս Խմբագրել Wikidata
Մահվան օր5. century BC Խմբագրել Wikidata
Մահվան վայրԵփեսոս Խմբագրել Wikidata
ՀայրԼիգդամիս I Խմբագրել Wikidata
ԶավակՊիսինդելիս Խմբագրել Wikidata
Number of children2 Խմբագրել Wikidata
ԸնտանիքLygdamid dynasty Խմբագրել Wikidata
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ, զորավար Խմբագրել Wikidata
Զբաղեցրած պաշտոնգահի խնամակալ Խմբագրել Wikidata
ՀակամարտությունՊարսկական երկրորդ ներխուժում Հունաստան, Սալամինի ճակատամարտ Խմբագրել Wikidata
ԺամանակաշրջանԱնտիկ դարաշրջան Խմբագրել Wikidata

Կարիայի Արտեմիսիա Ա (Ἀρτεμισία; ծաղկում մ.թ.ա. 480 թվական) հին հունական Հալիկառնասոս քաղաք-պետության թագուհին էր, որը այժմ գտնվում է Բոդրում քաղաքում, ներկայիս Թուրքիայում։ Նա նաև թագուհին էր հարևան Կոս, Նիսիրոս և Կալիմնոս կղզիների, որոնք գտնվում էին Կարիայի աքեմենյան սատրապության մեջ, մոտավորապես մ.թ.ա. 480 թվական[1]։ Նա կարիական-հունական ազգության էր իր հոր Լեգդամիս Ա-ի կողմից, և կիսով չափ կրետացի մոր կողմից[2]։ Կռվում էր որպես Պարսկաստանի Ծերքսես Ա թագավորի դաշնակից անկախ հունական քաղաք-պետությունների դեմ Հունաստան երկրորդ պարսկական արշավանքի ժամանակ։ Նա անձամբ ղեկավարում էր նավերը Արտեմիսիոնի և Սալամինի ծովային ճակատամարտերում մ.թ.ա. 480 թվական։ Հայտնի է հիմնականում Հերոդոտոսի գրվածքներով, որը ծնունդով հալիկառնասոցի էր, և գովաբանում է նրա արիությունը և պատմում է Ծերքսեսի կողմից նրա նկատմամբ ունեցած հարգանքի մասին[3]։

Ընտանիք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտեմիսիայի հայրը Հալիկառնասոսի սատրապ Լեգդամիս Ա-ն էր (Λύγδαμις Α')[4][5][6] և մայրը Կրետե կղզուց[7][8]։ Նա գահ ելավ իր ամուսնու մահից հետո, քանի որ նրա որդին՝ Պիսինդելիսը (Πισίνδηλις), դեռ երիտասարդ էր[9][10]։ Արտեմիսիայի թոռը, Լեգդամիս Բ-ն (Λύγδαμις Β'), Հալիկառնասոսի սատրապն էր, երբ Հերոդոտոսը աքսվեց այնտեղից և բանաստեղծ Պանիասիսը (Πανύασις) դատապարտվեց մահվան՝ նրա դեմ ապստամբության ձախողումից հետո։

Հունաստանի երկրորդ պարսկական արշավանքը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սալամինի ճակատամարտ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծերքսեսը համոզվեց Թեմիստոկլեսի ուղերձով՝ հարձակվել հունական նավատորմի վրա ոչ բարենպաստ պայմաններում, փոխանակ իր նավերի մի մասը ուղարկելու Պելոպոնեսոս և սպասելու հունական բանակների լուծարմանը։ Արտեմիսիան Ծերքսեսի նավատորմի միակ հրամանատարն էր, ով խորհուրդ տվեց չկռվել, այնուհետև վաստակեց իր թագավորի գովասանքը՝ իր առաջնորդությամբ գործողություններում հունական նավատորմի պարտության ժամանակ Սալամինի ճակատամարտում (սեպտեմբեր, մ.թ.ա. 480 թվական)։

Նախապատրաստություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կարիայի մետաղադրամը Արտեմիսիայի ժամանակաշրջանում (մ.թ.ա. մոտ 480–460 թվականներ)։
Կաունոսի մետաղադրամ, Կարիա Արտեմիսիայի իշխանության վերջում և նրա որդու՝ Պիսինդելիսի կառավարման սկիզբը։ Նկար. Թևավոր կանացի կերպարանք, վազում է աջ, գլուխը ձախ, աջ ձեռքում պահում է կեռիկեյոն, իսկ ձախում՝ հաղթական ծաղկեպսակ։ Rev։ Baetyl incuse հրապարակում։ Մոտ մ.թ.ա. 470–450 թվականներ

Սալամինի ճակատամարտից առաջ, Ծերքսեսը հավաքեց իր բոլոր նավատորմի հրամանատարներին և ուղարկեց Մարդոնիոսին՝ հարցնելու, թե արդյոք պետք է կռվել ծովային ճակատամարտում[11]։ Բոլոր հրամանատարները խորհուրդ տվեցին կռվել ծովային ճակատամարտում, բացի Արտեմիսիայից[12]։

Ինչպես Հերոդոտոսը պատմում է, նա Մարդոնիոսին ասաց.

Հայտնի՛ր Թագավորին, որ խնայի իր նավերը և չկռվի ծովային ճակատամարտում, քանի որ մեր թշնամիները շատ ավելի ուժեղ են ծովում, ինչպես տղամարդիկ՝ կանանցից։ Եվ ինչո՞ւ նա պետք է ռիսկի ենթարկի ծովային ճակատամարտը։ Աթենքը, որի համար նա ձեռնարկել է այս արշավանքը, նրանը չէ, և Հունաստանի մնացած մասը նույնպես։ Ոչ ոք չի կարող նրա դիմադրել, և նրանք ովքեր մի անգամ դիմադրել են, ոչնչացվել են[13]։

Եթե Ծերքսեսը որոշի չընդհատել նավային հանդիպումը, այլ պահի իր նավերը ափին մոտ կամ այնտեղ մնա, կամ շարժվի դեպի Պելոպոնեսոս, հաղթանակը կլինի նրա։ Հույները չեն կարող երկար դիմանալ նրան։ Նրանք կհեռանան իրենց քաղաքները, որովհետև չունեն պաշար այս կղզիում, ինչպես ես իմացել եմ, և երբ մեր բանակը կշարժվի դեպի Պելոպոնեսոս, նրանք ովքեր այնտեղից են եկել, կանհանգստանան և չեն մնա այստեղ՝ կռվելու Աթենքը պաշտպանելու համար[14]։

Բայց եթե նա շտապի մասնակցել ճակատամարտին, ես վախենում եմ, որ նավատորմը կպարտվի և ցամաքային ուժերը կթուլանան։ Բացի այդ, նա պետք է նաև նկատի ունենա, որ ունի որոշ անվստահելի դաշնակիցներ, ինչպիսիք են եգիպտացիները, կիպրացիները, կիլիկիացիները և պամֆիլացիները, որոնք լրիվ անպետք են[15]։

Ծերքսեսը գոհ մնաց նրա խորհրդից և թեև արդեն մեծ հարգանք ուներ նրա նկատմամբ, այժմ նրան ավելի գովաբանեց։ Չնայած դրան, նա հրաման տվեց հետևել մյուս հրամանատարների խորհրդին։ Ծերքսեսը կարծում էր, որ Արտեմիսիոնի ծովային ճակատամարտում իր մարդիկ վարվել են նման կռիվից խուսափողների, քանի որ նա այնտեղ չէր՝ նրանց դիտելու համար։ Բայց այս անգամ նա ինքը կդիտի ճակատամարտը՝ ապահովելու համար, որ նրանք կգործեն արիաբար[16]։

Պլուտարքոսը «Հերոդոտոսի չարության մասին» աշխատության մեջ կարծում է, որ Հերոդոտոսը այդ գրել է հենց այն պատճառով, որ ուզում էր տողեր ստանալ՝ Արտեմիսիային սիբիլի նման պատկերելու համար, ով մարգարեանում է գալիք իրադարձությունների մասին[17]։

Մասնակցություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտեմիսիան մասնակցեց Սալամինի ճակատամարտին 480 թվականի սեպտեմբերին՝ որպես պարսկական դաշնակից։ Նա ղեկավարում էր Հալիկառնասոսի, Կոսի, Նիսիրոսի և Կալինդոսի (Κάλυνδος) ուժերը (Կալինդոսը գտնվում էր Փոքր Ասիայի հարավարևմտյան ափին՝ Հռոդոսի դիմաց), և տրամադրել էր հինգ նավ։ Նրա նավերը ամբողջ նավատորմում երկրորդ լավագույն համբավն ունեին՝ անմիջապես Սիդոնի նավերից հետո[18]։

Նրա մասնակցության մասին Հերոդոտոսը գրել է.

Արտեմիսիան ստիպում է ինձ շատ զարմանալ, որ մի կին գնացել է արշավանքի Հելլասի դեմ: Քանի որ նրա ամուսինն արդեն մահացել էր, նա ժառանգել էր իշխանությունը և ուներ երիտասարդ որդի, և հետևել էր բանակին՝ առանց որևէ անհրաժեշտության, այլ միայն իր բարձր սրտի արիությամբ: Նրա անունը Արտեմիսիա էր, նա Լեգդամիսի դուստրն էր, հոր կողմից հալիկառնասոցի, իսկ մոր կողմից՝ կրետացի: Նա հրամանատարն էր Հալիկառնասոսի, Կոսի, Նիսիրոսի և Կալիդնոսի մարդկանց, տրամադրելով հինգ նավ: Նրա նավերը համարվում էին ամբողջ նավատորմում լավագույնները՝ Սիդոնի նավերից հետո, և իր դաշնակիցների մեջ նա թագավորին տվել էր ամենալավ խորհուրդները: Այն քաղաքները, որոնց մասին ես խոսում եմ, բոլորը դորական ծագում ունեն, ինչպես կարող եմ ցույց տալ, Հալիկառնասոսցիները Տրեզենից են, իսկ մնացածը՝ Էպիդավրոսից:
- Հերոդոտոս VII.99.[19]

Հերոդոտոսի համաձայն, ճակատամարտի ժամանակ, երբ պարսկական նավատորմը պարտության էր մատնվում, աթենական նավը հետապնդում էր Արտեմիսիայի նավը, և նա չէր կարող փախչել, քանի որ իր առջևում բարեկամական նավեր էին[20]։ Նա որոշեց հարձակում գործել բարեկամական նավի վրա, որը համալրված էր Կալինդոսի մարդկանցով և որի վրա գտնվում էր Կալինդոսի թագավոր Դամասիթիմոսը (Δαμασίθυμος)[21]։

Պոլիենոսի համաձայն, երբ Արտեմիսիան տեսավ, որ մոտ է հայտնվել հունական ձեռքում, նա հրաման տվեց իջեցնել պարսկական դրոշը և նավի հրամանատարին՝ հարձակվել և խոցել պարսկական այն նավը, որը պատկանում էր Կալինդոսի դաշնակիցներին և որը հրամանատարվում էր Դամասիթիմուսի կողմից[22][23]։

Թևավոր կանացի կերպարանք՝ ծնկաչոք վազող դիրքով, ձեռքին կերիկեյոն և հաղթական ծաղկեպսակ, Արտեմիսիայի ժամանակաշրջանի Կարիայի դրամի վրա։

Աթենական նավի կապիտան Ամեինիասը, տեսնելով նրա հարձակումը պարսկական նավի վրա, շրջեց իր նավը և գնաց այլ նավերի կողմնորոշմամբ՝ համարելով, որ Արտեմիսիայի նավը կա՛մ հունական նավ է, կա՛մ դասալքում է պարսիկներից և կռվում հունական կողմում[24][25][26]։

Հերոդոտոսը կարծում էր, որ Ամեինիասը չգիտեր, որ Արտեմիսիան նավի վրա է, հակառակ դեպքում նա չէր դադարի հետապնդել մինչև կամ կորոշեր նրան, կամ ինքը կորոշվեր, քանի որ «Աթենական կապիտաններին հրաման էր տրվել, և բացի այդ՝ հայտարարվել էր տասը հազար դրախմա պարգև՝ նրան ողջ բռնողին, քանի որ անտանելի էր համարվում, որ կինը արշավանք կազմակերպի Աթենքի դեմ»[27]։

Պոլիենոսը իր «Ռազմավարություն» (Στρατηγήματα) աշխատության մեջ հաղորդում է, որ Արտեմիսիան իր նավի վրա ուներ երկու տարբեր դրոշ։ Երբ հետապնդում էր հունական նավ, բարձրացնում էր պարսկական դրոշը։ Բայց երբ հետապնդվում էր հունական նավի կողմից, բարձրացնում էր հունական դրոշը, որպեսզի թշնամին սխալվի և հրաժարվի հետապնդումից[28]։

Երբ Ծերքսեսը դիտարկել է ճակատամարտը իր գահից՝ Այգալեոյի լեռան ստորոտից, նա դիտարկել է այս դեպքը, և նա ու նրա մոտ գտնվողները կարծել են, որ Արտեմիսիան հարձակվել և խոցել է հունական նավը։ Նրանցից մեկը, ով կանգնած է եղել Ծերքսեսի կողքին, ասել է. «Տեր, տեսնո՛ւմ եմ Արտեմիսիային, թե ինչպես է լավ կռվում, և հենց նոր ինչպես խոցեց թշնամու նավը», իսկ Ծերքսեսը պատասխանել է. «Իմ տղամարդիկ կանացի են դարձել, իսկ իմ կանայք՝ տղամարդ»։ Կալինդական նավի անձնակազմից ոչ ոք չեռավ՝ նրան այլ բան մեղադրելու համար[29][30]։ Պոլիենոսի համաձայն, երբ Ծերքսեսը տեսել է նրա հարձակումը, ասել է. «Օ Զեուս, դու իսկապես կանանց ստեղծել ես տղամարդկանց նյութով, և տղամարդկանց՝ կանացի»։

Ֆոտիոսը գրում է, որ Սամոսից Եվպոմպոսի (Εύπομπος) որդի Դրակոնը (∆ράκων), ով Ծերքսեսի ծառայության մեջ էր հազար տաղանդի դիմաց, շատ լավ տեսողություն ուներ և կարող էր հեշտությամբ տեսնել քսան ստադիոն հեռավորության վրա։ Նա Ծերքսեսին նկարագրում էր ճակատամարտի ժամանակ իր տեսածը և Արտեմիսիայի արիությունը[31]։

Հետևանքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պլուտարքոսը իր «Զուգահեռ կյանքեր» ( Βίοι Παράλληλοι) աշխատության մեջ, որտեղ խոսում է Թեմիստոկլեսի մասին, ասում է, որ Արտեմիսիան էր ճանաչել Ծերքսեսի եղբոր և պարսկական նավատորմի հոսանավարի՝ Արիամենեսի (Ἀριαμένης) (ըստ Հերոդոտոսի՝ Արիաբիգնես) մարմինը, որը լողում էր նավաբեկորների մեջ, և բերել էր այն Ծերքսեսին։ Ճակատամարտից հետո, ըստ Պոլիենոսի, Ծերքսեսը ճանաչել է նրան որպես նավատորմի բոլոր սպաներից լավագույնը և նրան ուղարկել հունական սպառազինության լիակատար հավաքածու։ Նա նաև նրա նավի կապիտանին նվիրել մանող և իլիկ[32][33][34]։

Հերոդոտոսի համաձայն, պարտությունից հետո Ծերքսեսը Արտեմիսիային առաջարկեց երկու հնարավոր գործողություններ և հարցրեց, թե որին է խորհուրդ տալիս։ Կա՛մ ինքը կառաջնորդի զորքերին դեպի Պելոպոնեսոս, կա՛մ կհեռանա Հունաստանից՝ թողնելով իր հրամանատար Մարդոնիոսին։ Արտեմիսիան խորհուրդ տվեց նրան նահանջել դեպի Փոքր Ասիա և աջակցեց Մարդոնիոսի առաջարկությանը, ով խնդրում էր 300,000 պարսիկ զինվոր, որոնցով կպարտի հունականներին Ծերքսեսի բացակայության ժամանակ[35]։

Ըստ Հերոդոտոսի, նա պատասխանել է․

«Կարծում եմ, որ դու պետք է նահանջես և Մարդոնիոսին թողնես այն մարդկանց հետ, որոնց նա ուզում է։ Եթե նա հաջողի, պատիվը կլինի քոնը, քանի որ քո ծառաները կկատարեն այն։ Իսկ եթե նա պարտվի, դա մեծ խնդիր չի լինի, քանի որ դու անվտանգ կլինես, և ոչ մի վտանգ չի սպառնում քո տնային գործերին։ Եվ քանի դու անվտանգ ես, հույները պետք է անցնեն բազմաթիվ դժվարություններով իրենց գոյության համար։ Բացի այդ, եթե Մարդոնիոսին աղետ պատահի, ո՞վ կմտահոգվի։ Նա պարզապես քո ծառան է, և հույները կունենան միայն աղոտ հաղթանակ։ Ինչ վերաբերում է քեզ, դու կգնաս տուն՝ իրականացնելով քո արշավանքի նպատակը, քանի որ այրել ես Աթենքը»[36]։

Ծերքսեսը հետևել է նրա խորհրդին՝ թողնելով Մարդոնիոսին, որ վարի պատերազմը Հունաստանում[37]։ Նա Արտեմիսիային ուղարկեց Էփեսոս՝ հոգ տանելու իր oրինաժառանգ որդիների մասին։ Մյուս կողմից, Պլուտարքոսը ծաղրում է Հերոդոտոսի գրվածքը, քանի որ կարծում է, որ Ծերքսեսը Սուսայից կանանց կբերեր, եթե նրա որդուն իգական սպասարկում անհրաժեշտ լիներ[17]։

Ընկալումը հունա-հռոմեական աշխարհում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հերոդոտոսը հիանում էր Արտեմիսիայով՝ չնայած նրա պարսկական աջակցությանը։ Նա գովաբանել է նրա վճռականությունը և բանականությունը, և ընդգծել նրա ռազմավարությունները Ծերքսեսի ներքո՝ որպես իր Մեծ Ադմիրալի։

Պոլիենոսը ասում է, որ Ծերքսեսը բարձր էր գնահատում նրա արիությունը։ Նա նաև իր «Ռազմավարություն» աշխատության ութերորդ գրքում հիշատակում է, որ երբ Արտեմիսիան (հավանաբար նկատի ունենալով Արտեմիսիա Ա-ին, բայց ամենայն հավանականությամբ՝ Արտեմիսիա Բ-ին) ուզում էր գրավել Լատմուսը, նա զինվորներ կանգնեցրեց սարսափելի դիրքերում քաղաքի մոտ և ինքը՝ կանանց, էունուխների և երաժիշտների հետ, զոհաբերություն կատարեց Մեծ Աստվածուհու պուրակում, որը քաղաքից մոտ յոթ ստադիոն հեռավորության վրա էր։ Երբ Լատմուսի բնակիչները դուրս եկան՝ հրաշալի երթը դիտելու, զինվորները մտան քաղաք և տիրեցին դրան[38]։

Ջուստինոսը «Աշխարհի պատմության» մեջ նշել է, որ նա «կռվել է ամենամեծ արիությամբ՝ առաջնորդների մեջ առաջինը. այնպես որ կարող էիր տեսնել կանացի վախ տղամարդու մեջ, և տղամարդկային համարձակություն՝ կնոջ»[39]։

Մյուս կողմից, Հիպոկրատես Թեսսալոսը նկարագրել է նրան որպես վախկոտ ծովահեն։ Թեսսալոսը պատմել է, որ Պարսից թագավորը մ.թ.ա. 493 թվականին Կոսից պահանջել է հող և ջուր, բայց նրանք հրաժարվել են, և այնպես արել, որ կղզին տրվել է Արտեմիսիային՝ ավերելու համար[40]։ Արտեմիսիան նավատորմ է տարել Կոս՝ կոսցիներին կոտորելու համար, բայց Թեսսալոսը պնդում է, որ Զևսը միջամտել է, և Արտեմիսիայի նավերը կործանվել են կայծակից, և նա ստիպված է եղել նահանջել։ Այնուամենայնիվ, նա հետագայում վերադարձել և գրավել է նրանց[41]։

Առասպել, որը մէջ է բերում Ֆոտիոսը մոտ 13 դար հետո, պնդում է, որ Արտեմիսիան սիրահար է եղել Աբիդոսի (Ἄβῡδος) բնակիչ Դարդանոսին (Δάρδανος), և երբ նա անտեսել է նրան, քնած ժամանակ նրան կուրացրել է, բայց նրա սերը մեծացել է։ Մի առաքելություն նրան ասել է՝ ցատկել Լեվկասի ժայռի վերևից, բայց նա զոհվել է այդ ժայռից ցատկելուց հետո և թաղվել այդ տեղում։ Նրանք, ովքեր ցատկում էին այս ժայռից, ասվում էր, որ բուժվում են սիրո կրքից։ Ըստ մեկ այլ առասպելի, Սաֆոն էլ ինքնասպան եղավ՝ ցատկելով այս ժայռերից, որովհետև սիրահար էր Ֆաոնին։

Արիստոֆանեսը հիշատակել է Արտեմիսիային իր «Լիսիստրատա»[42] և «Թեսմոֆորիազուսա»[43] աշխատություններում։

Պավսանիասը իր «Հունաստանի նկարագրության» (Ἑλλάδος Περιήγησις) երրորդ գրքում, որը կոչվում է «Լակոնիա» (Λακωνικά), նշել է, որ Սպարտայի շուկայում ամենաշատաչքի ընկնող հուշարձանը պատվանդանն էր, որը կոչում էին «Պարսկական» (στοὰ Περσικὴν), որովհետև պատրաստված էր պատերազմական աչքով վերցված կողոպուտներից։ Ժամանակի ընթացքում, սպարտացիները փոխել են այն՝ այն դարձնելով շատ մեծ և փայլուն[44][45][46]։ Սյուների վրա կային պարսիկների սպիտակ մարմարից պատրաստված արձաններ, այդ թվում և Մարդոնիուսի։ Այնտեղ էր նաև Արտեմիսիայի արձանը[47][48]։

Նաև «Սուդա» հանրագիտարանն է հիշատակել Արտեմիսիային։

Արտեմիսիային փոխարինել է նրա որդի Պիսինդելիսը, ով դարձել է Կարիայի նոր տիրակալը։ Հետագայում նրան կփոխարինի իր որդի Լեգդամիսը[48]։

Ժողովրդական մշակույթում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆրանսիացի դերասանուհի Եվա Գրինը մարմնավորել է Արտեմիսիային 2014 թվականին նկարահանված 300. Կայսրության ծագումը ֆիլմում։

Մի քանի ժամանակակից նավեր անվանվել են Արտեմիսիայի անունով։ Փահլավի դինաստիայի ժամանակ գնված իրանական ավերիչը (պարսկերեն՝ ناوشکن) անվանվել է Արտեմիս՝ նրա պատվին[49]։ Այս ավերիչը Իրանական նավատորմի ամենամեծ նավն էր։ Հունական փերի-նավի՝ Պանաղիա Սկիադենի, նախկին անունը Արտեմիսիա էր (նախկինում՝ Star A, Orient Star և Ferry Tachibana)[50]։

Կրետեի Նոր Հալիկառնասոսի համայնքում հիմնադրված Արտեմիսիայի մշակութային ասոցիացիան, որը հիմնադրվել է 1979 թվականին, անվանվել է թագուհի Արտեմիսիայի անունով[51]։

1962 թվականի 300 սպարտացիները ֆիլմում Արտեմիսիան կատարում է Աննա Վաքֆիլդը։

Արտեմիսիան հանդես է գալիս Գոր Վիդալի 1981 թվականի (և 2002 թվականի հրատարակության) Ստեղծում պատմական վեպում։ Վիդալի պատկերմամբ, նա երկար հարաբերություններ ուներ պարսկական զորավար Մարդոնիուսի հետ, ով որոշ ժամանակահատվածներում ապրում էր Հալիկառնասոսում և ոչ պաշտոնապես գործում էր որպես նրա զուգընկեր, բայց նա մերժեց նրան ամուսնանալ՝ որոշելով պահպանել իր անկախությունը։

2014 թվականի 300. Կայսրության ծագումը ֆիլմում Արտեմիսիան ներկայացված է որպես արշավող նdoվատորմիղի հրամանատար, որի դեմ պետք է կռվեն հույները, և հանդես է գալիս որպես հիմնական անտագոնիստ։ Նրա դերը կատարում է Էվա Գրինը[52][53]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Enc. Britannica, "Artemisia I"
  2. ↑ Penrose, Walter Duvall (2016). Postcolonial Amazons: Female Masculinity and Courage in Ancient Greek and Sanskrit Literature (անգլերեն). Oxford University Press. էջ 163. ISBN 978-0-19-953337-4.
  3. ↑ Herodotus Book 8: Urania, 68 "...which have been fought near Euboea and have displayed deeds not inferior to those of others, speak to him thus:..."
  4. ↑ «Swords-and-sandals epics? This classics lover is all for them». Telegraph. 3 March 2014. Արխիվացված է օրիգինալից 6 March 2014-ին.
  5. ↑ Polyaenus: Stratagems- Book 8, 53.2 "Artemisia, the daughter of Lygdamis,..."
  6. ↑ Artemisia in Herodotus Արխիվացված 2010-06-09 Wayback Machine "Her name was Artemisia; she was the daughter of Lygdamis, and was of Halicarnassian stock on her father's side..."
  7. ↑ Artemisia in Herodotus Արխիվացված 2010-06-09 Wayback Machine "Her name was Artemisia; she was the daughter of Lygdamis, and was of Halicarnassian stock on her father's side and Cretan on her mother's."
  8. ↑ Herodotus (1920) [c. 440 BC]. «Book 7, Chapter 99, Section 2». The Histories. A. D. Godley (translator). Cambridge: Harvard University Press.«Book 7, Chapter 99, Section 2». Ἱστορίαι (հունարեն). At the Perseus Project.
  9. ↑ Artemisia in Herodotus Արխիվացված 2010-06-09 Wayback Machine "She took power on the death of her husband, as she had a son who was still a youth."
  10. ↑ «Herodotus». Suda. At the Suda On Line Project.
  11. ↑ Herodotus Book 8: Urania, 67 "...when he had come and was set in a conspicuous place, then those who were despots of their own nations or commanders of divisions being sent for came before him from their ships, and took their seats as the king had assigned rank to each one, first the king of Sidon, then he of Tyre, and after them the rest: and when they were seated in due order, Xerxes sent Mardonios and inquired, making trial of each one, whether he should fight a battle by sea."
  12. ↑ Herodotus Book 8: Urania, 68 "So when Mardonios went round asking them, beginning with the king of Sidon, the others gave their opinions all to the same effect, advising him to fight a battle by sea, but Artemisia spoke these words:"
  13. ↑ «Herodotus Book 8: Urania, 68 (a)». Sacred-texts.com. Վերցված է 2014-03-07-ին.
  14. ↑ «Herodotus Book 8: Urania, 68 (b)». Sacred-texts.com. Վերցված է 2014-03-07-ին.
  15. ↑ «Herodotus Book 8: Urania, 68 (c)». Sacred-texts.com. Վերցված է 2014-03-07-ին.
  16. ↑ «Herodotus Book 8: Urania, 69». Sacred-texts.com. Վերցված է 2014-03-07-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 Plutarch, Of Herodotus's Malice, Moralia, 38
  18. ↑ Artemisia in Herodotus Արխիվացված 2010-06-09 Wayback Machine "She led the forces of Halicarnassos, Cos, Nisyros and Calyndos, and supplied five ships. The ships she brought had the best reputation in the whole fleet, next to the ones from Sidon..."
  19. ↑ LacusCurtius • Herodotus VII.99.
  20. ↑ Herodotus Book 8: Urania ,87"When the affairs of the king had come to great confusion, at this crisis a ship of Artemisia was being pursued by an Athenian ship; and as she was not able to escape, for in front of her were other ships of her own side, while her ship, as it chanced, was furthest advanced towards the enemy, she resolved what she would do, and it proved also much to her advantage to have done so. While she was being pursued by the Athenian ship she charged with full career against a ship of her own side manned by Calyndians and in which the king of the Calyndians Damasithymos was embarked."
  21. ↑ Herodotus Book 8.87.3 "I cannot say if she had some quarrel with him while they were still at the Hellespont, or whether she did this intentionally or if the ship of the Calyndians fell in her path by chance. "
  22. ↑ Polyaenus: Stratagems- BOOK 8, 53 "Artemisia, in the naval battle at Salamis, found that the Persians were defeated, and she herself was near to falling into the hands of the Greeks. She ordered the Persian colours to be taken down, and the master of the ship to bear down upon, and attack a Persian vessel, that was passing by her. The Greeks, seeing this, supposed her to be one of their allies; they drew off and left her alone, directing their forces against other parts of the Persian fleet. Artemisia in the meantime sheered off, and escaped safely to Caria."
  23. ↑ Polyaenus: Stratagems – Book 8, 53.2 "...sank a ship of the Calyndian allies, which was commanded by Damasithymus."
  24. ↑ Herodotus Book 8: Urania, 93 "...Ameinias of Pallene, the man who had pursued after Artemisia."
  25. ↑ «Herodotus Book 8: Urania, 87». Sacred-texts.com. Վերցված է 2014-03-07-ին.
  26. ↑ Polyaenus: Stratagems – Book 8, 53"The Greeks, seeing this, supposed her to be one of their allies; they drew off and left her alone, directing their forces against other parts of the Persian fleet."
  27. ↑ Herodotus Book 8: Urania, 93 "Now if he had known that Artemisia was sailing in this ship, he would not have ceased until either he had taken her or had been taken himself; for orders had been given to the Athenian captains, and moreover a prize was offered of ten thousand drachmas for the man who should take her alive; since they thought it intolerable that a woman should make an expedition against Athens."
  28. ↑ Polyaenus: Stratagems – Book 8, 53.3 "Artemisia always chose a long ship, and carried on board with her Greek, as well as barbarian, colours. When she chased a Greek ship, she hoisted the barbarian colours; but when she was chased by a Greek ship, she hoisted the Greek colours; so that the enemy might mistake her for a Greek, and give up the pursuit"
  29. ↑ «Herodotus Book 8: Urania,88». Sacred-texts.com. Վերցված է 2014-03-07-ին.
  30. ↑ Polyaenus: Stratagems – Book 8, 53.5"And even in the heat of the action, observing the manner in which she distinguished herself, he exclaimed: "O Zeus, surely you have formed women out of man's materials, and men out of woman's.""
  31. ↑ Bibliotheca, p. 159
  32. ↑ Themistocles By Plutarch"...his body, as it floated amongst other shipwrecks, was known to Artemisia, and carried to Xerxes."
  33. ↑ Polyaenus: Stratagems – Book 8, 53.2 "In acknowledgement of her gallantry, the king sent her a complete suit of Greek armour; and he presented the captain of the ship with a distaff and spindle."
  34. ↑ Polyaenus: Stratagems – Book 8, 53.5" At the famous battle of Salamis, the king acknowledged her to have excelled herself above all the officers in the fleet."
  35. ↑ «Herodotus Book 8: Urania, 101». Sacred-texts.com. Վերցված է 2014-03-07-ին.
  36. ↑ «Herodotus Book 8: Urania, 102». Sacred-texts.com. Վերցված է 2014-03-07-ին.
  37. ↑ «Herodotus Book 8: Urania, 103». Sacred-texts.com. Վերցված է 2014-03-07-ին.
  38. ↑ Polyaenus: Stratagems – Book 8, 53.4 "Artemisia planted soldiers in ambush near Latmus; and herself, with a numerous train of women, eunuchs and musicians, celebrated a sacrifice at the grove of the Mother of the Gods, which was about seven stades distant from the city. When the inhabitants of Latmus came out to see the magnificent procession, the soldiers entered the city and took possession of it. Thus did Artemisia, by flutes and cymbals, possess herself of what she had in vain endeavoured to obtain by force of arms."
  39. ↑ Justin, History of the World, §2.12
  40. ↑ Artemisia I Ionian Greek queen (r.c. 480 b.c.e.) by Caitlin L. Moriarity Արխիվացված 2010-04-14 Wayback Machine "Thessalus, a son of Hippocrates, describes her in a speech as a cowardly pirate. In his speech, Artemisia leads a fleet of ships to the Isle of Cos to hunt down and slaughter the Coans, but the gods intervene. After Artemisia's ships are destroyed by lightning and she hallucinates visions of great heroes, Artemisia flees Cos with her purpose unfulfilled."
  41. ↑ Müller, Karl Otfried (1839). The History and Antiquities of the Doric Race. Vol. 2. էջ 460. "The oration of the supposed Thessalus, in Epist. Hippocrat. p. 1294. ed. Foës. states, that 'the king of Persia demanded earth and water (493 B.C.), which the Coans refused (contrary to Herod. VI. 49.); that upon this he gave the island of Cos to Artemisia to be wasted. Artemisia was shipwrecked, but afterwards conquered the island. During the first war (490 B.C.), Cadmus and Hippolochus governed the city; which the former quitted when Artemisia took the island.'"
  42. ↑ Lysistrata 675
  43. ↑ Thesmophoriazusae 1200
  44. ↑ Pausanias: Description of Greece, Laconia – 11.3 "The most striking feature in the marketplace is the portico which they call Persian because it was made from spoils taken in the Persian wars. In course of time they have altered it until it is as large and as splendid as it is now. On the pillars are white-marble figures of Persians, including Mardonius, son of Gobryas. There is also a figure of Artemisia, daughter of Lygdamis and queen of Halicarnassus."
  45. ↑ Alcock, E.Susan; F. Cherry, John; Elsner, Jas (2003). Pausanias: Travel and Memory in Roman Greece. Oxford University Press. էջ 258. ISBN 978-0195171327.
  46. ↑ Pausanias: Description of Greece, Laconia – 11.3
  47. ↑ Suda, p. 338
  48. ↑ 48,0 48,1 Fornara, Charles W.; Badian, E.; Sherk, Robert K. (1983). Archaic Times to the End of the Peloponnesian War (անգլերեն). Cambridge University Press. էջ 70. ISBN 9780521299466.
  49. ↑ Noury, Manouchehr Saadat (October 7, 2008). «First Iranian Female Admiral: Artmis». Արխիվացված է օրիգինալից May 5, 2009-ին. Վերցված է June 6, 2009-ին.
  50. ↑ «Ferries and cruise ships». Raflucgr.ra.funpic.de. 2000-10-09. Արխիվացված է օրիգինալից 2008-03-29-ին. Վերցված է 2014-03-07-ին.
  51. ↑ «New Halicarnassus municipality». Frontoffice-147.dev.edu.uoc.gr. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-02-25-ին. Վերցված է 2014-03-07-ին.
  52. ↑ «300: Rise of an Empire (2014)».
  53. ↑ «How Eva Green Absolutely Stole '300: Rise Of An Empire'». 3 June 2014.

Աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջնային աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժամանակակից աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիիքպահեստ
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արտեմիսիա I» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արտեմիսիա_I&oldid=10167166» էջից