Աստրոցիտ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Աստրոցիտ
Տեղադրություն կենտրոնական նյարդային համակարգ
Լատիներեն անվանում Astrocytre
Dorlands a_68
DorlandsID 12165688

Աստրոցիտ (աստրոգլիա), (հունարեն՝ astron - աստղ, cyte - բջիջ), նեյրոգլիայի աստղաձև բջիջ, գտնվում է կենտրոնական նյարդային համակարգում։ Քանակով մի քանի անգամ գերազանցում են նեյրոններին։ Հիմնականում տեղակայված են նեյրոնների և արյունատար անոթների միջև։ Նախկինում առկա տեսակետը, որ աստրոցիտներն ունեն միայն հենարանային նշանակություն նեյրոնների համար, ներկայումս հնացած է, քանի որ հայտնաբերվել են աստրոցիտնրեի բազմաթիվ ֆունկցիաներ, որոնք կարևոր են նյարդային համակարգի բնականոն գործունեության համար, ներառյալ՝ միջնորդանյութերի (մեդիատոր) սինթեզի և արտազատման[1][2]։ Աստրոցիտները կարևոր դեր ունեն նյարդային ցողունային բջիջների գործունեության կարգավորման գործում։

Մկան ուղեղի աստրոցիտ` աճեցված հյուսվածքային միջավայրում
23 օրական մարդու սաղմի աստրոցիտ

Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նեյրոգլիայի բջիջների տեսակ են, հիմնականում աստղաձև են, որոնց ոտիկները շրջապատում են նեյրոնների սինպասները։ Հյուսվածաբանական տեսակետից տարբերում են աստրոցիտների տարբեր տեսակներ[3]։

  • ֆիբրոզային՝ տեղակայված է նյարդային համակարգի սպիտակ նյութում, աղքատ է օրգանոիդներով, ունի երկար և չճյուղավորված ոտիկներ, որոնցով կպչում են արյունատար անոթների պատին։
  • պրոտոպլազմային՝ տեղակայված են հիմնականում նյարդային համակարգի գորշ նյութում, հարուստ են օրգանոիդներով, ունեն կարճ և ճյուղավորված ոտիկներ։
  • ճառագայթաձև՝ հիմնականում տեղակայված են փորոքային համակարգին ուղղահայաց, մեծ դեր են խաղում նեյրոների միգրացիայի գործում։
Գլխուղեղի կեղևի ստրոցիտները (կարմիր-դեղին) նեյրոների (կանաչ) միջև
Աստրոցիտների և նեյրոների միջև նյութափոխանակայն կապերը.[4]

Նշանակությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կալցիումական ալիքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աստրոցիտերը իրար հետ կապված են էլեկտրական սինապսներով, առաջացնելով սինցիտիա[18]։ Ca2+ իոնների ներհոսքն աստրոցիտի մեջ առաջացնում է կալցիումական ալիքներ։ Քանի որ այդ ներհոսքն ուղղակիորեն հարուցվում է ուղեղում արյան հոսքի մեծացմամբ, կալցիումական ալիքները համարվում են հեմոդինամիկ պատասխանի տեսակ։ Կալցիումական ալիքների տարածումը ներառում է կալցիումի իոնների և ինոզիտոլեռֆոսֆատի դիֆուզիա gap junction-ներով և արտաբջջային ԱԵՖ-ային ազդանշանում։ Կալցիումի քանակի ավելացումը որոշ աստոցիտների համար կարևոր է գլյուտամատի արտազատման համար[19]։

Բերգմանի գլիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

7 օրական մկների ուղեղի Բերգմանի գլիայի SLC1A3 էքսպրեսիան, սագիտալ կտրվածք

Բերգմանի գլիան (ճառագայթային էպիթելային բջիջներ, Գոլջի էպիթելային բջիջներ) աստրոցիտներ են ուղեղիկում, որոնց մարմիները գտնվում են ուղեղիկի Պուրկինյեի բջիջների շերտում, իսկ ելուները՝ մոլեկուլայինում։ Հարուստ են գլյուտամատի փոխադիրիչներով, որով սահմանափակում են նեյրոնների կողմից արտադրված գլյուտամատի ազդեցությունը[20][21]։

Եռակողմ սինապս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ողնուղեղի մեջքային եղջյուրում ակտիվացված աստորցիտներն ունակ են պատասխանել համարյա բոլոր միջնորդանյութերին[22] և, այդ ժամանակ արտազատել նեյրոակտիվ տարբեր մոլեկուլներ՝ գլյուտամատ, ադենոզինեռֆոսֆատ, ազոտի միաօքսիդ, պրոստագլանդին, D-սերին, որոնք իրենց հերթին հարուցում են ներյոնային դրդում։ Աստրոցիտների, նախասինապսային և հետսինապսային թաղանթների համագործակցությունը, սինապսային գործընթացների կարգավորման ընդունակությունը և նեյրոմոդուլյատորեր արտազատելու հատկությունը հայտնի է եռակողմ սինապս անունով։

Մասնակցությունը ցավի զգացողությանը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցավը ներկայումս չի դիտվում միայն ցավային ազդակների ազդեցությամբ մարմնի տարբեր հատվածներից դեպի ուղեղ ընթացող ազդակահոսք, այլ դիտարկվում է մի համակարգ, որը կարող է կարգավորվել տարբեր գործոների կողմից։ Հայտնի է, որ աստրոցիտները շրջապատում են ողնուղեղի մեջքային եղջյուրում գտնվող ցավի հաղորդման սինապսները։ Գարրիսոնը և համահեղինակները[23] առաջինը ենթադրեցին ցավի առաջացման հարցում աստրոցիտների մասնակցության մասին, երբ հայտնաբերեցին աստրոցիտների հիպերտրոֆիայի և ցավի զգայունության բարձրացման միջև կապը։

Աստրոցիտները կարող են արտազատել քիմիական կարգավորիչներ, որոնք իրենց հերթին կարգավորում են սինապսային հաղորդումը[22][24][25]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «The Brain From Top To Bottom»։ Thebrain.mcgill.ca։ Արխիվացված է օրիգինալից 2008-12-09-ին։ Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 29–ին 
  2. ↑ Kolb, Brian and Whishaw, Ian Q. (2008) Fundamentals of Human Neuropsychology. Worth Publishers. 6th ed. ISBN 0716795868
  3. ↑ Sarma PotukuchiVenkata Gurunadha Krishna, Srikanth Lokanathan, Vengamma Bhuma, Venkatesh Katari, Chandrasekhar Chodimella, Mouleshwara Prasad BodapatiChandra, Sanjeevkumar Akula (2013)։ «In vitro differentiation of cultured human CD34+ cells into astrocytes»։ Neurology India 61 (4): 383–8։ PMID 24005729։ doi:10.4103/0028-3886.117615 
  4. ↑ Çakιr Tunahan, Alsan Selma, Saybaşιlι Hale, Akιn Ata, Ülgen Kutlu Ö (2007)։ «Reconstruction and flux analysis of coupling between metabolic pathways of astrocytes and neurons: application to cerebral hypoxia»։ Theoretical Biology and Medical Modelling 4 (1): 48։ PMC 2246127։ PMID 18070347։ doi:10.1186/1742-4682-4-48 
  5. ↑ Reynolds, Gretchen (փետրվարի 22, 2012)։ «How Exercise Fuels the Brain»։ New York Times 
  6. ↑ Kimelberg HK, Jalonen T, Walz W. (1993)։ «Regulation of the brain microenvironment: transmitters and ions.»։ in Murphy S։ Astrocytes: pharmacology and function։ San Diego, CA: Academic Press։ էջեր 193–222։ ISBN 0125113706 
  7. ↑ Santello M, Volterra A (2008)։ «Synaptic modulation by astrocytes via Ca2+-dependent glutamate release.»։ Neuroscience։ Mar 158 (1): 253–9։ PMID 18455880։ doi:10.1016/j.neuroscience.2008.03.039 
  8. ↑ Agulhon C, Fiacco T, McCarthy K (2010)։ «Hippocampal short- and long-term plasticity are not modulated by astrocyte Ca2+ signaling.»։ Science 327 (5970): 1250–1257։ PMID 20203048։ doi:10.1126/science.1184821 
  9. ↑ Walz W (2000)։ «Role of astrocytes in the clearance of excess extracellular potassium»։ Neurochemistry International։ doi:10.1016/S0197-0186(99)00137-0 
  10. ↑ Gabriel Siegrun; Njunting, Pomper, Merschhemke, Sanabria, Eilers, Kivi, Zeller, Meencke, Cavalheiro, Heinemann, Lehmann (2004)։ «Stimulus and Potassium-Induced Epileptiform Activity in the Human Dentate Gyrus from Patients with and without Hippocampal Sclerosis»։ The Journal of Neuroscience 24 (46): 10416–10430։ PMID 15548657։ doi:10.1523/JNEUROSCI.2074-04.2004 
  11. ↑ Pascual O, Casper KB, Kubera C, Zhang J, Revilla-Sanchez R, Sul JY, Takano H, Moss SJ, McCarthy K, Haydon PG (2005)։ «Astrocytic purinergic signaling coordinates synaptic networks»։ Science 310 (5745): 113–6։ PMID 16210541։ doi:10.1126/science.1116916 
  12. ↑ Piet R, Vargová L, Syková E, Poulain D, Oliet S (2004)։ «Physiological contribution of the astrocytic environment of neurons to intersynaptic crosstalk»։ Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 101 (7): 2151–5։ PMC 357067։ PMID 14766975։ doi:10.1073/pnas.0308408100 
  13. ↑ Parri R, Crunelli V (2003)։ «An astrocyte bridge from synapse to blood flow»։ Nature Neuroscience 6 (1): 5–6։ PMID 12494240։ doi:10.1038/nn0103-5 
  14. ↑ Swaminathan N (հոկտեմբերի 1, 2008)։ «Brain-scan mystery solved»։ Scientific American Mind: 7 
  15. ↑ Figley CR and Stroman PW (2011)։ «The role(s) of astrocytes and astrocyte activity in neurometabolism, neurovascular coupling, and the production of functional neuroimaging signals»։ European Journal of Neuroscience 33 (4): 577–588։ doi:10.1111/j.1460-9568.2010.07584.x 
  16. ↑ Ishibashi T, Dakin K, Stevens B, Lee P, Kozlov S, Stewart C, Fields R (2006)։ «Astrocytes Promote Myelination in Response to Electrical Impulses»։ Neuron 49 (6): 823–32։ PMC 1474838։ PMID 16543131։ doi:10.1016/j.neuron.2006.02.006 
  17. ↑ http://lenta.ru/news/2014/10/12/cvi/
  18. ↑ Bennett M, Contreras J, Bukauskas F, Sáez J (2003)։ «New roles for astrocytes: gap junction hemichannels have something to communicate»։ Trends Neurosci 26 (11): 610–7։ PMID 14585601։ doi:10.1016/j.tins.2003.09.008 
  19. ↑ Parpura V, Haydon P (2000)։ «Physiological astrocytic calcium levels stimulate glutamate release to modulate adjacent neurons»։ Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 97 (15): 8629–34։ PMC 26999։ PMID 10900020։ doi:10.1073/pnas.97.15.8629 
  20. ↑ Riquelme R, Miralles C, De Blas A (2002)։ «Bergmann glia GABA(A) receptors concentrate on the glial processes that wrap inhibitory synapses»։ J. Neurosci. 22 (24): 10720–30։ PMID 12486165 
  21. ↑ Yamada K, Watanabe M (2002)։ «Cytodifferentiation of Bergmann glia and its relationship with Purkinje cells»։ Anatomical science international / Japanese Association of Anatomists 77 (2): 94–108։ PMID 12418089։ doi:10.1046/j.0022-7722.2002.00021.x 
  22. ↑ 22,0 22,1 Haydon Philip G. (2001)։ «Glia: listening and talking to the synapse»։ Nature Reviews Neuroscience 2 (3): 185–193։ PMID 11256079։ doi:10.1038/35058528 
  23. ↑ Garrison C.J., Dougherty P.M., Kajander K.C., Carlton S.M. (1991)։ «Staining of glial fibrillary acidic protein (GFAP) in lumbar spinal cord increases following a sciatic nerve constriction injury»։ Brain Research 565 (1): 1–7։ PMID 1723019։ doi:10.1016/0006-8993(91)91729-K 
  24. ↑ Volterra, A. and Meldolesi, J. (2005)։ «Astrocytes, from brain glue to communication elements: the revolution continues»։ Nature Reviews Neuroscience 6 (8): 626–640։ PMID 16025096։ doi:10.1038/nrn1722 
  25. ↑ Halassa, M.M., Fellin, T., and Haydon, P.G. (2006)։ «The tripartite synapse: roles for gliotransmission in health and disease»։ Trends in Mol. Sci 13 (2): 54–63։ PMID 17207662։ doi:10.1016/j.molmed.2006.12.005 

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Աստրոցիտ&oldid=7741769» էջից