Ապաանձնավորում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Դեպերսոնալիզացիան կամ ապաանձնավորումը ինքնաընկալման խանգարում է, որին ենթարկված մարդիկ այն բնութագրելիս ասում են, որ կյանքը երազի պես է, ոչ իրական թվացող, կարծես նրանք կողքից ականատես են իրենց և իրենց կյանքին[1]։ Չնայած, որ դեպերսոնալիզացիան և դեռեալիզացիան կարող են պատահել յուրաքանչյուր մարդու հետ, ով ենթարկվել է ժամանակավոր վախի կամ լարվածության, քրոնիկ ապաանձնավորումը ավելի շատ հանդիպում է այն մարդկանց մոտ, ովքեր ենթարկվել են լուրջ տրավմայի կամ երկարատև լարվածության, վախի։ Դեպերսոնալիզացիա֊դեռեալիզացիան դիսոցիատիվ խանգարումների սպեկտրում ամենակարևոր ախտանշանն է։ Այն նաև ախտանշան է որոշ այլ ոչ դիսոցիատիվ խանգարումների համար, որոնցից են տագնապային խանգարումը, կլինիկական դեպրեսիան, երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարումը, շիզոֆրենիան[2], շիզոիդ անձնային խանգարումը, շիզոտիպիկ անձնային խանգարումը, սահմանային անձնային խանգարումը, oբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարումը, միգրենը և քնի զրկումը․ այն նաև կարող է լինել նյարդաբանական նոպաների որոշ տեսակների և գլխուղեղի սերոտոնինիտ պակասի ախտանշան[3]։

Բնութագրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անձինք, ովքեր դեպերսոնալիզացիայի են ենթարկվում անջատված են զգում իրենց իսկ անձից․ նրանց թվում է, որ իրենց մարմնի զգացմունքները, զգացողությունները, վարքագծերը, և այլն, չեն պատկանում նույն մարդուն և ինքնությանը։ Հաճախ այդ մարդիկ պնդում են, որ ամենինչ անիրական և մշուշոտ է թվում։ Նաև անձի իր մասին պատկերացումը կոտրվում է։ Ապաանձնավորում կարող է հանգեցնել ուժեղ լարվածության, որն էլ իր հերթին ուժեղացնում է ապաանձնավորման ազդեցությունը[4]։ Դեպերսոնալիզացիան անձի անիրականության սուբյեկտիվ ապրումն է, իսկ դեռեալիզացիան արտաքին աշխարհի անիրականությունն է։ Չնայած, որ շատ գրողներ դեպերսոնալիզացիային և դեռեալիզացիային վերաբերվում են, որպես առանձին երևույթներ, շատերը նախընտրում են դրանք իրարից չառանձնացնել[5]։

Տարածում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեպերսոնալիզացիան երրորդ ամենատարածված հոգեբանական ախտանշանն է[6]։ Դեպերսոնալիզացիան այնպիսի տագնապային խանգարումների ախտանշան է, ինչպիսին է խուճապային խանգարումը[7]։ Այն կարող է նաև պատահել քնի դեպրիվացիայի (հաճախ պատահում է, երբ անձը տառապում է ջեթլագից), միգրենի, էպիլեպսիայի (հատկապես քունքային բլթի էպիլեպսիայի[8]), օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարման, լարվածության, տագնապայնության դեպքերում[9]։

Դեղագիտական և իրավիճակային պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեպերսոնալիզացիան դիսոցիատիվ նյութերի և հոգեմետ դեղերի ազդեցությունն է, ինչպես նաև կոֆեինի, ալկոհոլի, ամֆետամինների և կանեփի կողմնակի կանեփազդեցություն[10][11][12][13][14]։ Այն նաև շատ դեղերի աբստինենտային համախտանիշ է[15][16][17][18]։ Բենզոդիազեպիններից կախվածությունը, որն առաջանում է երկար ժամանակ բենզոդիազեպիններ օգտագործելուց, կարող է առաջացնել քրոնիկ դեպերսոնալիզացիայի սիմպտոմատոլոգիա և պերցեպտուալ անհանգստություններ որոշ մարդկանց մոտ, նույնիսկ նրանց, ովքեր ընդունում են կայուն ամենօրյա չափաբաժին. այն կարող է նաև լինել բենզոդիազեպինը աբստինենտային համախտանիշի ձգձգված առանձնահատկություն ref>Ashton H (1991)։ «Protracted withdrawal syndromes from benzodiazepines»։ J Subst Abuse Treat (benzo.org.uk) 8 (1-2): 19–28։ PMID 1675688։ doi:10.1016/0740-5472(91)90023-4 </ref>[19]:

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բուժումը կախված է պատճառից, այսինքն՝ այն կենսաբանակա՞ն է, թե՞ ունի հոգեբանական ծագում։ Եթե դեպերսոնալիզացիան նյարդաբանական հիվանդության ախտանշան է, ապա այդ հիվանդության ախտորոշումն ու բուժումը դեպերսոնալիզացիայի բուժման առաջին քայլերը պետք է լինեն։ Դեպերսոնալիզացիան կարող է լինել այնպիսի հիվանդությունների իմացական ախտանշան, ինչպիսիք են ամիոտրոֆիկ կողային սկլերոզը, Ալցհայմերի հիվանդությունը, ցրված սկլերոզը, Լայմի հիվանդությունը (տզային բորելիոզ) կամ յուրաքանչյուր այլ նյարդաբանական հիվանդություն, որը ազդում է ուղեղի վրա։ Այն մարդկանց, ովքեր տառապում են դեպերսնալիզացիայից միգրենի հետ, հաճախ նշանակում են տրիցիկլիկ հակադեպրեսանտներ։ Եթե դեպերսոնալիզացիան հոգեբանական պատճառներ ունի, բուժումը կախված է ախտորոշումից։ Դիսոցիատիվ խանգարումների դեպքում բուժումը պահանջում է պատշաճ հոգեթերապիա, իսկ ուղղեկցվող հիվանդությունների դեպքում, ինչպիսիք են սննդի ընդունման խանգարումները, մասնագետների խումբ պետք է զբաղվի անձի բուժումով։ Դեպերսոնալիզացիան կարող է նաև ախտանշել սահմանային անձնային խանգարումը, որը կարող է բուժվել պատշաճ հոգեթերապիայի և հոգեդեղաբանության միջոցով[20]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders DSM-5. American Psychiatric Association. ISBN 9780890425541.
  2. ↑ «Anomalous self-experience in depersonalization and schizophrenia: A comparative investigation»։ Consciousness and Cognition 22 (2): 430–41։ 2013։ PMID 23454432։ doi:10.1016/j.concog.2013.01.009 
  3. ↑ The Edge Effect, by Eric R. Braverman, M.D., 2004, pp. 142
  4. ↑ Hall-Flavin Daniel։ «Depersonalization disorder: A feeling of being 'outside' your body»։ Վերցված է 2007-09-08 
  5. ↑ Radovic F., Radovic S. (2002)։ «Feelings of Unreality: A Conceptual and Phenomenological Analysis of the Language of Depersonalization»։ Philosophy, Psychiatry, & Psychology 9 (3): 271–9։ doi:10.1353/ppp.2003.0048 
  6. ↑ Simeon D (2004)։ «Depersonalisation Disorder: A Contemporary Overview»։ CNS Drugs 18 (6): 343–54։ PMID 15089102։ doi:10.2165/00023210-200418060-00002 
  7. ↑ «Depersonalization and individualism: the effect of culture on symptom profiles in panic disorder»։ J. Nerv. Ment. Dis. 195 (12): 989–95։ December 2007։ PMID 18091192։ doi:10.1097/NMD.0b013e31815c19f7 
  8. ↑ Michelle V. Lambert, Mauricio Sierra, Mary L. Phillips, Anthony S. David (May 2002)։ «The Spectrum of Organic Depersonalization: A Review Plus Four New Cases»։ J Neuropsychiatry Clin Neurosci 14 (2): 141–54։ PMID 11983788։ doi:10.1176/appi.neuropsych.14.2.141 
  9. ↑ Lickel J, Nelson E, Lickel A H, Brett Deacon (2008)։ «Interoceptive Exposure Exercises for Evoking Depersonalization and Derealization: A Pilot Study»։ Journal of Cognitive Psychotherapy 22 (4): 321–30։ doi:10.1891/0889-8391.22.4.321 
  10. ↑ Stein M. B., Uhde TW (July 1989)։ «Depersonalization Disorder: Effects of Caffeine and Response to Pharmacotherapy»։ Biological Psychiatry 26 (3): 315–20։ PMID 2742946։ doi:10.1016/0006-3223(89)90044-9 
  11. ↑ Raimo E. B., R. A. Roemer, M. Moster, Y. Shan (June 1999)։ «Alcohol-Induced Depersonalization»։ Biological Psychiatry 45 (11): 1523–6։ PMID 10356638։ doi:10.1016/S0006-3223(98)00257-1 
  12. ↑ Cohen P. R. (2004)։ «Medication-associated depersonalization symptoms: report of transient depersonalization symptoms induced by minocycline»։ Southern Medical Journal 97 (1): 70–73։ PMID 14746427։ doi:10.1097/01.SMJ.0000083857.98870.98 
  13. ↑ «Medication-Associated Depersonalization Symptoms»։ medscape.com 
  14. ↑ «Depersonalization Again Finds Psychiatric Spotlight» 38 (16)։ Psychiatric News։ 2003-08-15։ էջեր 18–30 
  15. ↑ Marriott S., P. Tyrer (1993)։ «Benzodiazepine dependence: avoidance and withdrawal»։ Drug Safety 9 (2): 93–103։ PMID 8104417։ doi:10.2165/00002018-199309020-00003 
  16. ↑ Shufman E., A. Lerner, E. Witztum (2005)։ «Depersonalization after withdrawal from cannabis usage»։ Harefuah (Hebrew) 144 (4): 249–51 and 303։ PMID 15889607 
  17. ↑ Djenderedjian A., R. Tashjian (1982)։ «Agoraphobia following amphetamine withdrawal»։ The Journal of Clinical Psychiatry 43 (6): 248–49։ PMID 7085580 
  18. ↑ Mourad I., M. Lejoyeux, J. Adès (1998)։ «[Prospective evaluation of antidepressant discontinuation]»։ L'Encéphale (French) 24 (3): 215–22։ PMID 9696914 
  19. ↑ Terao T, Yoshimura R, Terao M, Abe K. (1992-01-15)։ «Depersonalization following nitrazepam withdrawal»։ Biol Psychiatry 31 (2): 212–3։ PMID 1737083։ doi:10.1016/0006-3223(92)90209-I 
  20. ↑ «Lamotrigine as an add-on treatment for depersonalization disorder: a retrospective study of 32 cases»։ Clin Neuropharmacol 29 (5): 253–8։ 2006։ PMID 16960469։ doi:10.1097/01.WNF.0000228368.17970.DA 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ապաանձնավորում&oldid=8774258» էջից