Ազգայնականության ուսումնասիրություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բաբելոնյան աշտարակը՝ ազգայնականության քննարկման համընդհանուր խորհրդնաիշը (Պիտեր Բրեյգել Ավագի նկար, 1563)

Ազգայնականության ուսումնասիրություն (անգլ.՝ Nationalism studies), ազգայնականության և հարակից խնդիրների ուսումնասիրությամբ զբաղվող միջառարկայական ակադեմիական գիտություն։ Չնայած ազգայնականությունը հետազոտողների կողմից գիտական քննարկումների առարկա է սկսած 18-րդ դարի վերջից՝ միայն 1990-ականների սկզբին այն բավական ուշադրության արժանացավ գիտության առանձին ճյուղի կազմավորման համար[1]։

Հետպատերազմյան ժամանակաշրջանում ազգայնականության ուսումնասիրությունների հիմքն են դրել Քարլթոն Ջ.Հ. Հեյսը, Հանս Քոնը, Էլի Քեդուրին, Ջոն Հաթչինսոնը, Էռնեստ Գելլները, Կառլ Դոյչը, Ուոլքեր Քոննորը, Էնթոնի Դ. Սմիթը և Բենեդիկտ Անդերսոնը։ 1990-ականների սկզբներին իրենց գաղափարները մեծ եռանդով ընդունվել են գիտնականների, լրագրողների և այլոց կողմից, ովքեր ուզում էին հասկանալ և բացատրել ԽՍՀՄ փլուզմամբ, Ռուանդայում ցեղասպանությամբ և Հարավսլավյան պատերազմներով պսակավորված ազգայնականության ակնհատ վերածնուննդը։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ազգայնականության ուսումնասիրության զարգացումն բաժանված է մի շարք փուլերի՝

  1. Ուշ 18-րդ և 19-րդ դարեր, երբ առաջին անգամ արձանագրվում են ազգայնականության դրսևորումները, և հիմնական հետաքրքրությունն է դրսևորվում փիլիսոփայության կողմից։
  2. Առաջին համաշխարհային պատերազմից մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, երբ ազգայնականությունը դառնում է պաշտոնական ակադեմիական ուսումնասիրության առարկա։
  3. Հետպատերազմյան ժամանակաշրջան՝ 1945 թվականից մինչև ուշ 1980-ականները, երբ որոշ սոցիոլոգներ և քաղաքագետներ զարգացնում են ազգայնականության հիմնական տեսությունները համաշխարհային ապագաղութացման և Արևմտյան աշխարի 'էթնիկ վերածննդի' հաամտեքստում։
  4. Կոմունիզմի տապալմանը հաջորդող ժամանակաշրջան, որը ազգայնականության նկատմամբ հետաքրքրության զգալի աճի և ազգայնականության ուսումնասիրույթան՝ որպես առանձին գիտական առարկայի կազմավորման պատճառ է դառնում[1]

18-րդ և 19-րդ դարեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ումութ Օզքիրիմլիի բացատրմամբ, «մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմը ազգայնականության նկատմամբ հետաքրքրությունը հիմնականում կապված էր էթիկայի փիլիսոփայության հետ»։ Այդ ժամանակի գիտանականները, հիմնականում պատմաբաններն ու հասարակական փիլիսոփաները, ավելի շատ հետաքրքրված էին դոկտրինի առավելություններով և թերություններով, քան ազգային երևույթների ծագումով և տարածումով[2]։ Ազգային պետությունը դիտարկվում էր որպես մարդկային համայնքների պատմական զարգացման պրոգրեսիվ փուլ, դրա հետ մեկտեղ և՛ լիբերալները, և՛ մարքսիստները ակնկալում էին, որ վերջնական արդյունքում ազգայնականությունը հետ կնահանջի կոսմոպոլիտիկ աշխարհակարգին։ Այս համատեքստում ազգերը և ազգայնականությունը ինքնին հասկանալի էին համարվում, և այդ երևույթները քննարկող հեղինակների մեծամասնությունը խթանված էին որևէ քաղաքական խնդրով։ Այդ ժամանակ չկային բոլոր դեպքերում կիրառելի ազգայնականության ընդհանուր տեսությունը մշակելու փորձե[3] ր։ Այդ ժամանակաշրջանի հիմնական հեղինակներից են՝ Յոհան Գոթֆրիդ Հերդերը, Ժան-Ժակ Ռուսոն, Էմանուել Ժոզեֆ Սիյեսը, Յոհան Գոթլիբ Ֆիխտեն, Ջուզեպպե Մացցինին, Էռնեստ Ռենանը, and Ջոն Ստյուարտ Միլը։

1914-1939[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1945-1980-ականներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1990-ականներից ի վեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ազգայնականության ուսումնասիրությունը որպես ակադեմիական առարկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աշխարհի մի քանի համալսարաններ կազմավորել են ազգայնականությանն նվիրված ուսումնասիրությունների մագիստրոսների և ազատ ունկըդիրների ծրագրեր։ Բոստոնի համալսարանը, Լոնդոնի համալսարանը (մասնավորապես՝ Լոնդոնի տնտեսագիտության դպրոցը), Կենտրոնաեվրոպական համալսարանը Հունգարիայում և Էդինբուրգի համալսարանը ամենահայտնի հաստատություններն են, որտեղ ազգայնականության ուսումնասիրությունը գտնվում է ուշադրության կենտրոնում։ Բուդապեշտի համալսարանի հումանիտար գիտությունների ֆակուլտետում վերջերս մեկնարկել է ազգայնականության ուսումնասիրության կարճաժամկետ ծրագիր։

Պարբերականներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ազգայնականության ուսումնասիրությանը նվիրված ամենաառաջին հանդեսներից մեկն է եղել Էդուարդ արքայազնի կղզու համալսարանում 1973 թվականին Թոմաս Սպիրայի կողմից հիմնված Canadian Review of Studies in Nationalism-ը։ 1971 թվականին հիմնվել է "Nationalities Papers" հանդես։ Այսօր ազգայնականության ուսումնասիրության հանդեսների թվում են.

Ասիոցիացիաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետազոտողների խմբեր, կենտրոններ, հիմնարկներ և հիմնադրամներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ակադեմիական ծրագրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 Özkirimli, Umut (2000). Theories of Nationalism: A Critical Introduction. St. Martin's Press. էջ 15. ISBN 0-333-77711-5.(չաշխատող հղում)
  2. Özkirimli, Umut (2000). Theories of Nationalism: A Critical Introduction. St. Martin's Press. էջ 12. ISBN 0-333-77711-5.(չաշխատող հղում)
  3. Özkirimli, Umut (2000). Theories of Nationalism: A Critical Introduction. St. Martin's Press. էջեր 12–13. ISBN 0-333-77711-5.(չաշխատող հղում)

Նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Özkirimli, Umut (2000). Theories of Nationalism: A Critical Introduction. New York: St. Martin's Press.
  • Smith, Anthony D. (1998). Nationalism and Modernism: A critical survey of recent theories of nations and nationalism. London: Routledge.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներածություններ և ակնարկներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Özkirimli, Umut (2000). Theories of Nationalism: A Critical Introduction. New York: St. Martin's Press.
  • Smith, Anthony D. (1998). Nationalism and Modernism: A critical survey of recent theories of nations and nationalism. London: Routledge.
  • Spencer, Philip; Howard Wollman (2002). Nationalism: A Critical Introduction. London: Sage Publications.

Reference works[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կայքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]