Jump to content

Ֆրեյզեր Ստոդարտ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ֆրեյզեր Ստոդարտ
անգլ.՝ James Fraser Stoddart
Ծնվել էմայիսի 24, 1942(1942-05-24)[1][2][3] (82 տարեկան)
Էդինբուրգ, Միացյալ Թագավորություն
Բնակության վայր(եր)Միացյալ Թագավորություն
Քաղաքացիություն ԱՄՆ և  Միացյալ Թագավորություն
Մասնագիտությունքիմիկոս և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարան[4], Շեֆիլդի համալսարան, Հյուսիսարևմտյան համալսարան, Բիրմինգհեմի համալսարան և Տյանցզինի համալսարան[5]
Գործունեության ոլորտԳերմոլեկուլային քիմիա[6], օրգանական քիմիա[6] և stereochemistry?[6]
ԱնդամակցությունԼեոպոլդինա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Էդինբուրգի թագավորական ընկերություն, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա և Լոնդոնի թագավորական ընկերություն[7]
Ալմա մատերԷդինբուրգի համալսարան, Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարան և Stewart's Melville College?
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[6]
Գիտական ղեկավարEdmund Hirst?
Եղել է գիտական ղեկավարDavid Leigh? և Douglas Philp?
Պարգևներ
Ասպետ-բակալավր

Ալբերտ Էյնշտեյնի անվան գիտության համաշխարհային մրցանակ

Ֆեյսալ արքայի միջազգային մրցանակ գիտության ասպարեզում

Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ[8][9]

Դևիի շքանշան

[10]

Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ

Fellow of the Royal Society of Chemistry?

Էդինբուրգի թագավորական միության անդամ

Arthur C. Cope Award?

ISNSCE Nanoscience Prize?

[11][12]

Հարյուրամյակի մրցանակ

Բիրմինգհեմի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ

Feynman Prize in Nanotechnology?

Լավալի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

[13]

Tetrahedron Prize?

[14]
և

Clarivate Citation Laureate

[15]
Կայքstoddart.northwestern.edu
 Fraser Stoddart Վիքիպահեստում

Ջեյմս Ֆրեյզեր Ստոդարտ (մայիսի 24, 1942(1942-05-24)[1][2][3], Էդինբուրգ, Միացյալ Թագավորություն[16]) բրիտանա-ամերիկացի քիմիկոս, հոգաբարձուների խորհրդի քիմիայի պրոֆեսոր, Միացյալ Նահանգների Հյուսիսարևմտյան համալսարանի քիմիայի ամբիոնի Ստոդարտի մեխանոստերեոքիմիայի խմբի ղեկավար[17]։ Նա աշխատում է գերմոլեկուլային քիմիայի և նանոտեխնոլոգիայի բնագավառում։ Ստոդարտը մշակել է մեխանիկորեն փոխկապակցված մոլեկուլային կառուցվածքների, ինչպիսիք են մոլեկուլային Borromean օղակները, կատենանները և ռոտաքսանները, արդյունավետ սինթեզներ, օգտագործելով մոլեկուլային ճանաչման և մոլեկուլային ինքնահավաքման պրոցեսները։ Նա ցույց է տվել, որ այս տոպոլոգիաները կարող են օգտագործվել որպես մոլեկուլային անջատիչներ[18]։ Նրա խումբը Նրա խումբը այս կառույցները կիրառել է նանոէլեկտրոնային սարքերի և նանոէլեկտրամեխանիկական համակարգերի (NEMS) արտադրության մեջ[19]։ Նա 2016 թվականին Բեն Ֆերինգայի և Ժան-Պիեռ Սովաժի հետ կիսել է քիմիայի Նոբելյան մրցանակը՝ մոլեկուլային մեքենաների նախագծման և սինթեզի համար[20][21][22][23][24]։

Կրթություն և վաղ կյանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրեյզեր Ստոդարտը ծնվել է 1942 թվականի մայիսի 24-ին, Էդինբուրգում, Շոտլանդիա, Թոմ և Ժան Ստոդդարտի միակ զավակն է[25][26]։ Նա մեծացել է երեք ընտանիքից բաղկացած փոքրիկ համայնքում։ Սըր Ֆրեյզերը իր ձևավորման տարիներին տարվել է սղոցով և շինարարական խաղալիքներով, ինչը, նրա կարծիքով, մոլեկուլային շինարարության նկատմամբ նրա հետաքրքրության հիմք է հանդիսացել[27]։ Ֆրեյզեր Ստոդարտը ամաչկոտ ու հանգիստ տղա և երիտասարդ էր[25][26]։

ինչ Էդինբուրգի Մելվիլ քոլեջը, նա վաղ կրթություն է ստացել տեղի գյուղական դպրոցում Քարինգթոնում, Միդլոթիան[28][29]։ 1960 թվականին նա ընդունվել է Էդինբուրգի համալսարան, որտեղ սկզբում սովորել է քիմիա, ֆիզիկա և մաթեմատիկա[25]։ 1964 թվականին ստացել է քիմիայի բակալավրի կոչում, որին հաջորդել է փիլիսոփայության դոկտորի կոչում 1966 թվականին[30]՝ ակացիաներում բուսախեժեր վերաբերյալ հետազոտությունների համար[31]։ from the University of Edinburgh.[32]

1967 թվականին նա ընդունվել է Քուինս համալսարան (Կանադա) որպես Ազգային հետազոտական խորհրդի հետդոկտորանտ։ 1970 թվականին նա տեղափոխվել է Շեֆիլդի համալսարան՝ որպես Կայսերական Քիմիական արդյունաբերության (ICI) գիտաշխատող, այնուհետ նա միացավ ակադեմիական անձնակազմին՝ որպես քիմիայի դասախոս։ 1978 թվականի սկզբին նա Կալիֆորնիայի համալսարանի (UCLA) քիմիայի և կենսաքիմիայի ամբիոնի գիտահետազոտական խորհրդի ավագ այցելու գիտաշխատող էր։ Ավելի ուշ՝ 1978-ին, նա տեղափոխվեց ICI կորպորատիվ լաբորատորիա Ռանկորնում, Անգլիա, որտեղ նա առաջին անգամ սկսեց ուսումնասիրել մեխանիկորեն փոխկապակցված մոլեկուլները[33]։ Երեք տարի անց նա վերադարձավ Շեֆիլդ[34], որտեղ 1982 թվականին դոցենտի կոչում ստացավ։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 Rogers K. Encyclopædia Britannica
  2. 2,0 2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. 3,0 3,1 Munzinger Personen (գերմ.)
  4. Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
  5. Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  7. Fellows Directory (բրիտ․ անգլ.)
  8. The Nobel Prize in Chemistry 2016 — 2016.
  9. https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
  10. Award winners : Davy Medal
  11. https://isnsce.org/awards/the-nanoscience-prize/
  12. http://www.cs.duke.edu/FNANO17/nano_award.html
  13. https://www.ulaval.ca/notre-universite/prix-et-distinctions/doctorats-honoris-causa/sir-fraser-stoddart
  14. https://www.tetrahedron-chem.com/tetrahedron_prize_for_creativity2022
  15. https://clarivate.com/citation-laureates
  16. Կաղապար:Who's Who
  17. «Nanotechnology Star Fraser Stoddart to Join Northwestern». NewsCenter. Northwestern University. 2007 թ․ օգոստոսի 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 8-ին.
  18. A. Coskun, M. Banaszak, R. D. Astumian, J. F. Stoddart, B. A. Grzybowski, Chem. Soc. Rev., 2012, 41, 19–30
  19. A. Coskun, J. M. Spruell, G. Barin, W. R. Dichtel, A. H. Flood, Y. Y. Botros, J. F. Stoddart. Chem. Soc. Rev., 2012, 41 (14), 4827–59.
  20. Staff (2016 թ․ հոկտեմբերի 5). «The Nobel Prize in Chemistry 2016». Nobel Foundation. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  21. Chang, Kenneth; Chan, Sewell (2016 թ․ հոկտեմբերի 5). «3 Makers of 'World's Smallest Machines' Awarded Nobel Prize in Chemistry». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  22. Davis, Nicola; Sample, Ian (2016 թ․ հոկտեմբերի 5). «live». the Guardian. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  23. «The Nobel Prize in Chemistry 2016». NobelPrize.org.
  24. Van Noorden, Richard; Castelvecchi, Davide (2016). «World's tiniest machines win chemistry Nobel». Nature. 538 (7624): 152–153. Bibcode:2016Natur.538..152V. doi:10.1038/nature.2016.20734. PMID 27734892.
  25. 25,0 25,1 25,2 Capecelatro, Alex N. (2007). "From Auld Reekie to the City of Angels, and all the Meccano in between: A Glimpse into the Life and Mind of Sir Fraser Stoddart" (PDF). The UCLA USJ. 20. Archived from the original (PDF) on 31 March 2016. Retrieved 27 May 2016.
  26. 26,0 26,1 "Sir J. Fraser Stoddart – Facts". NobelPrize.org. Retrieved 18 November 2018.
  27. «The Nobel Prize in Chemistry 2016».
  28. Capecelatro, Alex N. (2007). «From Auld Reekie to the City of Angels, and all the Meccano in between: A Glimpse into the Life and Mind of Sir Fraser Stoddart» (PDF). The UCLA USJ. 20. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 27-ին.
  29. «It's all Kids Stuff». FP News, The magazine and Annual Review of The Stewart's Melville FP Club. Daniel Stewart's and Melville College Former Pupils Club. 2014 թ․ դեկտեմբեր. էջեր 13–14. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 29-ին.
  30. Stoddart, James Fraser (1967). Studies on plant gums of the Acacia group (PhD thesis). University of Edinburgh.
  31. «James Fraser Stoddart: Curriculum Vitae, Full Version» (PDF). stoddart.northwestern.edu. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  32. "2005 – Professor J Fraser Stoddart". The University of Edinburgh. Retrieved 26 May 2016.
  33. «Sir J. Fraser Stoddart – Facts». NobelPrize.org. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  34. Marcus, Jennifer (2007 թ․ հունվարի 4). «UCLA's J. Fraser Stoddart Adds Knight Bachelor to His List of Honors». UCLA Newsroom. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 27-ին.