Ֆրեյզեր Ստոդարտ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ֆրեյզեր Ստոդարտ
անգլ.՝ James Fraser Stoddart
Ծնվել էմայիսի 24, 1942(1942-05-24)[1][2][3] (81 տարեկան)
Էդինբուրգ, Միացյալ Թագավորություն
Բնակության վայր(եր)Միացյալ Թագավորություն
Քաղաքացիություն ԱՄՆ և  Միացյալ Թագավորություն
Մասնագիտությունքիմիկոս և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարան[4], Շեֆիլդի համալսարան, Հյուսիսարևմտյան համալսարան, Բիրմինգհեմի համալսարան և Տյանցզինի համալսարան[5]
Գործունեության ոլորտԳերմոլեկուլային քիմիա[6], օրգանական քիմիա[6] և stereochemistry?[6]
ԱնդամակցությունԼեոպոլդինա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Էդինբուրգի թագավորական ընկերություն, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա և Լոնդոնի թագավորական ընկերություն[7]
Ալմա մատերԷդինբուրգի համալսարան, Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարան և Stewart's Melville College?
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[6]
Գիտական ղեկավարEdmund Hirst?
Եղել է գիտական ղեկավարDavid Leigh? և Douglas Philp?
Պարգևներ
Ասպետ-բակալավր

Ալբերտ Էյնշտեյնի անվան գիտության համաշխարհային մրցանակ

Ֆեյսալ արքայի միջազգային մրցանակ գիտության ասպարեզում

Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ

[8][9]

Դևիի շքանշան

[10]

Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ

Fellow of the Royal Society of Chemistry?

Էդինբուրգի թագավորական միության անդամ

Arthur C. Cope Award?

ISNSCE Nanoscience Prize?

[11][12]

Հարյուրամյակի մրցանակ

Բիրմինգհեմի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ

Feynman Prize in Nanotechnology?

Լավալի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

[13]

Tetrahedron Prize?

[14] և

Clarivate Citation Laureate

[15]
Կայքstoddart.northwestern.edu
 Fraser Stoddart Վիքիպահեստում

Ջեյմս Ֆրեյզեր Ստոդարտ (մայիսի 24, 1942(1942-05-24)[1][2][3], Էդինբուրգ, Միացյալ Թագավորություն[16]) բրիտանա-ամերիկացի քիմիկոս, հոգաբարձուների խորհրդի քիմիայի պրոֆեսոր, Միացյալ Նահանգների Հյուսիսարևմտյան համալսարանի քիմիայի ամբիոնի Ստոդարտի մեխանոստերեոքիմիայի խմբի ղեկավար[17]։ Նա աշխատում է գերմոլեկուլային քիմիայի և նանոտեխնոլոգիայի բնագավառում։ Ստոդարտը մշակել է մեխանիկորեն փոխկապակցված մոլեկուլային կառուցվածքների, ինչպիսիք են մոլեկուլային Borromean օղակները, կատենանները և ռոտաքսանները, արդյունավետ սինթեզներ, օգտագործելով մոլեկուլային ճանաչման և մոլեկուլային ինքնահավաքման պրոցեսները։ Նա ցույց է տվել, որ այս տոպոլոգիաները կարող են օգտագործվել որպես մոլեկուլային անջատիչներ[18]։ Նրա խումբը Նրա խումբը այս կառույցները կիրառել է նանոէլեկտրոնային սարքերի և նանոէլեկտրամեխանիկական համակարգերի (NEMS) արտադրության մեջ[19]։ Նա 2016 թվականին Բեն Ֆերինգայի և Ժան-Պիեռ Սովաժի հետ կիսել է քիմիայի Նոբելյան մրցանակը՝ մոլեկուլային մեքենաների նախագծման և սինթեզի համար[20][21][22][23][24]։

Կրթություն և վաղ կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրեյզեր Ստոդարտը ծնվել է 1942 թվականի մայիսի 24-ին, Էդինբուրգում, Շոտլանդիա,, Թոմ և Ժան Ստոդդարտի միակ զավակն է[25][26]։ Նա մեծացել է երեք ընտանիքից բաղկացած փոքրիկ համայնքում։ Սըր Ֆրեյզերը իր ձևավորման տարիներին տարվել է սղոցով և շինարարական խաղալիքներով, ինչը, նրա կարծիքով, մոլեկուլային շինարարության նկատմամբ նրա հետաքրքրության հիմք է հանդիսացել[27]։ Ֆրեյզեր Ստոդարտը ամաչկոտ ու հանգիստ տղա և երիտասարդ էր[25][26]։

ինչ Էդինբուրգի Մելվիլ քոլեջը, նա վաղ կրթություն է ստացել տեղի գյուղական դպրոցում Քարինգթոնում, Միդլոթիան[28][29]։ 1960 թվականին նա ընդունվել է Էդինբուրգի համալսարան, որտեղ սկզբում սովորել է քիմիա, ֆիզիկա և մաթեմատիկա[25]։ 1964 թվականին ստացել է քիմիայի բակալավրի կոչում, որին հաջորդել է փիլիսոփայության դոկտորի կոչում 1966 թվականին[30]՝ ակացիաներում բուսախեժեր վերաբերյալ հետազոտությունների համար[31]։ from the University of Edinburgh.[32]

Կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1967 թվականին նա ընդունվել է Քուինս համալսարան (Կանադա) որպես Ազգային հետազոտական խորհրդի հետդոկտորանտ։ 1970 թվականին նա տեղափոխվել է Շեֆիլդի համալսարան՝ որպես Կայսերական Քիմիական արդյունաբերության (ICI) գիտաշխատող, այնուհետ նա միացավ ակադեմիական անձնակազմին՝ որպես քիմիայի դասախոս։ 1978 թվականի սկզբին նա Կալիֆորնիայի համալսարանի (UCLA) քիմիայի և կենսաքիմիայի ամբիոնի գիտահետազոտական խորհրդի ավագ այցելու գիտաշխատող էր։ Ավելի ուշ՝ 1978-ին, նա տեղափոխվեց ICI կորպորատիվ լաբորատորիա Ռանկորնում, Անգլիա, որտեղ նա առաջին անգամ սկսեց ուսումնասիրել մեխանիկորեն փոխկապակցված մոլեկուլները[33]։ Երեք տարի անց նա վերադարձավ Շեֆիլդ[34], որտեղ 1982 թվականին դոցենտի կոչում ստացավ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Rogers K. Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 Munzinger Personen (գերմ.)
  4. ↑ Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
  5. ↑ Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  7. ↑ Fellows Directory (բրիտ․ անգլ.)
  8. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2016 — 2016.
  9. ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
  10. ↑ Award winners : Davy Medal
  11. ↑ https://isnsce.org/awards/the-nanoscience-prize/
  12. ↑ http://www.cs.duke.edu/FNANO17/nano_award.html
  13. ↑ https://www.ulaval.ca/notre-universite/prix-et-distinctions/doctorats-honoris-causa/sir-fraser-stoddart
  14. ↑ https://www.tetrahedron-chem.com/tetrahedron_prize_for_creativity2022
  15. ↑ https://clarivate.com/citation-laureates
  16. ↑ Կաղապար:Who's Who
  17. ↑ «Nanotechnology Star Fraser Stoddart to Join Northwestern». NewsCenter. Northwestern University. 2007 թ․ օգոստոսի 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 8-ին.
  18. ↑ A. Coskun, M. Banaszak, R. D. Astumian, J. F. Stoddart, B. A. Grzybowski, Chem. Soc. Rev., 2012, 41, 19–30
  19. ↑ A. Coskun, J. M. Spruell, G. Barin, W. R. Dichtel, A. H. Flood, Y. Y. Botros, J. F. Stoddart. Chem. Soc. Rev., 2012, 41 (14), 4827–59.
  20. ↑ Staff (2016 թ․ հոկտեմբերի 5). «The Nobel Prize in Chemistry 2016». Nobel Foundation. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  21. ↑ Chang, Kenneth; Chan, Sewell (2016 թ․ հոկտեմբերի 5). «3 Makers of 'World's Smallest Machines' Awarded Nobel Prize in Chemistry». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  22. ↑ Davis, Nicola; Sample, Ian (2016 թ․ հոկտեմբերի 5). «live». the Guardian. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  23. ↑ «The Nobel Prize in Chemistry 2016». NobelPrize.org.
  24. ↑ Van Noorden, Richard; Castelvecchi, Davide (2016). «World's tiniest machines win chemistry Nobel». Nature. 538 (7624): 152–153. Bibcode:2016Natur.538..152V. doi:10.1038/nature.2016.20734. PMID 27734892.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Capecelatro, Alex N. (2007). "From Auld Reekie to the City of Angels, and all the Meccano in between: A Glimpse into the Life and Mind of Sir Fraser Stoddart" (PDF). The UCLA USJ. 20. Archived from the original (PDF) on 31 March 2016. Retrieved 27 May 2016.
  26. ↑ 26,0 26,1 "Sir J. Fraser Stoddart – Facts". NobelPrize.org. Retrieved 18 November 2018.
  27. ↑ «The Nobel Prize in Chemistry 2016».
  28. ↑ Capecelatro, Alex N. (2007). «From Auld Reekie to the City of Angels, and all the Meccano in between: A Glimpse into the Life and Mind of Sir Fraser Stoddart» (PDF). The UCLA USJ. 20. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 27-ին.
  29. ↑ «It's all Kids Stuff». FP News, The magazine and Annual Review of The Stewart's Melville FP Club. Daniel Stewart's and Melville College Former Pupils Club. 2014 թ․ դեկտեմբեր. էջեր 13–14. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 29-ին.
  30. ↑ Stoddart, James Fraser (1967). Studies on plant gums of the Acacia group (PhD thesis). University of Edinburgh.
  31. ↑ «James Fraser Stoddart: Curriculum Vitae, Full Version» (PDF). stoddart.northwestern.edu. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  32. ↑ "2005 – Professor J Fraser Stoddart". The University of Edinburgh. Retrieved 26 May 2016.
  33. ↑ «Sir J. Fraser Stoddart – Facts». NobelPrize.org. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  34. ↑ Marcus, Jennifer (2007 թ․ հունվարի 4). «UCLA's J. Fraser Stoddart Adds Knight Bachelor to His List of Honors». UCLA Newsroom. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 27-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆրեյզեր_Ստոդարտ&oldid=9909454» էջից