«Ունաբ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
|||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
{{Տաքսոտուփ |
{{Տաքսոտուփ |
||
| name = Ունաբ |
| name = Ունաբ,զսպենի |
||
| image file = Ziziphus oenoplia W2 IMG 3624.jpg |
| image file = Ziziphus oenoplia W2 IMG 3624.jpg |
||
| image descr = ''[[Ziziphus oenoplia]]'' |
| image descr = ''[[Ziziphus oenoplia]]'' |
||
| Տող 13. | Տող 13. | ||
| commons = Ziziphus |
| commons = Ziziphus |
||
}} |
}} |
||
'''Ունաբ''' ({{lang-lat|Ziziphus}}), [[դժնիկազգիներ]]ի ընտանիքի պտղատու բույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 40 տեսակ։ [[ՀՀ]]-ում՝ 1 տեսակ՝ |
'''Ունաբ''','''զսպենի''', ({{lang-lat|Ziziphus}}), [[դժնիկազգիներ]]ի ընտանիքի պտղատու բույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 40 տեսակ։ [[ՀՀ]]-ում՝ 1 տեսակ՝ |
||
* Ունաբ սովորական (''Z.jujuba'')։ |
* Ունաբ սովորական (''Z.jujuba'')։ |
||
18:18, 31 Դեկտեմբերի 2016-ի տարբերակ
| Ունաբ,զսպենի | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||
| Ziziphus Mill.
| ||||||||||||
|
|
Ունաբ,զսպենի, (լատին․՝ Ziziphus), դժնիկազգիների ընտանիքի պտղատու բույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 40 տեսակ։ ՀՀ-ում՝ 1 տեսակ՝
- Ունաբ սովորական (Z.jujuba)։
Տարածում
Տարածված են Ասիայի, Աֆրիկայի, Հյուսիսային Ամերիկայի և Ավստրալիայի արևադարձային ու մերձարևադարձային շրջաններում։ Վայրի վիճակում հանդիպում է Առաջավոր Ասիայում, Հիմալայներում, Հյուսիսային Չինաստանում, Ճապոնիայում։ Մշակում են Ճապոնիայում, Պակիստանում, Աֆղանստանում, Չինաստանում, Թուրքմենիայում և Ուզբեկստանում։ Առավել տարածված է Չինական Ունաբը (Ունաբ սովորական, Ziziphus jujuba)։
- Հայաստանում
Հանդիպում է Տավուշի, Վայոց ձորի, Սյունիքի մարզերի ստորին լեռնային գոտիներում (մինչև 1400 մ բարձրություններում)։ Աճում է գետահովիտներում, հարավային լանջերին։
Կենսաբանական նկարագիր
Խոշոր կամ միջին մեծության ծառեր են, 4-8 մ բարձրության։ Մատղաշ ընձյուղները փշապատ են։ Բազմամյա ճյուղերը բաց գորշագույն են, ծռմռված։ Տերևները՝ ձվաձև, էլիպսաձև, երբեմն՝ նշտարաձև։ Ծաղիկները՝ երկսեռ, խաչաձև փոշոտվող, դեղին գույնի։
Պտուղը կորիզապտուղ է, հիմնականում՝ գլանաձև, երկարությունը՝ 3-4 uմ, լայնությունը՝ մինչև 1,5 սմ, դեղնավուն կամ ․կարմրավուն հարթ, լերկ մաշկով։
Քիմիական կազմ
Հասուն մրգերի պտղամիսը պարունակում է սպիտակուցներ, ճարպեր, օրգանական թթուներ, ածխաջրեր, թթուներ, C և P խմբի վիտամիններ, բետտա - կարոտին, ինչպես նաև B1, B2 և B5 խմբի վիտամիններ։ Հանքային նյութերից՝ կալցիում, ֆոսֆոր, կալիում, երկաթ, մագնեզիում, կոբալտ և մեծ քանակությամբ յոդ։ Տերևներում, բնափայտում և արմատներում մեծ քանակությամբ ալկոլոիդներ և օրգանական թթուներ կան։ Պտղամիսը հաստ է, բաց կանաչ կամ սպիտակ գույնի, քաղցր է (մինչև 30 % շաքարներ)։
Նշանակություն
Պտղաբերում է 3-4 տարեկան հասակում։ Բազմանում է սերմերով և վեգետատիվ ճանապարհով։ Պտուղներն օգտագործում են որպես արյան ճնշումը կարգավորող միջոց։ Գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում։
Բժշկության մեջ
Ունաբին իր բուժական հատկանիշներով հայտնի է եղել դեռևս շատ վաղ շրջաններից։ Բուժական նյութերով օժտված են պտուղները, տերևները, սերմերը, բողբոջները, արմատները և բնափայտը։ Ամենալավ արդյունք ապահովում են թարմ վիճակում օգտագործվող նյութերը։
Բուժական նպատակով հավաքում են տերևները։ Տերևները պարունակում են դաբաղանյութեր, ֆլավոնային գլիկոզիդներ, սապոնիններ, խեժանյութեր, լորձանյութեր, շաքարներ, օրգանական թթուներ, վիտամին C։ Տերևներն օժտված են խորխաբեր, սրտի ռիթմը կարգավորող և հիպոտենզիվ ազդեցությամբ։ Պտուղներն օժտված են հեմոստատիկ, կազնամուղ, միզամուղ, ցավազրկող, արյուն մաքրող, հակամիկրոբային և վերք բուժիչ ազդեցությամբ։ Կորիզներն ունեն հանգստացնող և թեթև քնաբեր հատկություն, իջեցնում են զարկերակային ճնշումը։
- Չոր կամ թարմ պտուղներն ուտելը օգտակար է հիպերտոնիկ հիվանդության ժամանակ
- Պտուղների եփումը օգտակար է սակավարյունության, լուծի, թուլության, գլխապտույտի, չոր հազի դեպքում, բարձրացնում է տոնուսը և իջեցնում արյան մեջ խոլեստերինի պակասությունը
- Տերևների թուրմը կարելի է օգտագործել հիպերտոնիայի, թոքերի հիվանդությունների դեպքում
Տեսակներ
Հայտնի է 33 տեսակ[1].
- Ziziphus abyssinica
- Ziziphus acutifolia
- Ziziphus amole
- Ziziphus attopensis
- Ziziphus chloroxylon
- Ziziphus cinnamomum
- Ziziphus cyclocardia
- Ziziphus fungi
- Ziziphus incurva
- Ziziphus joazeiro
- Ziziphus jujuba Mill.
- Ziziphus laui
- Ziziphus lloydii
- Ziziphus lotus
- Ziziphus mairei
- Ziziphus mauritiana Lam.
- Ziziphus melastomoides
- Ziziphus mexicana
- Ziziphus mistol
- Ziziphus montana
- Ziziphus mucronata
- Ziziphus nummularia
- Ziziphus oenoplia
- Ziziphus oxyphylla
- Ziziphus parryi
- Ziziphus piurensis
- Ziziphus pubinervis
- Ziziphus rugosa
- Ziziphus saeri
- Ziziphus spina-christi
- Ziziphus strychnifolia
- Ziziphus taylorii
- Ziziphus thyrsiflora
- Ziziphus xiangchengensis
- Ziziphus yucatanensis
- Ziziphus zeyheriana
Ծանոթագրություններ
- ↑ «Species in Ziziphus». The Plant List (2010). Version 1. Published on the Internet; http://www.theplantlist.org/ (անգլերեն). Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanical Garden. 2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-10-19-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 8–ին-ին.
{{cite web}}: External link in|work=
Արտաքին հղումներ
- Flora Europaea: Ziziphus
- USDA Plants Profile: Ziziphus
- Flora Brasiliensis: Ziziphus species list
- Flora of China: Ziziphus species list
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։
|