Սերգեյ Կապիցա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սերգեյ Կապիցա
ռուս.՝ Сергей Петрович Капица
Ծնվել էփետրվարի 14, 1928(1928-02-14)[1][2]
Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[3]
Մահացել էօգոստոսի 14, 2012(2012-08-14)[4] (84 տարեկան)
Մոսկվա, Ռուսաստան[1]
ԳերեզմանՆովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ,  Ռուսաստան և  Միացյալ Թագավորություն
Մասնագիտությունֆիզիկոս, համալսարանի դասախոս, հեռուստահաղորդավար, մաթեմատիկոս և ժողովրդագիր
Հաստատություն(ներ)Պրոֆեսոր Ն․ Ժուկովսկու անվան կենտրոնական աերոհիդրոդինամիկական ինստիտուտ, Մոսկվայի Ֆիզիկատեխնիկական Ինստիտուտ և Russian New University?
Գործունեության ոլորտֆիզիկա
Պաշտոն(ներ)գլխավոր խմբագիր
ԱնդամակցությունՌուսաստանի բնական գիտությունների ակադեմիա, Presidential Council for Culture and Art?, Հռոմեական ակումբ և Եվրոպական ակադեմիա[5]
Ալմա մատերՄոսկվայի ավիացիոն ինստիտուտ (1949)
Կոչումպրոֆեսոր
Գիտական աստիճանֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներինռուսերեն
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Q123262706?
Երեխա(ներ)Ֆեոդոր Կապիցա
ՀայրՊյոտր Կապիցա
ՄայրԱննա Կռիլովա
 Sergei Kapitsa Վիքիպահեստում

Սերգեյ Կապիցա (ռուս.՝ Сергей Петрович Капица, փետրվարի 14, 1928(1928-02-14)[1][2], Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[3] - օգոստոսի 14, 2012(2012-08-14)[4], Մոսկվա, Ռուսաստան[1]), խորհրդային և ռուս գիտնական-ֆիզիկոս, լուսավորիչ, հեռուստահաղորդավար, «Գիտության աշխարհում» ամսագրի գլխավոր խմբագիր[7], Ռուսաստանի Բնական գիտությունների ազգային ակադեմիայի փոխնախագահ։ 1973 թվականից նա մշտապես ղեկավարել է «Ակնհայտ-անհավանական» գիտական հեռուստահաղորդումը։ Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, Սոցիալիստական աշխատանքի կրկնակի հերոս, ակադեմիկոս Պյոտր Կապիցայի որդին։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սերգեյ Կապիցան ծնվել է 1928 թվականի փետրվարի 14-ին Քեմբրիջում (Մեծ Բրիտանիա)։ 1935 թվականին Կապիցայի ընտանիքը վերադառնում է ԽՍՀՄ և այդ ժամանակվանից սկսած Կապիցան ապրում է Մոսկվայում[8][9]։

1949 թվականին ավարտել է Մոսկվայի ավիացիոն ինստիտուտը[8]։ Նրա գիտական գործունեությունը սկսվել է 1949 թվականին։ Նա աշխատել է ֆիզիկայի այնպիսի բնագավառներում, ինչպիսիք են երկրային մագնիսականությունը, կիրառվող էլեկտրադինամիկան, տարրական մասնիկների ֆիզիկան։ 1953 թվականին ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածուի աստիճան ստանալու համար պաշտպանել է դիսերտացիա՝[10] «Մեխանիկական ճնշումների պայմաններում ժայռերի մագնիսական հատկությունների ուսումնասիրության» թեմայով[11]։ 1956 թվականին Սերգեյ Կապիցան դասավանդել է Մոսկվայի ֆիզիկա-տեխնիկական ինստիտուտում[9]։ 1962 թվականին [12] (ըստ մեկ այլ աղբյուրի՝ 1961 թվականին[8]) դարձել է ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր, Միջուկային հետազոտությունների միավորված ինստիտուտում[12] պաշտպանել է դիսերտացիա՝ «Միկրոտրոն» թեմայով[13][14] (աշխատանքի նախագծման մեծ մասը կատարել է Արտաշես Ատովմյանը

1965 թվականին Մոսկվայի ֆիզիկա-տեխնիկական ինստիտուտում ստացել է պրոֆեսորի կոչում։

1965-1998 թվականներին եղել է ընդհանուր ֆիզիկայի ամբիոնում առաջինից մինչև երրորդ կուրսի ուսանողներին դասավանդել է ընդհանուր ֆիզիկա[9]։ Երկար տարիներ եղել է այս ամբիոնի վարիչ։

1973 թվականին Կապիցան հրատարակել է «Գիտության կյանք» գիրքը։ Գիրքը հանդիսացել է «Ակնհայտ-անհավանական» հաղորդման առաջացման նախադրյալ։ Նույն թվականին սկսել է վարել այս հեռուստատեսային շոուն[9]։

Հիշում էր. «Երբ ես սկսեցի հեռուսատատեսությունում իմ աշխատանքը, ապա գիտության բնագավառում ամեն հրապարակում ուղեկցվում էր փորձաքննության մանրամասն ակտերով, որ, իբր, մենք գաղտնի տեղեկություններ չենք տրամադրում։ Ինձ կանչել է Սերգեյ Լապինը, ով այդ ժամանակ Պետական հեռուստառադիոյի նախագահն էր, և բացատեց. «Սերգեյ Պետրովիչ, մենք ձեզանից այդ փորձաքննությունները չենք պահանջի։ Դուք պետք է ինքներդ պատասխան տաք նրա համար, ինչ ասում եք։ Իսկ մենք կդիտենք։» Այդ ամենով էլ ես առաջնորդվել եմ»[15]։

1986 թվականի դեկտեմբերին նրա վրա անհաջող մահափորձ է կատարվում «պետերբուրգցի մի խելագարի» կողմից[16] (ռեստավրատոր, «Հիշողություն» միության անդամ), որի արդյունքում վնասվածքներ է ստացել։ Չարագործը, որը ժամանել էր Դոլգոպրուդնիից, մտնում է Մոսկվայի ֆիզիկա-տեխնիկական ինստիտուտի ուսումնական մասնաշենք, որտեղ Կապիցան կարդում էր ընդհանուր ֆիզիկայի դասախոսություններ, ընդմիջման ժամանակ դուրս է գալիս լսարանից և կացինով երկու անգամ հետևից հարվածում է նրա գլխին։ Կապիցան կարողանում է հարձակվողի ձեռքից խլել կացինը և կացնի գլխով հարվածել նրա ճակատին։ Այնուհետեւ արնաշաղախ Կապիցան կացնով հասել է ամբիոն, խնդրել է զանգահարել շտապօգնություն և ոստիկանություն, որից հետո կորցրել է գիտակցությունը։ Չարագործին ձերբակալեցին, իսկ Կալիցան Բոտկինի անվան քաղաքային հիվանդանոցի նյարդավիրաբուժական բաժանմունքում սուբդուրալ հեմատոմիայով հոսպիտալացվում է։ Հետագայում նա կարողացել է վերադառնալ աշխատանքի։ Հարձակման ավարտից հետո Մոսկվայի ֆիզիկա-տեխնիկական ինստիտուտում ներկայացրել է վթարային անվտանգության միջոցառումներ, որոնք մասնակիորեն չեղյալ են հայտարարվել վեց ամիս անց։

«Ճանաչիր ինձ» (1979) և «Եղևնի-փայտ!» (1988) գեղարվեստական ֆիլմերում նա ինքնուրույն հանդես է եկել «Ակնհայտ-անհավանական» առաջատար ծրագրով։

2000 թվականի մարտից հանդիսացել է Նիկիտինսկի ակումբի նախագահը[17]։

2006 թվականից եղել է «Գիտելիքի աշխարհ» կինոփառատոնի նախագահը։

Մահացել է Մոսկվայում 2012 թվականի օգոստոսի 14-ին լյարդի քաղցկեղից[18]։ Հրաժեշտը տեղի է ունեցել օգոստոսի 17-ին՝ Մոսկվայի պետական համալսարանի պալատում, նույն օրը թաղվել է Նովոդևիչյան գերեզմանատանը՝ հոր գերեզմանի կողքին[19]։

2013 թվականի փետրվարի 14-ին Սերգեյ Կապիցայի 85-ամյակի օրը Ռուսական նոր համալսարանի շենքում բացվել է հուշատախտակ[20]։

Կոչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիզմաթ գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, եղել է Պ. Լ. Կապիցայի անվան ֆիզիկական խնդիրների ինստիտուտի գլխավոր գիտաշխատող։ Եվրասիական ֆիզիկական ընկերության նախագահ, Եվրոպական գիտությունների ակադեմիայի անդամ, Ռուսաստանի բնական գիտությունների ակադեմիայի իրական անդամ, ՌԴ Նախագահին առընթեր մշակույթի և արվեստի անդամ։

Սերգեյ Կապիցայի հրապարակումները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Deutsche Nationalbibliothek Record #136002935 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  2. 2,0 2,1 Find A Grave — 1996.
  3. 3,0 3,1 3,2 https://www.fontanka.ru/2009/07/13/078/
  4. 4,0 4,1 4,2 Умер Сергей Капицаgazeta.ru.
  5. https://www.ae-info.org/ae/User/Kapitza_Serguei
  6. http://www.ras.ru/about/awards/awdlist.aspx?awdid=179
  7. Журнал «В мире науки»
  8. 8,0 8,1 8,2 Капица Сергей Петрович — Учёный, телеведущий
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 «Научная Сеть: 14 февраля — день рождения С. П. Капицы». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  10. Капица С.П., 2008, էջ 98
  11. Капица С.П. Исследование магнитных свойств горных пород при механических напряжениях. Автореферат диссертации, представленной на соискание ученой степени кандидата физико-математических наук. Академия наук СССР. Геофизический институт. — Москва, 1953. — 7 с.
  12. 12,0 12,1 Капица С.П., 2008, էջ 103
  13. Капица С.П. Микротон. Автореферат диссертации, представленной на соискание ученой степени доктора физико-математических наук. — Дубна, 1962. — 8 с.
  14. «Докторские диссертации - Институт физических проблем им. П.Л. Капицы РАН». www.kapitza.ras.ru. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  15. «Сергей Капица: «Революция - она в умах!» - Общество - Аргументы и Факты». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 25-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 20-ին.
  16. Сергей Капица: «Я как белая ворона!»
  17. Никитский клуб
  18. Блог Светланы Конеген
  19. С. Капица похоронен на Новодевичьем кладбище рядом с могилой отца.
  20. ««Нам повезло, что Сергей Петрович был с нами...» В РосНОУ прошел Вечер памяти С.П. Капицы». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 16-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Гуревич П. С. Приключения имиджа: Типология телевизионного образа и парадоксы его восприятия. — М.: Искусство, 1991. — 221 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-210-02533-0
  • Мостинская А. Ю., Бодрихин Н. Г. Сергей Капица: Человек, который отвечал на любой вопрос. — М.: Молодая гвардия, 2015. — 350 с. — (Жизнь замечательных людей: сер. биогр.; вып. 1537).

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]