Ռազմական հետախուզություն

Ռազմական հետախուզություն, միջոցառումների համալիր, որն անց է կացնում պետությունը՝ ի դեմս ռազմական գերատեսչության (նրա աշխատակցի), հիմնականում ուղղված է հնարավոր թշնամու կամ նրա գործողությունների, նրա մարտական հնարավորությունների և խոցելիության, ինչպես նաև ռազմական գործողությունների թատերաբեմի մասին տեղեկությունների ձեռքբերման և մշակման վրա^[1]։

Նախկինում ռազմական հետախուզությունը համարվում էր թշնամու մասին տեղեկությունների հավաքում, խաղաղ ժամանակ ռազմական գործակալների, լրտեսների, քարտեզների, հատակագծերի, ստատիստիկ աշխատանքների միջոցով, իսկ պատերազմի ժամանակ՝ դասալիքների, գերիների, լրտեսների, հետախուզության միջոցով^[2]։

Հետախուզական գործունեության տեսակները

Ռազմական հետախուզությունը կախված նպատակներից, գործունեության մասշտաբից և խնդիրների լուծման բնույթից բաժանվում է հետևյալ տեսակների.

ռազմավարական (զինված ուժեր (ԶՈւ), Զինված ուժերի տեսակ, ռազմաճակատների խումբ (զորքեր (ուժեր), զորքերի տեսակ) և դրանց համարժեք կազմավորումները;
օպերատիվ (զորքային, ռազմաճակատային, բանակային, կորպուսային) և դրանց համարժեք կազմավորումները;
մարտավարական (դիվիզիա, բրիգադ, զորագունդ) և դրանց համարժեք կազմավորումները (ստորաբաժանումներ, զորամասեր, միավորումներ) նրանից բացի վարում են մարտական և հատուկ հետախուզություն (կախված կազմավորման նպատակից՝ հետևակային, տանկային, ցամաքային և այլն)։

Տիպերը

Կախված գործունեության ոլորտից, ներգրավված ուժերից և միջոցներից, ռազմական հետախուզությունը բաժանվում է տեսակների.

տեղեկատվական (տեղեկատվական ոլորտ);
ցամաքային;
օդային;
ծովային;
տիեզերական;
հատուկ;
հրետանային;
ինժեներական։

Ռազմական-ռազմավարական հետախուզություն

Հետախուզական գործունեության ամենաբարձր և ամենադժվար տեսակը, որի հաջողություններից կամ ձախողումներից կախված է Զինված ուժերի և պետության կենսունակությունը։ Իրականացվում է բոլոր հնարավոր ձևերով և միջոցներով՝ օրինական (պաշտոնական) կամ ոչ օրիանական (գաղտնի)։

Տարբերում են խաղաղ և պատերազմական պայմաններում կայուն գործող համազգային ռազմական-ռազմավարական հետախուզություն և ռազմաճակատային ռազմական գործողությունների թատերաբեմի ռազմական-ռազմավարական հետախուզություն, որոնք սերտորեն համագործակցում են պատերազմի պայմաններում։

Ռազմական-ռազմավարական հետախուզության տեղեկությունները տրամադրվում են պետության բարձրագույն զինվորական և քաղաքական ղեկավարությանը և ազդում են պետական քաղաքականության և ռազմավարության մշակման վրա։

Ռազմական-ռազմավարական հետախուզության օրինական տեսակն է համարվում պետության զորքերի տեսակների ռազմական կցորդների ռազմական-դիվանագիտական գործունեությունը, որտեղ լիազորագրված է դիվանագիտական ներկայացուցչությունը։

Որպես կանոն, ռազմական-ռազմավարական հետախուզության գլխավոր ծառայություն են համարվում Զինված ուժերի Գլխավոր շտաբների մասնագիտացված հետախուզական ռազմական գերատեսչությունները։

Ռազմավարական հետախուզությունը ռազմական գերատեսչության շահերից նաև կարող են իրականացնել արտաքին հետախուզության ազգային ծառայությունները և այլ ոչ ռազմական հետախուզական կազմակերպությունները։

Ռազմական-ռազմավարական հետախուզության յուրահատուկ ձև է համարվում կառավարական և ոչ կառավարական գիտական հետազոտական հաստատությունների և անհատների գործունեությունը։

Ռազմական-ռազմավարական հետախուզության ոլորտում պրոֆեսիոնալ գործունեության պատրաստումը իրականացվում է մասնագիտացված կենտրոններում, քոլեջներում, ինստիտուտներում, ակադեմիաներում, ֆակուլտետներում և ամբիոններում։

Ռազմական-ռազմավարական հետախուզության ամենաթանկարժեք, տեխնիկապես հագեցած և ճյուղավորված համակարգ ունեն Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները։

Մարտավարական հետախուզություն

Ցամաքային զորքերի մարտավարական հետախուզությունը բաժանվում է ցամաքային և օդային հետախուզությունների։ Ցամաքային հետախուզությունը ներառում է՝ զորքային, ռադիո- և ռադիոտեխնիկական, ռադիոլոկացիոն, քիմիական և բակտերիոլոգիական հետախուզության տեսակները։

Զորքային հետախուզությունը վարում են հետախուզական, մոտոհրաձգային, գնդային, պարաշյուտադեսանտային և դեսանտագրոհային ստորաբաժանումները։

Մարտավարական զորքային հետախուզությունը վերաբերում է փոքր պատերազմի ոլորտին։

Զորքային հետախուզություն վարելու մեթոդներ են համարվում՝ հետևումը, գաղտնալսումը, որոնումը, հարձակումը, դարանակալումը, հարցաքննումը, հետախուզություն մարտով։

Համազորային միավորումներում, զորամասերում և նրանց ստորաբաժանումներում զորքային հետախուզություն վարելու համար նշանակվում են՝

դիվիզիայից՝ հետախուզական ջոկատներ, հետախուզական պահակախմբեր, հետախուզական խմբեր, սպայական հետախուզական պահակախմբեր, որոնումներ իրականացնելու, դարանակալումների համար ստորաբաժանումներ, հետախուզություն մարտով իրականացնելու համար ստորաբաժանումներ, դիտակետեր;
գնդից՝ հետախուզական ջոկատներ, հետախուզական պահակախմբեր, սպայական հետախուզական պահակախմբեր, որոնումներ իրականացնելու, դարանակալումների համար ստորաբաժանումներ, դիտակետեր;
գումարտակից՝ մարտական հետախուզական պահակախմբեր, դարանակալումների համար ստորաբաժանումներ, պահակային ստորաբաժանումներ, դիտակետեր;
վաշտից՝ պահակային ստորաբաժանումներ, դիտորդներ, իսկ երբեմն՝ մարտական հետախուզական պահակախմբեր;
դասակից՝ դիտորդներ, պահակախմբեր։

Զորքային հետախուզություն վարելու հիմնական մեթոդներից է համարվում գերեվարումը։

Հայտնի կազմակերպություններ (մարմիններ)

Հիշատակ

Խորհրդային հետախույզներին նվիրված հուշարձանը Կալինինգրադում։ Բացվել է 2013 թվականի հուլիսին^[3]։

Տես նաև

Արտաքին հղումներ

Այս հոդվածը գրելիս նյութեր են օգտագործվել Բրոքհաուսի և Եփրոնի հանրագիտական բառարանից
«Ռազմական հետախուզություն» կայք

Ծանոթագրություններ

↑ «Кругосвет» հանրագիտարան. «ՌԱԶՄԱԿԱՆ ՀԵՏԱԽՈՒԶՈՒԹՅՈՒՆ». Яндекс.Словари. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 17-ին.
↑ Բրոքհաուսի և Եփրոնի հանրագիտական բառարան
↑ «Во славу тайного подвига: в Калининграде открыт памятник советским разведчикам». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 16-ին.

[1] «Кругосвет» հանրագիտարան. «ՌԱԶՄԱԿԱՆ ՀԵՏԱԽՈՒԶՈՒԹՅՈՒՆ». Яндекс.Словари. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 17-ին.

[2] Բրոքհաուսի և Եփրոնի հանրագիտական բառարան

[3] «Во славу тайного подвига: в Калининграде открыт памятник советским разведчикам». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 16-ին.

[1]

[2]

[3]