Հետախուզություն մարտով
«Հետախուզություն մարտով» ունի նաև այլ կիրառումներ։Հետախուզություն մարտով կամ ուժային հետախուզություն՝ հակառակորդի մասին ակտուալ տեղեկատվություն ստանալու եղանակ, որի գաղափարը նրան հատուկ պատրաստված հատվածներում մարտական շփման պարտադրումն է[1][2][3][4]։ Համարվում է ռազմական հետախուզում վարելու գործուն միջոց, սակայն կիրառելի է միայն այն իրավիճակներում, երբ այլ մեթոդների հնարավորություններն արդեն սպառված են[1][2][3][4][5]։
Ընդհանուր դրույթներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Որպես կանոն, մարտով հետախուզություն իրականացնելու որոշում կայացնելն իրականացվում է զորամիավորման հրամանատարական կազմի կողմից[1]։ Մարտով հետախուզության հիմնական տարբերությունը դրա վարման ցանկացած այլ եղանակներից այն է, որ անհրաժեշտ չէ պահպանել գաղտնապահության պահանջ, ինչը առանց բացառության պարտադիր է հետախուզության վարման բոլոր այլ եղանակների դեպքում։ Բացի այդ, եթե հետախուզությունը, որպես այդպիսին, մարտական ապահովման տեսակ է, ապա մարտով հետախուզությունը հավասարապես մարտավարական հնարք է, որը թույլ է տալիս հետախուզական ծառայության հետ միաժամանակ նաև մարտական խնդիր կատարել՝ առանց լրացուցիչ ուժեր ներգրավելու (օրինակ՝ հետախուզական օբյեկտի գրավում հակառակորդի կողմից դիմադրության բացակայության պայմաններում և նման այլ մարտավարական կամ օպերատիվ իրավիճակներ)։ Մարտով հետախուզում իրականացնելու համար զորամասի հաստիքներից դուրս սահմանային դասակների զինծառայողների թվից ձևավորվում են ժամկետային հետախուզական ստորաբաժանումներ և սպայական վաշտ՝ ի դեմս սպայի կամ սերժանտի (կախված ներգրավված անձնակազմի քանակից և կատարվող առաջադրանքի կարևորությունից), ովքեր նշանակվում են այն զորամասի կամ միավորման հրամանատարի կողմից, որի շահերից բխում է այդ առաջադրանքի իրականացումը։
Պատմական ակնարկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մարտով հետախուզությունը օգտագործվել է հին ժամանակներից, սակայն մինչև 19-րդ դարը, այսինքն այն մարտերի դարաշրջանում, երբ զորավարն ինքը կարող էր ուսումնասիրել ռազմի դաշտի ողջ երկարությունը, այն լայն տարածում չի ունեցել[2]։ Այնուամենայնիվ, հայտնի է դրա կիրառման մասին․ օրինակ, կայսր Նապոլեոն I-ը հետախուզությամբ փորձարկել է ռուսական դիրքերը Բորոդինոյի ճակատամարտից առաջ[6]։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսին և 20-րդ դարի սկզբին զինված դիմակայության դիրքային ձևերի զարգացումը և դրա թափի կտրուկ ավելացումը խթանել են մարտով հետախուզության ակտիվ օգտագործումը հրետանային նախապատրաստության համար տվյալների ճշտման և ճեղքման միջոցառումների արդյունավետության բարձրացման նպատակով[1][2]։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին հետախուզության այս մեթոդը առանձնապես ժողովրդականություն չի վայելել (թեև ակտիվորեն կիրառվել է, այդ թվում՝ հեծելազորով[7]), սակայն Ռուսաստանի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ ակտիվորեն կիրառվել է հակառակորդի մասին թարմ տեղեկություններ ստանալու համար, ընդ որում՝ հաճախ դրա իրականացման համար զգալի ուժեր են ներգրավվել[2]։
Միջռազմական ժամանակաշրջանում Կարմիր բանակի 1936 թվականի դաշտային կանոնադրությունը նախատեսում էր հետախուզում իրականացնելու համար համազորային մարտը կապել դիվիզիոն հետախուզական ստորաբաժանումների հետ, որոնք դրա համար զինվում էին տանկերով և հրետանիներով, ընդ որում որոշ իրավիճակներում նրանց օգնության համար կարող էին ներգրավվել նաև հրաձգային զորամասեր[1]։ Հայրենական Մեծ պատերազմի ժամանակ մարտով հետախուզության պրակտիկան շարունակեց կատարելագործվել[1]։ Որպես կանոն, մարտով հետախուզությունը գործի էր դրվում այնտեղ, որտեղ պահանջվում էր հստակեցնել պաշտպանության առաջնագծի իրական վիճակը, ինժեներական արգելապատնեշների առկայությունը, հակառակորդի կրակային համակարգի առանձնահատկությունները և այլն։ Պատերազմի ավարտին մարտով հետախուզության հիմնական պահանջներից մեկը գլխավոր ուժերի հարձակման անցնելու համար բարենպաստ պայմանների ստեղծումն է եղել[1]։ Այդ նպատակով մարտով հետախուզությունը ընթացել է ողջ ճակատով՝ գլխավոր հարվածի ուղղությունը թաքցնելու համար, որպես կանոն՝ հարձակողական գործողության սկսվելուց մեկ օր առաջ կամ մի քանի ժամ առաջ[1]։ Ընդ որում, առաջապահ գումարտակները գործել են զորամիավորման պաշտպանության ամբողջ գոտում՝ գլխավոր ուղղություններով նրանց ակտիվությունը գլխավոր հարվածային խմբավորումների համընդհանուր գրոհի վերածելու համար շահավետ պայմաններ ապահովելու նպատակով[1].
Ժամանակակից պայմաններում մարտով հետախուզությունը ամենևին չի կորցրել իր նշանակությունը[8]․ ինչպես ցույց է տվել ամերիկյան զինված ուժերի փորձը Մոսուլի համար մղվող պայքարում (2016), այն կարող է արդյունավետ միջոց լինել համառ և մոտիվացված հակառակորդի դեմ մղվող փողոցային մարտերում թշնամու կրակային համակարգը բացահայտելու համար[8]։
Ժամանակակից առանձնահատկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայրենական դասական պատկերացումներով՝ մարտով հետախուզում իրականացնելու համար նշանակվում է ուժերի վերակարգ՝ ուժեղացված մոտոհրաձգային կամ տանկային գումարտակի (վաշտի) տեսքով[3][4], որի կազմի մեջ մտնում են հետախուզական պարեկախմբերը և գերեվարելու նպատակ հետապնդող հատուկ խմբավորումները, արժեքավոր փաստաթղթերի, մարտական տեխնիկայի և սպառազինության նմուշների, հատուկ հետախուզություն (հրետանային, ինժեներական և այլն) վարելու համար հետախուզական դիտորդները[1][2]։ Այդ կազմավորման գործողությունները կարող են զուգակցվել հրետանու և ավիացիայի հարվածներով[1][2]։ Մարտով հետախուզության իրականացումը պետք է տեղի ունենա այն զորամասերի հրամանատարական կազմի անմիջական հսկողության ներքո, որի առաջնային հատվածի հատվածում այն իրականացվում է, իսկ հակառակորդի արձագանքի դիտարկումը պետք է իրականացվի բոլոր հետախուզական մարմինների կողմից՝ բոլոր հասանելի տեխնիկական միջոցների օգտագործմամբ[1][2]։
Այլ պետությունների զինված ուժերում մարտով հետախուզությունը մարտավարական վարպետության կարևոր տարր է համարվում[1][2]։ Օրինակ, ԱՄՆ-ի ցամաքային զորքերում հետախուզական մարտեր ասելով հասկանում են զգալի ուժերի հարձակում, բայց սահմանափակ նպատակներով, ընդ որում՝ որպես առաջնային նպատակ դիտարկվում են[1][2][9]՝
- թշնամու մարտական կարգերի մասին տեղեկություններ ստանալը,
- կարևոր նպատակակետերի և առանցքային օբյեկտների նշահատումը,
- հակառակորդին սադրելը պատասխան գործողությունների, որոնք կարող են օգնել բացահայտել նրա պաշտպանության թույլ կողմերը,
- և այլն
Ամերիկացի մասնագետները կարծում են, որ մարտով հետախուզությունը հնարավոր չէ վարել առանց դրա համար զգալի քանակությամբ ուժեր և կրակային միջոցներ հատկացնելու, որպեսզի նրանք կարողանան ստիպել թշնամուն ակտիվորեն և մասշտաբային արձագանքել՝ ցուցադրելով իրենց խմբավորումները, նրա մարտական կառուցվածքը, կրակային համակարգը և մարտի մեջ լրացուցիչ ուժեր մտցնելու պլանները[9]։ Նաև կարևորվում է ուժային ռեզերվները պատրաստ պահելու անհրաժեշտությունը, որոնք թշնամու պաշտպանության թույլ տեղամասերի հայտնաբերման դեպքում կկարողանան մարտի մեջ մտնելով լոկալ հետախուզական գործողությունները անմիջապես վերածել համընդհանուր հարձակման[9]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 Разведка боем // Военная энциклопедия / С. Б. Иванов. — Москва: Военное издательство, 2003. — Т. 7. — С. 142. — ISBN 5-203-01874-X
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Разведка боем // Советская военная энциклопедия. — Москва: Военное издательство МО СССР, 1980. — Т. 7. — С. 33.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Разведка боем // Военный энциклопедический словарь. — Москва: Военное издательство Министерства обороны Союза ССР, 1986. — С. 616. — 863 с. — 150 000 экз.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Разведка боем // Военный энциклопедический словарь / А. П. Горкин. — Москва: Большая Российская Энциклопедия, Рипол Классик, 2001. — Т. 2. — С. 436. — ISBN 5-7905-0996-7
- ↑ Կաղապար:Братишка
- ↑ «Бородинская битва 26 августа (7 сентября) 1812 г.». Официальный сайт Минобороны Российской Федерации (ռուսերեն). НИИ военной истории академии Генерального штаба. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 9-ին.
- ↑ «Разведка боем стратегического значения». btgv.ru. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
- ↑ 8,0 8,1 Կաղապար:Армейский сборник
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Гришин С. В., Цапенко Н. Н. Наступательные действия с ограниченной целью // Соединения и части в бою. — Москва: Военное издательство, 1985. — С. 141. — 279 с. — (Иностранные армии).
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Вавилкин Б. А. «Разведка боем». www.vrazvedka.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 9-ին.
{{cite web}}: More than one of|work=and|website=specified (օգնություն) - «Разведка боем». Энциклопедия (ռուսերեն). Официальный сайт Министерства обороны Российской Федерации. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 10-ին.