Jump to content

Զբինեկ Հեյդա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Զբինեկ Հեյդա
չեխ․՝ Zbyněk Hejda
Ծնվել էփետրվարի 2, 1930(1930-02-02)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՀրադեց Կրալովե, Չեխոսլովակիա[2][4][5] կամ Հրադեց Կրալովե, Չեխիա[3][6][7]
Վախճանվել էնոյեմբերի 16, 2013(2013-11-16)[8][1][2][…] (83 տարեկան)
Վախճանի վայրՊրահա, Չեխիա[2][6][5]
ԳերեզմանProtestant cemetery in Horní Dubenky[9]
Մասնագիտությունլեզվաբան, բանաստեղծ, թարգմանիչ, պատմաբան և գրող
Լեզուչեխերեն
Քաղաքացիություն Չեխիա և  Չեխոսլովակիա
ԿրթությունՊրահայի Կարլի համալսարան
ԿուսակցությունՉեխոսլովակիայի կոմունիստական կուսակցություն
Պարգևներ

Զբինեկ Հեյդա (չեխ․՝ Zbyněk Hejda, 2 փետրվարի, 1930, Գրադեց Կրալովե – 16 նոյեմբերի, 2013, Պրահա), չեխ բանաստեղծ, թարգմանիչ, իրավապաշտպան։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զբինե Հեյդան ծնվել է 1930 թվականի փետրվարի 2-ին Բոհեմիայի արևելքում գտնվող Գրադեց Կրալովե ոչ մեծ քաղաքում, որ գտնվում է Մորավիայի հետ սահմանի մետ։ Մանկությունն անցկացրել է Horní Ves գյուղում (Վիսոչինա երկրամաս)։ Հայրը եղել է կոմունիստ, սակայն 1938 թվականին հեռացվել է կուսակցությունից Անդրե Ժիդի «Վերադարձ ԽՍՀՄ-ից» գրքի վերաբերյալ դրական արձագանքի պատճառով։ 1939 թվականին գնդակահարվել է գեստապոյում։

1947 թվական Զբինեկ Հեյդան ընդունվել է Չեխոսլովակիայի Կոմունիստական կուսակցության շարքերը։ Պրահայի Կարլի համալսարանում սովորել է արվեստագիտություն, փիլիսոփայություն և պատմություն (1949-1953)։

Ցանկացել է զբաղվել հուսիթների շարժման պատմությամբ, սակայն որպես ասիստենտ նրան օահել են բանվորական շարժման պատմության ամբիոնում։ 1958 թվականին հեռացվել է պաշտոնից 1956 թվականին խորհրդային զորքերի ներխուժումը Հունգարիա քննադատելու համար։ Այդ ժամանակ էլ նրա բանաստեղծությունները տպագրվել են Մորավիայի Host do domu գրական ամսագրում, որ հրատարակվում էր Բռնոյում (1969 թվականին փակվել է իշխանությունների կողմից)։ Վացլավ Հավելի ու այլոց հետ միասին հրատարակել է «Դեմք» լիբերալ ամսագիրը, որ ազդեցիկ է եղել 1960-ական թվականներին։ 1969 թվականին Զբինեկ Հեյդան, ով միայն մեկ գրքի հեղինակ էր, դարձել է Գրողների միության անդամ, որտեղ ունեցել է անկախ դիրքորոշում։ 1970 թվականին՝ այն բանից հետո, երբ կտրուկ քննադատության է ենթարկել ԽՍՀՄ զորքերի ներխուժումը Չեխոսլովակիա, ինչի արդյունքում վերջ է դրվել Պրահայի գարնանը, Զբինեկ Հեյդան այլևս հնարավություն չի ունեցել հրատարակել իր գործերը բաց տպագրությամբ։ 1977 թվականին՝ Խարտիա 77-ը ստորագրելուց հետո, զրկվել է Պրահայի գրախանութում ունեցած իր տեղից։ Աշխատել է որպես դռնապան, գտնվել է հատուկ ծառայությունների հսկողության տակ, իր գործերը հրապարակել է միայն ինքնահրատարակությամբ կամ արտասահմանում։ Թարգմանել է Էմիլի Դիքինսոն, Գեորգ Թրակլի, Գոթֆրիդ Բենի ստեղծագործությունները։ 1985 թվականին ընդգրկվել է «Կենտրոնական Եվրոպա» ամսագրի (նախապես եղել է ինքնահրատարակություն) խմբագրական կոլեգիայի կազմում։ Համագործակցել է Տոպոլ Յահիմի և այ ամսագրերի հետ։

Թավշե հեղափոխությունից հետո նրա ստեղծագործությունները սկսել են հաճախ տպագրվել։ 1996 թվականին հրատարակվել է նրա բանաստեղծությունների լիակատար ժողովածուն։ Կառլի համալսարանի բժշկության ֆակուլտետում դասավանդել է գրականության պատմություն։

2010 թվականի դեկտեմբերին՝ բելառուս բանաստեղծ և հասարակական գործիչ Վլադիմիր Նեկլյաևի ձերբակալությունից հետո, նրան է նվիրել «Այսպիսի հին խաղ․․․» բանաստեղծությունը[10]։

Զբինեկ Հեյդան մահացել է 2013 թվականի նոյեմբերի 16-ին Պրահայում, 83 տարեկան հասակում[11]։

Զգինեկ Հեյդային բանաստեղծությունները թարգմանվել են եվրոպական մի շարք լեզուներով։

Պարգևներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Revolver Revue ամսագրի մրցանակ (1987)
  • Թոմ Ստոպարդի մրցանակ (Ստոկհոլմ, 1989)
  • Յարոսլավ Սեյֆերտի մրցանակ (1996[12], բանաստեղծ և թարգմանիչ Յիրժինա Հաուկովայի հետ միասին)

Գրքեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Եվ ամեն ինչ այստեղ լի է երաժշտությամբ / A tady všude muziky je plno (1963, գրասիրական հրատարակություն, վերահրատարակվել է 1979 թվականին ինքնահրատարակությամբ, բաց տպագրությամբ՝ 1993)
  • Իսկական երանություն / Všechna slast (1964)
  • Մահվան հարևանություն / Blízkosti smrti (1978, ինքնահրատարակություն, 1985 – Մյունխեն, 1992 – Պրահա)
  • Լեդի Ֆելտեմ / Lady Felthamová (1979, ինքնահրատարակություն, 1987 – Փարիզ, երկու լեզուներով, 1992 – Պրահա, գրքում առկա է ֆանտաստիկ աշխարհագրություն, մասնավերապես Բոհեմիան՝ որպես հարավային երկիր ծովի ափին, որ Շեքսպիր «Ձմեռային հեքիաթ» դրամայից է)
  • Երեք բանաստեղծություն / Tři básně (1987, ինքնահրատարակություն)
  • Արձակուրդ առողջարանում / Pobyt v sanatoriu (1993)
  • Ես ոչ ոքի այնտեղ չեմ հանդիպի / Nikoho tam nepotkám (1994)
  • Մելանխոլիկ վալս / Valse mélancolique (Բռնո, 1995)
  • Básně (1996, բանաստեղծությունների ժողովածու)
  • Překlady (1998, թարգմանություններ)
  • Ճանապարհ գեպի Եկեղեցին / Cesta k Cerekvi (2004, արձակ)
  • Երազներ / Sny (2007, արձակ)

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  3. ↑ 3,0 3,1 Evidence zájmových osob StB
  4. ↑ regional database of the Research Library in Hradec Králové (չեխերեն)
  5. ↑ 5,0 5,1 regional database of the Municipal Library of Hradec Kralove
  6. ↑ 6,0 6,1 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
  7. ↑ 7,0 7,1 Seznam vydaných osvědčení účastníků odboje a odporu proti komunismu — Ministry of Defence.
  8. ↑ Zemřel básník a historik Zbyněk Hejda, signatář Charty 77
  9. ↑ BillionGraves — 2011.
  10. ↑ «Вядомы чэскі паэт і былы дысідэнт прысьвяціў верш Уладзімеру Някляеву» (բելառուսերեն). zapraudu.info. 10.02.2011. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 4-ին. {{cite web}}: Invalid |url-status=404 (օգնություն)(չաշխատող հղում)
  11. ↑ «Zemřel básník a historik Zbyněk Hejda, signatář Charty 77». lidovky.cz. 16 նոյեմբերի, 2013. Վերցված է 28 հոկտեմբերի, 2016-ին.
  12. ↑ Hejda Zbyněk

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Զբինեկ_Հեյդա&oldid=9808115» էջից