Գեորգյան ճարտարապետություն
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | ճարտարապետական ոճ և Օրդերներ |
| Վայր | Եվրոպա |
| Մասն է | Հանովերյան արքայատոհմ |
| Անվանված է | Georgian era? |
Գեորգիական ճարտարապետություն (անգլ.՝ Georgian architecture), անգլախոս երկրներում լայնորեն տարածված ճարտարապետական ոճ, որը բնորոշ է եղել Գեորգիական դարաշրջանին և ընդգրկել է գրեթե ամբողջ 18-րդ դարը (1714-1830)[1]։ Այս տերմինն օգտագործվել է որպես XVIII դարի անգլիական ճարտարապետության ամենաընդհանուր նշանակություն, ճիշտ այնպես, ինչպես XIX դարի էկլեկտիկական ճարտարապետության ամբողջ բազմազանությունը փորձել են ներառել «Վիկտորիանական ճարտարապետություն» տերմինը։
Միացյալ Նահանգներում «գեորգիական» տերմինը սովորաբար օգտագործվում է այդ շրջանում կառուցված բոլոր շենքերը նկարագրելու համար՝ անկախ ոճից[2]։ Մեծ Բրիտանիայում դա սովորաբար վերաբերվում է այն շինություններին, որոնք համապատասխանում են «ճարտարապետական բովանդակությանը» և ունեն այդ ժամանակաշրջանին բնորոշ ոճական բնութագրեր, թեև դա ընդգրկում է լայն ժամանակահատված[3]։
Սահմանում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գեորգիական դարաշրջանում գերիշխող ուղղությունը եղել է պալադիականությունը (Անդրեա Պալլադիո)։ Այս տերմինը համապատասխանում է եվրոպական մայր ցամաքային ճարտարապետության Կլասիցիզմին և կրում է հունական և հռոմեական ճարտարապետական և մշակութային ավանդույթների ազդեցության հետքերը։ Շարային շինությունները բաղկացած են եղել աղյուսե տներից` նվազագույն դեկորով և նախապատվությունը տրվել է հստակ երկրաչափական գծերին։ Անգլիական ազնվականությունը նախքան այդ տարված էր եվրոպական ռոկոկոյին համապատասխանող Հեռավոր Արևելյան (Շինուազրի) կամ միջնադարյան Նեոգոթիկա (ճարտարապետության) էկզոտիկ ձևերով։
Ոճի առանձնահատկություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գեորգիական ճարտարապետության առանձնահատկություններից են շենքի սիմետրիկ հատակագծին դրա նախագծման ժամանակ։ Գեորգիական տների ճակատները աղյուսապատ են՝ կազմված հարթ, կարմիր (Մեծ Բրիտանիայում) կամ գունավոր աղյուսներից (ԱՄՆ-ում և Կանադայում) և սպիտակ սվաղած դրվագներից։ Դրվագները որպես կանոն պատրաստված են հնտորեն արված կամարների և որմնասյան տեսքով։ Մուտքի դռները ներկված են տարբեր գույներով, որոնց վերևի մասում լուսաթափանց բացվող պատուհաններ կան։ Շենքերը բոլոր կողմերից շրջապատված են ցոկոլներով (շենքի պատվանդան)։
Էվոլյուցիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գեորգիական տոհմի բրիտանական գահին միանալը չի նշանավորվել անգլիական հասարակության ճաշակի հեղափոխությամբ և ճարտարապետական պարադիգմի կտրուկ փոփոխությամբ։ Իրականում, Աննա թագուհու և Գեորգ I- ի օրոք կառուցված ճարտարապետական աշխատանքների տարբերությունը նվազագույն է եղել և բաղկացած է եղել դիտավորյալ բարոկկո շքեղության մերժումից, ինչը քիչ ճարտարապետներ էին անում պալատներ նախագծելիս, ինչպես օրինակ՝ Ջոն Վանբրուն և Նիկոլաս Հոքսմուրը (երբեմն նրանց աշխատանքը նշելու համար օգտագործվել է «անգլիական բարոկկո» տերմինը)։
Գեորգիական ճարտարապետության ձևավորման վրա կարող էր ազդել հոլանդական ճարտարապետության ազգային ոճը, որը Անգլիա է եկել Վիլհելմ III Օրանացի օրոք։ 18-րդ դարի երկրորդ կեսը նշանավորվել է խոշոր քաղաքաշինական նախաձեռնություններով, որի ընթացքում ձևավորվել է Մեծ Բրիտանիայի հիմնական քաղաքների `Լոնդոնի, Էդինբուրգի, Դուբլինի և Բաթ (Անգլիա) հանգստավայրի ժամանակակից տեսքը։ Լոնդոնի գեորգիական թաղամասերը (օրինակ՝ Բլումսբերին) բնութագրվել են քառակուսի հրապարակներով՝ արիստոկրատ հողատերերի անունները կրող հրապարակներով։ Գեորգիական ճարտարապետական ոճի գագաթը շոտլանդացիՌոբերտ Ադամիի աշխատանքն է, որը լայն ճանաչում է գտել ամբողջ Եվրոպայում, հատկապես նուրբ է եղել դրա ներքին հարդարանքը։
Գեորգիական ճարտարապետությունը դարձել է գաղութային ոճի հիմքը անգլիական թագի արտասահմանյան տիրապետություններում և դրա հիման վրա Միացյալ Նահանգներում հետագայում ձևավորվել է այսպես կոչված ֆեդերալիստական ոճը։ 19-րդ դարի սկզբին գեորգիական ճարտարապետության ոճը փոխարինվել է ռեգենսիստական ոճով։
Հայտնի ներկայացուցիչներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Քոլին Քեմփբել
- Պիչարդ Բեյլ
- Ռիչարդ Բոյլ, Բերլինգթոնի 3-րդ կոմս
- Ուիլյամ Քենթ
- Թոմաս Արչեր
- Ջակոմո Լեոնի
- Ջոն Սոուն
- Ջոն Նեշ
- Ջոն Վուդեն
- Ուիլյամ Ուիլյամս
- Ռոբերտ Սմիրտ
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Georgian Architecture». web.archive.org. 2018 թ․ օգոստոսի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ Poppeliers, John C. (2003). What style is it? : a guide to American architecture (Rev. ed ed.). New York: John Wiley. ISBN 0-471-25036-8. OCLC 50920742.
{{cite book}}:|edition=has extra text (օգնություն) - ↑ edited by Karl-Eugen Kurrer, Werner Lorenz, Volker Wetzk (2009). Proceedings of the Third International Congress on Construction History : Brandenburg University of Technology Cottbus, Germany, 20th-24th May 2009. Cottbus: Brandenburg University of Technology. ISBN 978-3-936033-31-1. OCLC 430888070.
{{cite book}}:|last=has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Epochen der Kunst / 4 19. Jahrhundert : vom Klassizismus zu den Wegbereitern der Moderne (1. Aufl ed.). München: Oldenbourg. 1994. ISBN 3-486-87524-8. OCLC 214857996.