Արտաշես Վրույր
| Արտաշես Վրույր | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1897 |
| Մահացել է | 1987 |
| Մահվան վայր | Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Մասնագիտություն | լուսանկարիչ |
| Ծնողներ | հայր՝ Արամ Վրույր |
| Պարգևներ և մրցանակներ |  |
Արտաշես Արամի Վրույր (1897 - 1987, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ լուսանկարիչ։ ՀԽՍՀ վաստակավոր արտիստ (1945)։
Արամ Վրույրի որդին, Արա Վրույրի եղբայրը։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտաշես Վրույրը ծնվել է 1897 թվականին։ Հնագիտական լուսանկարչությամբ հետաքրքրվել է դեռևս մանուկ հասակից։ 1912 թվականին հոր հետ մեկնել է Անի, լուսանկարել Սուրբ Փրկիչ եկեղեցու մոտակայքում պեղված եկեղեցու դռան ճակատի արձանագրությունը։ 1915-1917 թվականներին որպես լուսանկարիչ մասնակցել է Նիկողայոս Մառի պեղումներին, Հովսեփ Օրբելու, Բորիս Պիոտրովսկու, Նիկոլայ Տոկարսկու արշավախմբերին։ 1926 թվականին Հուշարձանների պահպանման նորաստեղծ կոմիտեի գիտական քարտուղար Աշխարհբեկ Քալանթարի հրավերով Բաթումից տեղափոխվել է Երևան և ընդգրկվել Սևանի գիտարշավում որպես լուսանկարիչ[1]։
1928-1936 թվականներին աշխատել է Երևանի բանվորական թատրոնում, միաժամանակ լուսանկարել է Աշտարակի, Էջմիածնի հուշարձանները։ Ավագ եղբոր՝ Արայի հետ շրջել է Հայաստանի մի շարք վայրեր և կատարել լուսագրումներ՝ Ամբերդ, Աշտարակ, Էջմիածին, Գառնի, Գեղարդ և այլն։ Ոտքով այցելել և լուսագրել է Գառնիի հեթանոսական տաճարի բեկորները[2]։
|
Պահանջվեց շուրջ մեկուկես ժամվա էքսպոզիցիա, որպեսզի ժայռափոր եկեղեցիների ներքին տեսարանները տեսագրվեին լուսապակիների վրա։ Երեք տարվա ընթացքում ՝ 1928-1929-1930, յուրաքանչյուրը երեք շաբաթական այցելությամբ ինձ հաջողվեց Գեղարդում լուսագրել թվով հինգ ժայռափոր կառուցվածքների ներքին տեսարաններ։ Դրանցից երեքը ժայռափոր եկեղեցիներ էին, մեկը՝ միջանցք-տապանատուն և մեկն էլ միջանցք[3] | 
|
1936 թվականին Հովսեփ Օրբելու ղեկավարությամբ որպես լուսանկարիչ մասնակցել է Ամբերդի առաջին գիտարշավին[1]։
1941 թվականին զորակոչվել է բանակ, մասնակցել Հայրենական մեծ պատերազմին։
Սեդրակ Բարխուդարյանի կազմած և տարբեր տարիներին հրատարակած «Դիվան հայ վիմագրության» մատենաշարի 2-րդ, 3-րդ և 4-րդ հատորներում հրատարակվել են Արտաշես Վրույրի 2787 արձանագրությունները։ 1960-1964 թվականներին մասնակցել է ՀԽՍՀ ԳԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի Ադրբեջանի ԳԱ պատմության ինստիտուտի միացյալ աշխատանքներին և իր կատարած լուսագրումները հրատարակել «Դիվան հայ վիմագրության» մատենաշարի 5-րդ հատորում։ 1970 թվականին հնագետ-վիմագրագետ Գրիգոր Գրիգորյանի ընկերակցությամբ Ղրիմում (հիմնականում` Թեոդոսիայում) լուսագրել է տեղի հայկական ճարտարապետական կոթողները։ 1964 թվականին լույս է տեսել «Անիում» հուշագրությունը` Անի քաղաքի ու նրա պատմությունը ստեղծած երախտավորների մասին բազում արժեքավոր վավերագրերով։ 1979 թվականին «Անիում» հուշագրությունը վերահրատարակվել է որոշ հավելումներով։
1981 թվականին անձնական արխիվը հանձնել է Էրեբունի թանգարանին[4]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Վահան Քոչար, «Հայ լուսանկարիչներ», Երևան, Հեղինակային հրատարակություն, 2007
- ↑ «Արամ և Արտաշես Վրույրների լուսանկարչական վաստակը». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 21-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 18-ին.
- ↑ Փաշայան Ռ., Արամ և Արտաշես Վրույրներ, Երևան, 1989, էջ 49։
- ↑ «Արտաշես Վրույրի արխիվը» (PDF).(չաշխատող հղում)