Արամ Վրույր

Արամ Վրույր
Ծնվել է	1863 մարտի 13
Ծննդավայր	Կոստանդնուպոլիս
Մահացել է	մարտի 5, 1924 (տարիքը 60)
Մահվան վայր	Թիֆլիս
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	Դերասան
Ընտրանի	«Պեպո»; «Պաղտասար աղբար»; «Մեծապատիվ մուրացկաններ»
Երեխա(ներ)	Արա Վրույր և Արտաշես Վրույր

Արամ Վրույր (Արամ Մաքաշչյան, մարտի 13, 1863(1863-03-13), Կոստանդնուպոլիս - մարտի 5, 1924(1924-03-05), Թիֆլիս, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ, թաղված է Խոջիվանքի պանթեոնում), հայ դերասան, բեմադրիչ։

Արա և Արտաշես Վրույրների հայրը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արամ Վրույրը ծնվել է Կոստանդնուպոլսում։ Բեմական գործունեությունն սկսել է 1882 թվականին, Թիֆլիսում։ Աշխատել է Թիֆլիսի, Բաքվի թատերախմբերում, հանդես եկել նաև Ռուսաստանի, Անդրկովկասի հայաշատ վայրերում։ Լինելով կատակերգակ դերասան, անձնավորել է նաև դրամատիկական և բնութագրական կերպարներ։ 1890 թվականին Կ. Պոլսում տեղի ռամկական բարբառի է փոխադրել և բեմադրել Գաբրիել Սունդուկյանի «Պեպո»-ն՝ անձնավորելով գլխավոր դերը։ 1895 թվականին Թիֆլիսում առաջին անգամ բեմադրել է Հակոբ Պարոնյանի «Պաղտասար աղբար»-ը, «Մեծապատիվ մուրացկաններ»-ը՝ անձնավորելով գլխավոր հերոսներին։ Արևելահայ թատրոնում նրա թարգմանությամբ բեմադրվել են Մոլիերի «Տարտյուֆ», «Ագահը», «Ժորժ Դանդեն», «Դոն Ժուան» պիեսները։ Խաղացել է մոլիերյան մի շարք դերեր՝ Օրգոն՝ «Տարտյուֆ», Հարպագոն՝ «Ագահը», Սգանարել՝ «Դոն Ժուան», Արգան՝ «Երևակայական հիվանդը» և այլն։

Հեղինակել է մի շարք այլ բեմականացումներ, թարգմանություններ, պիեսներ՝ «Մտերմական ծեծ», «Վարժապետը», «Տերտերը շկափում» և այլն։ 1891 թվականին Թիֆլիսում հրատարակվել են Պետրոս Ադամյանին և Դ. Թրյանցին նվիրված նրա ուսումնասիրությունները, 1916 թվականին՝ Ու. Հաջիբեկովի «Արշին մալ-ալան»։ 1891-1900 թվականներին աշխատակցել է «Մուրճ» ամսագրին, եղել «Կայծեր» թերթի (1910-1911), «Կարմիր աքլոր» երգիծական շաբաթաթերթի (1921) պատասխանատու քարտուղարը։ 1907-1913 թվականներին խմբագրել և հրատարակել է «Հուշարար» հանդեսը։ 1912 թվականին ընտրվել է Հայ գրողների կովկասյան ընկերության անդամ։ Բեմական ու գրական գործունեությանը զուգընթաց, շուրջ երեք տասնամյակ զբաղվել է հնագիտական լուսանկարչությամբ^[1]^[2]^[3]^[4]։

1904-1917 թվականներին մասնակցել է Նիկողայոս Մառի գլխավորած գիտարշավներին (Անի, Գառնի, Վան և այլն)։ Ունի մի շարք հնագիտական ուսումնասիրություններ («Ջուղա», «ՊԲՀ», 1967 թվական)։ Նրա անմիջական մասնակցությամբ հայտնաբերվել են Անիի Գրիգոր Լուսավորչի տաճարի (Գագկաշեն) ավերակները (1905)^[5]։

Մահացել է Թիֆլիս քաղաքում, մարմինն ամփոփվել է Խոջիվանքի գերեզմանատանը։ 1938 թվականին գերեզմանը Խոջիվանքի գերեզմանատան հետ միասին ոչնչացվել է Խորհրդային Վրաստանի իշխանությունների հրահանգով^[6]։

Դերեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սուլեյման՝ Յուժին-Սումբատովի «Դավաճանություն»
Քավոր Պետրոս՝ Րաֆֆու «Խաչագողի հիշատակարանը»
Դոն Գրիգորիո՝ Դոլդոնիի «Դոն Գրիգորիո»
Միլլեր՝ Շիլլերի «Սեր և խարդավանք»
Լյապկին-Տյապկին՝ Գոգոլի «Ռևիզոր»
Բեն Ակիբա՝ Գուցկովի «Ուրիել Ակոստա»
Զաքարիա՝ Լևոն Շանթի «Հին ասավածներ»
Պաղտասար աղբար՝ Հակոբ Պարոնյանի «Պաղտասար աղբար»
Աբիսողոմ աղա՝ Հակոբ Պարոնյանի «Մեծապատիվ մուրացկաններ»
Գրիգոր աղա՝ Վահրամ Փափազյանի «Ժայռ», բեմադրությունը՝ Գ. Բուրջալովի

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «You have made too many requests per second». arvestagir.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 21-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 18-ին.
↑ «Արտաշես Վրույրի արխիվը» (PDF).(չաշխատող հղում)
↑ www.virtualani.org. «Armenian Architecture - VirtualANI - The Stereo Photographs of Ani». www.virtualani.org. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 18-ին.
↑ «Արամ Վրույրի «Ջուղա» հմագիտական անտիպ ակնարկը» (PDF).
↑ «Արամ Վրույրի կենսագրությունը AV Production կայքում». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 18-ին.
↑ RAA գիտական ուսումնասիրություններ Գիրք II. Վրաց պետական քաղաքականությունը և հայ մշակույթի հուշարձանները (1988-1999), Դիվան վավերագրերին և լուսանկարների Արխիվացված 2017-01-01 Wayback Machine, կազմող Սամվել Կարապետյան. ISBN 5-8080-0144-7 ԳՄԴ 85.113 (2Հ)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Арам Вруйр - между двух берегов армянской культуры

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Արամ Վրույր կատեգորիայում։

[1] «You have made too many requests per second». arvestagir.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 21-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 18-ին.

[2] «Արտաշես Վրույրի արխիվը» (PDF).(չաշխատող հղում)

[3] www.virtualani.org. «Armenian Architecture - VirtualANI - The Stereo Photographs of Ani». www.virtualani.org. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 18-ին.

[4] «Արամ Վրույրի «Ջուղա» հմագիտական անտիպ ակնարկը» (PDF).

[5] «Արամ Վրույրի կենսագրությունը AV Production կայքում». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 18-ին.

[RAA_գիտական_ուսումնասիրություններ_Գիրք_II-6] RAA գիտական ուսումնասիրություններ Գիրք II. Վրաց պետական քաղաքականությունը և հայ մշակույթի հուշարձանները (1988-1999), Դիվան վավերագրերին և լուսանկարների Արխիվացված 2017-01-01 Wayback Machine, կազմող Սամվել Կարապետյան. ISBN 5-8080-0144-7 ԳՄԴ 85.113 (2Հ)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]