Առաջավորասիական ընձառյուծ

Թագավորություն	Կենդանիներ
Տիպ	Քորդավորներ
Դաս	Կաթնասուններ
Կարգ	Գիշատիչներ
Ընտանիք	Կատվազգիներ
Ցեղ	Հովազներ
Տեսակ	Ընձառյուծ
Ենթատեսակ	Առաջավորասիական ընձառյուծ

Լատիներեն անվանում

Panthera pardus ciscaucasica

(Satunin, 1914)

Հոմանիշներ

Panthera pardus saxicolor (Pocock, 1927),
Panthera pardus tulliana,

Հատուկ պահպանություն

Վտանգված տեսակ
IUCN 3.1 Endangered : 15961

Տարածվածություն

Դասակարգումը
Վիքիցեղերում

Պատկերներ
Վիքիպահեստում

Առաջավորասիական ընձառյուծ, հիմնականում ավելի շատ հայտնի է որպես կովկասյան ընձառյուծ, շատ հայտնի է նաև պարսկական ընձառյուծ անունով (լատին․՝ Panthera pardus ciscaucasica կամ Panthera pardus saxicolor կամ Panthera pardus transcaucasica)^[1], Առաջավոր Ասիայում բնակվող ընձառյուծի ենթատեսակ։

Առաջավորասիական ընձառյուծի լատիներեն պաշտոնական գիտական անվանումը՝ Panthera Pardus Ciscaucasica, Նախկին ԽՍՀՄ տարածքում այն հաճախ անվանվում էր Panthera pardus tulliana կամ Panthera Pardus Ciscaucasica, իսկ Panthera pardus saxicolor տերմինը օգտագործում էին արևմտյան մասնագետները։

Արտաքին պարամետրեր և նկարագիր

Կովկասյան ընձառյուծը Հովազառյուծի ամենամեծ տեսակներից մեկն է, իր մարմնի արտաքին պարամետրերով և ֆիզիկական առանձնահատկությամբ մոտ է Սիբիրյան և Բենգալյան Հովազառյուծներին ու Շրի Լանկայի Ցելոյան Հովազառյուծներին։ Ընձառյուծը չափահաս է լինում 3-ից 4 տարեկանում։ Չափահաս ընձառյուծների քաշը կազմում է 46-100 կգ, առանձին դեպքերում ամենախոշորների քաշը հասնում է անգամ մինչև 111 կգ-ի։ Արուների բարձրությունը կազմում 65-85 սմ (միջինը 75 սմ), երկարությունը՝ 1,8-ից մինչև 2,71 մետր, էգերի քաշը կազմում 30-77 կգ, բարձրությունը՝ 56—72 սմ, երկարությունը կազմում է 1,5-2,2 մետր։ Ընձառյուծները վազքով կարող են զարգացնել առավելագույնը 90 կմ/ժ արագություն։ Հայաստանում զբոսնող կամ բնակվող արու ընձառյուծների զանգվածը լինում է 46-83 կգ, իսկ էգ առանձյակների քաշը՝ 30—63 կգ, հովազի բացարձակ քաշային տիրույթներում։ Արու Կովկասյան ընձառյուծի միջին քաշը կազմում է 70-75 կգ։ Ընձառյուծների կյանքի տևողությունը 13-20 տարի է։

Պահպանություն

Գրանցված է Հայաստանի Կարմիր գրքում։ Գրանցված է նաև նախկին ԽՍՀՄ–ի Կարմիր գրքում։ Ընձառյուծի այս ենթատեսակն ընդգրկված է ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում (ver. 3.1) «Endangered EN C2a(i)», իսկ տեսակը՝ «Near Threatened» կարգավիճակով։ ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակի չափորոշիչներով գնահատվում է որպես «Կրիտիկական վիճակում գտնվող»` CR C2a(i); D:

Պահպանվում է «Խոսրովի անտառ» և «Շիկահող» արգելոցներում, «Արևիկ» ազգային պարկում և «Զանգեզուր» արգելավայրում։ 2002 թվականից սկսած WWF հայաստանյան մասնաճյուղը աջակցում է ընձառյուծի պահպանության իրականացմանը և կատարում է տեսակի մոնիթորինգը արեալի սահմաններում։

Տարածվածություն

Տարածված է Հյուսիսային Կովկասում, Հարավային Կովկասում, Արևելյան Թուրքիայում, Հարավային Թուրքմենստանում, Իրանում, Աֆղանստանում։

Տարածվածությունը Հայաստանում

Բնակեցնում է Հարավարևմտյան և Հարավային Հայաստանը` «Խոսրովի անտառ» արգելոցի կենտրոնական և արևելյան հատվածներից մինչև հայ–իրանական սահմանը՝ Գեղամա, Զանգեզուրի, Վայոց ձորի, Բարգուշատի և Մեղրու լեռնաշղթաների սահմաններում։

Հայաստանում պոպուլյացիայի թվաքանակը՝ 10—33 առանձնյակ։ Ներկայիս դրությամբ կենդանատեսակի քանակը 26–30 առանձնյակ է։ Ներկայիս տարածման տարածքը կազմում է 7500 կմ²։ Բնակեցման տարածքը կազմում է 2861 կմ²։ Այն ներառում է մշտական և ժամանակավոր բնակեցման տարածքները և միջանցքներ։ Մշտապես բնակվում է միայն «Խոսրովի անտառ» արգելոցում (207.9–208 կմ²), գ. Նռնաձորից դեպի հյուսիս (297 կմ²) գտնվող տեղամասում եւս գիշատիչը բնակվում է մշտապես։ Բայց հայաստանում զբոսնող սև գույնի մելանիստիկ ընձառյուծների թիվը կազմում է 8-12 առանձյակ, քանակը չի գերազանցում 13-ը։

Բնակության պայմաններ

Տարածված է լեռնատափաստաններում և տափաստաններում, չորային կամ լեռնային նոսրանտառներում, անտառատափաստաններում, սաղարթախիտ անտառներում, որտեղ ամենաշատը ծառեր են։ հարավային լանջերի լեռնային, ենթալպյան և ալպյան մարգագետիններում։

Սննդառություն

Որսում են վայրի խոզ, այծյամ, հնդկական մացառախոզ, գորշ նապաստակ։

Ծանոթագրություններ

↑ «Panthera pardus ssp. saxicolor,The IUCN Red List of Threatened Species». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.

Աղբյուրներ

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Առաջավորասիական ընձառյուծ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Առաջավորասիական ընձառյուծ» հոդվածին։

[1] «Panthera pardus ssp. saxicolor,The IUCN Red List of Threatened Species». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.

[1]