Քանյե Ուեսթի տեսակետները

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ամերիկացի ռեփեր Քանյե Ուեսթը

Ամերիկացի ռեփեր և հագուստի դիզայներ Ենը, որն առավել հայտնի է իր ի ծնե Քանյե Ուեսթ անունով՝ տեսակետներ է հայտնել քաղաքական և սոցիալական բազմաթիվ հարցերի շուրջ։ 2020 թվականին Ուեսթն անհաջող կերպով առաջադրվել է որպես ԱՄՆ նախագահ՝ կենտրոնանալով աբորտները չընդունելու վրա։ 2022 թվականի նոյեմբերին Ուեսթը հայտարարել է, որ կրկին առաջադրվելու է նախագահի պաշտոնում 2024 թվականի ընտրություններում։ 2024 թվականի իր քարոզարշավը սկսելուց ի վեր, նրա քաղաքական քարոզչությունը մեծապես կենտրոնացած է եղել հակասեմականության խթանման վրա։ 2022 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Ուեսթը հայտարարել է, որ հիանում է Ադոլֆ Հիտլերով, ժխտում է Հոլոքոստը և ճանաչվել է որպես նացիստ[1][2]։

2008 և 2012 թվականներին նա աջակցել է Բարաք Օբամային[3][4], 2016 թվականին Հիլարի Քլինթոնին[5], իսկ 2020 թվականին Դոնալդ Թրամփին[6]։ Նա դեմ է աբորտներին[7], մահապատժին[8] և բարօրությանը[9]։ Նախկինում աջակցել է զենք կրելու իրավունքին և համասեռական ամունություններին[10]։

Սոցիալական խնդիրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աբորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2019 թվականի հոկտեմբերին Ուեսթը (բարեպաշտ ավետարանական քրիստոնյա) դեմ է արտահայտվել աբորտներին՝ շեշտելով իր հավատքի վեցերորդ պատվիրանը՝ «մի սպանիր»[11]։ 2022 թվականի հոկտեմբերին Թաքեր Քարլսոնին տված հարցազրույցում Քանյե Ուեսթը հայտարարել է, որ ինքը կյանքի կողմնակից է, ասելով՝ «այս պահին Նյու Յորքում ավելի շատ սևամորթ երեխաներ են աբորտի զոհ դառնում, քան ծնվում։ Ամերիկայում սևամորթների մահվան 50%-ը աբորտն է»[12]։ Նույն ամսում նա կրկնել է այդ պնդումները Լեքս Ֆրիդմանի հետ փոդքասթում՝ ասելով, որ՝ «Այսօր սևամորթների մահերի հիսուն տոկոսը աբորտ է… Դա ռասիզմ չէ, դա ավելի լայն հասկացություն է։ Դա ցեղասպանություն է և ներկայիս ԱՄՆ-ում սևամորթ բնակչության հանդեպ վերահսկողություն, որոնք քարոզվում են սևամորթների կողմից ստեղծված երաժշտությամբ և լրատվամիջոցներով, որոնց հաշվին գումար են աշխատում հրեական ձայնագրման լեյբլները»[13]։

Մահապատիժ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2020 թվականին Ուեսթն ասել է, որ դեմ է մահապատժին[14][15]։

ԼԳԲՏ իրավունքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուեսթը հանդես է եկել համասեռական ամուսնության օգտին[10]։ 2005 թվականին MTV News-ի շրջանակներում Սուեյ Քոլոուեյինին տված հարցազրույցում Ուեսթը հանդես է եկել հիփ հոփ երաժշտության մեջ եղած հոմոֆոբիայի դեմ, նա նաև ասել է, որ «Հիշում եմ, երբ իմ զարմիներից մեկն ինձ ասեց, որ իմ մյուս զարմիկը գեյ է և այդ պահն ինձ համար շրջադարձային եղավ, ես մտածում էի՝ «Հեյ, դա իմ զարմիկն է և ես սիրում եմ նրան։ Ես եթե խտրականություն եմ դնում գեյերի նկատմամբ, ապա ես խտրականությո՞ւն եմ դնում, նաև իմ զարմիկի նկատմամբ»[16]։ 2022 թվականին Censored.TV-ի համար Գևին Մաքայնեսի հետ հարցազրույցում Ուեսթն ասել է, որ «Գիտեք, բանն այն է, որ համասեռամոլների 95 տոկոսը միևնույն է չի ամուսնանում։ Այսպիսով, դա շատ լիբերալ բան է, որն իրականացվում է այս վերնագրերը ցուցադրելու համար։ Իմ ամբողջ քաղաքականությունը հիմնված կլինի Աստվածաշնչի վրա»[17]։

Հոգեկան առողջություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2022 թվականին վարկանշային Wack 100-ին տված հարցազրույցում Ուեսթը հայտարարել է, որ երկբևեռ խանգարման իր նախորդ ախտորոշումը հրեա բժշկի կողմից եղել է սխալ, որը կարծում էր, որ ինքը «նա ավելի շուտ աուտիստ է, քան երկբևեռ խանգարում ունեցող անձ»[18]։

Գրքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թեև Ուեսթը գրել է մի քանի գիրք, նա հակակրանք է դրսևորել գրքերի և ընթերցանության նկատմամբ[19]։ Ալո Յոգայիի «Alo Mind Full» փոդքասթի մեկ դրվագի ժամանակ Ուեսթը խոստովանել է, որ երբեք ոչ մի գիրք չի կարդացել։ Նա ասել է, որ «Կարդալն ինձ համար բրյուսելյան կաղամբ ուտելու պես մի բան է, իսկ խոսելը՝ Ջորջիո Բալդի եգիպտացորենի ռավիոլիի ուտելու նման»[20]։

Կրոնական ազատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արևմուտքը աջակցում է կրոնական կազմակերպություններին և վերականգնում դպրոցական աղոթքը Միացյալ Նահանգներում[21][22]։

Բանտերում բարեփոխումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2018 թվականի սեպտեմբերին Ուեսթը կոչ է արել փոփոխել Տասներեքերորդ ուղղումը, քանի որ այնտեղ ասվում է, որ օրինական է դատապարտյալների ստրկացումը[23]։

Հաջորդ ամիս Թրամփի հետ հանդիպման ժամանակ Ուեսթը Տասներեքերորդ ուղղումն անվանել է «ծուղակի դուռ»[24]։

2019 թվականի հոկտեմբերին Կիրակնօրյա ծառայության երգչախմբի հետ ելույթի ժամանակ Ուեսթը հայտարարել է, որ մարդիկ չափազանց զբաղված են երաժշտության և սպորտի քննարկմամբ կոտրված համակարգի վրա կենտրոնանալու փոխարեն, որն ըստ նրա բանտարկում է «Այս երկում... ամեն երրորդ աֆրոամերիկացուն»[25]։ Հաջորդ ամսում Ուեսթն ասել է, որորոշ լրատվամիջոցներն նրան «խենթ» են անվանում՝ իր կարծիքը լռեցնելու համար և դա կապելում են աֆրոամերիկացիների և հայտնի մարդկանց բանտարկման հետ[26]։

Իր «Jesus Is King» (2019) ալբոմում Ուեսթը ննադատել է Տասներեքերորդ ուղղումը, զանգվածային բանտարկությունը, քննադատել բանայինտ-արդյունաբերական համալիրը և գործադուլի երեք օրենքները, որոնք նա կապել է ստրկության հետ[27][28][29]։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2022 թվականին Մաքինեսին տված հարցազրույցում Ուեսթը հանդես է եկել հրեաներին իշխանությունից և ազդեցիկ պաշտոններից հեռացնելու օգտին։ Ուեսթը նաև հանդես է եկել քրիստոնյաների կողմից վերահսկվող պետության ստեղծման օգտին[30]։

2018 թվականի մայիսին Ուեսթը աջակցել է «Դեմոկրատական պլանտացիա» տեսությանը, ըստ որի սոցիալական ապահովությունը գործիք է, որն օգտագործվում է դեմոկրատական կուսակցության կողմից՝ սևամորթ ամերիկացիներին որպես ցածր խավ պահելու համար, այն դեռևս կախված է կուսակցություններից[31]։ 2018 թվականի սեպտեմբերին Saturday Night Live-ում որպես հատուկ հյուր ելույթի ժամանակ, այն բանից հետո, երբ շոուն արդեն հեռարձակվել էր, Ուեսթը հավաքվածներին ասել է, որ դա դեմոկրատական կուսակցության ծրագիրն է «հիմնադրիներին տնից հանելու և բարեկեցությանը նպաստելու համար»[32][33]։

Հաջորդ ամիս Ուեսթը հայտարարել է, որ սպանությունը «բարեկեցիկ պետության» հետևանք է, որը ոչնչացրել է սևամորթ ընտանիքներ։ Ջելանի Քոբը վիճարկել է Ուեսթի խոսքերը The New Yorker-ում (առնվազն այնքան, որքան դա վերաբերում էր Չիկագոյին)՝ ասելով, որ «այս քաղաքում բռնություն առաջացնողները ի հայտ են եկել դեռևս «բարեկեցիկ պետության» և 1970-ական թվականներին մեկ ծնող ունեցող սևամորթ ընտանիքների թվաքանակի աճից առաջ»։ Նա շեշտել է Չիկագոյի միջռասայական հարաբերությունների հանձնաժողովի եզրակացությունները 1919 թվականի Չիկագոյի ռասայական անկարգությունների ժամանակ եղած բռնության վերաբերյալ և 1945 թվականին սոցիոլոգներ Սենտ Քլեր Դրեյքի և Հորաս Քեյթոնի կողմից հրապարակված «Սև Մետրոպոլիս» վերնագրով ուսումնասիրությունը, որը Քոբը «մանրամասն նկարագրել է, թե ինչպես է բնակարանային և զբաղվածության խտրականությունը բացասաբար ազդել սևամորթ միգրանտների վրա»։ Նա նաև նշել է նմանատիպ դիտարկումներ, որոնք արվել են 1903 թվականին Սյու Բոյս Դյուբուայի կողմից[9]։

Այլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013 թվականի սեպտեմբերին իրավապաշտպան կազմակերպությունները լայնորեն քննադատել էին Ուեսթին՝ Ղազախստանի ավտորիտար նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևի թոռան հարսանիքին ելույթ ունենալու համար, քանի որ Ղազախստանը համարվում է աշխարհում մարդու իրավունքների պաշտպանության ամենավատ ցուցանիշներից մեկն ունեցող երկրներից[34]։ Ուեսթն այդ ելույթի համար ստացել է 3 միլիոն ԱՄՆ դոլար[35]։ Ուեսթը նախկինում մասնակցել էր մշակութային պայքարների՝ միանալով Շակիրային և Rage Against the Machine-ին, որոնք հրաժարվել են ելույթ ունենալ՝ Արիզոնայում 2010 թվականին ընդունված այն օրենքից հետո, ըստ որի պետք է պոտենցիալ անօրինական ներգաղթյալներին կանգնեցնել և խուզարկության ենթարկել[36]։

2016 թվականի փետրվարին Ուեսթը կրկին հայտնվել է վիճաբանությունների մեջ, երբ տեղադրել է մի թվիթ, որում նա նշել է Բիլ Քոսբիի անմեղությունը այն բանից հետո, երբ ավելի քան 50 կանայք հաստատել են, որ նա նրանց սեռական բռնության է ենթարկել[37]։

Ուեսթը բազմաթիվ հայտարարություններ է արել COVID-19 պատվաստանյութի դեմ[38][39][40]։ Նա նաև աջակցել է ԱՄՆ-ում կանեփի օրինականացմանը[41][42]։

Քաղաքականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2005 թվականին Ուեսթը դերասան Մայք Մայերսի հետ հանդես է եկել որպես հյուր հաղորդավար բարեգործական համերգին, որն նվիրված է եղել «Կատրինա» փոթորկի զոհերին։ Ուեսթը շեղվել է սցենարից՝ քննադատելով լրատվամիջոցների ակնհայտ անհավասարությունը փոթորկի արդյունքում եղած սևամորթ և սպիտակամորթ զոհերի նկատմամբ։ Նա իր խոսքն ավարտել է տխրահռչակ մեջբերումով՝ «Ջորջ Բուշը թքած ունի սևամորթների վրա», քննադատելով Միացյալ Նահանգների արձագանքը «Կատրինա» փոթորկի վերաբերյալ[43]։

Ապագա նախագահ Բարաք Օբաման խորհրդակցել է Ուեսթի հետ՝ իր 2008 թվականի նախագահական քարոզարշավի ընթացքում և այդ տարվա օգոստոսին Ուեսթը ելույթ է ունեցել դեմոկրատական կուսակցության ազգային կոմիտեի երեկույթին՝ նախագահի պաշտոնում Օբամայի թեկնածությանը աջակցելու համար՝ բեմում հայտարարելով, որ կցանկանար, որ «[իր] մայրիկը կարողանար տեսնել այդ օրը»[44][45]։ Ավելի ուշ՝ ընտրություններում Օբամայի հաղթանակից հետո Ուեսթն իր բլոգում հրապարակել է Օբամայի դիմանկարը և գրել «HI MOM, OBAMA WON!» («ԲԱՐԵՎ ՄԱՅՐԻԿ, ՕԲԱՄԱն ՀԱՂԹԵՑ»)[46]։ Ուեսթը ելույթ է ունեցել Fall Out Boy-ի և Kid Rock-ի արտիստների հետ` 2009 թվականին Օբամայի նախագահական երդմնակալության արարողության ժամանակ՝ իր ելույթի ժամանակ գովաբանելով նորանշանակ նախագահ Օբամային[47][48]։

2012 թվականի սեպտեմբերին Ուեսթը 1000 դոլար է նվիրաբերել Բարաք Օբամայի նախընտրական արշավին, իսկ 2015 թվականի օգոստոսին նա 2700 դոլար է նվիրաբերել Հիլարի Քլինթոնի 2016 թվականի նախընտրական արշավին։ 2014 թվականի հոկտեմբերին նա 15,000 ԱՄՆ դոլար է նվիրաբերել դեմոկրատական կուսակցության ազգային կոմիտեին[49][50][51]։

2015 թվականի սեպտեմբերին Ուեսթը հայտարարել է, որ մտադիր է 2020 թվականին առաջադրվել ԱՄՆ-ի նախագահի պաշտոնում[52][53][54]։ Ավելի ուշ նա թվիթերում ակնարկել է, որ մտադիր է 2024 թվականին առաջադրվել նախագահի պաշտոնում՝ 2016 թվականի ընտրություններում Դոնալդ Թրամփի հաղթանակի կապակցությամբ[55][56]։ Ավելի ուշ՝ 2018 թվականի սեպտեմբերին տված հարցազրույցում Ուեսթը հաստատել է դա[57]՝ ասելով, որ իր հիմնական քաղաքական մտահոգությունը ԱՄՆ-ում առողջապահությունն է[58]։ 2016 թվականի դեկտեմբերի 13-ին Ուեսթը հանդիպել է նորընտիր նախագահ Թրամփի հետ[59]։ Ուեսթն ասել է՝ «Ես այսօր ցանկանում էի հանդիպել Թրամփի հետ բազմամշակութային հարցեր քննարկելու համար։ Այդ հարցերից էին ահաբեկչությունները, ուսուցիչներին աջակցությունը, ուսումնական ծրագրերի արդիականացումը և Չիկագոյում բռնությունները։ Ես կարծում եմ, որ կարևոր է ուղիղ կապ ունենալ մեր ապագա նախագահի հետ, եթե մենք իսկապես փոփոխություն ենք ուզում»[60]։

Ուեսթն ավելի վաղ հայտարարել է, որ եթե մասնակցի քվեարկությանը, ապա կքվեարկի Թրամփի օգտին[61]։ Այնուամենայնիվ 2017 թվականի փետրվարին Ուեսթը ջնջել է Թրամփի մասին իր բոլոր թվիթները, որն ամենայն հավանականությամբ կապված է եղել նախագահի քաղաքականության, մասնավորապես ճանապարհորդության արգելքի նկատմամբ անհամաձայնության հետ[62]։ 2018 թվականի ապրիլին Էբրո Դարդենին ուղղված գրառման մեջ Քանյե Ուեսթը հաստատել է Թրամփի հանդեպ իր աջակցությունը, որտեղ նա ասել է՝ «Ես սիրում եմ Դոնալդ Թրամփին... Ես սիրում եմ Դոնալդ Թրամփին»[63]։ Ուեսթը նաև լուսանկար է հրապարակել «Make America Great Again» գրությամբ գլխարկով, ինչպես նաև մի շարք թվիթներ է կատարել ի աջակցություն նախագահ Թրամփի[64]։ Ավելի ուշ Թրամփը վերահրապարակել է Ուեսթի մի քանի գրառումները[65]։

2018 թվականի ապրիլին Թվիթեր վերադառնալուց հետո՝ Ուեսթը գրառում է կատարել՝ «ինձ դուր է գալիս Քենդիս Օուենսի մտածելակերպը»[66]։ Այս թվիթը հակասություններ է առաջացրել Ուեսթի որոշ երկրպագուների մոտ[67]։

2018 թվականի մայիսին Ուեսթը «Charlamagne tha God» ռադիոհաղորդմանը տված հարցազրույցում ասել է, որ ընկերն իրեն հարցրել է՝ «ինչն է Ջորջ Բուշին ավելի ռասիստ դարձնում, քան Թրամփին»[68]։ Դա կարող էր ակնարկ լինել Բուշի մասին նախկին վիճահարույց արտահայտությանը՝ սևամորթ մարդկանց անտարբերության մատնելու մասին[69]։ Ուեսթն ասել է «ռասիզմն ինձ համար գործարքներ չեղարկելու գործիք չէ։ Եթե այդպես լիներ՝ ես չէի ապրի Ամերիկայում»[68]։

West (red cap) with President Donald Trump in the Oval Office in 2018

2018 թվականի հոկտեմբերի 11-ին Ուեսթը այցելել է Օվալաձև աշխատասենյակ՝ նախագահ Թրամփի հետ հանդիպելու և մի շարք հարցեր քննարկելու համար։ Նա և մի քանի այլ երաժիշտներ տեսել են, թե ինչպես է Թրամփը ստորագրում երաժշտության արդիականացման մասին օրենքը[70]։ Ավելի ուշ՝ 2018 թվականի հոկտեմբերին Ուեսթը և նրա կինը այցելել են Ուգանդայի նախագահ Յովերի Մուսևենիին՝ Թրամփի հայտնի աջակիցին, որն ասել է, որ իրենք «բեղմնավոր քննարկումներ» են անցկացրել զբոսաշրջության և արվեստի խթանման վերաբերյալ[71]։

2018 թվականին Ուեսթը իր աջակցությունն է հայտնել զենք կրելու իրավունքների հանդեպ, ասելով՝ «խնդիրն ապօրինի զենք կրելու մեջ է։ Խնդիրն անօրինական զենքի մեջ է, ոչ թե օրինական։ Մենք իրավունք ունենք զենք կրելու»։ Ուեսթի խոսքերը ստացել են Ազգային հրաձգային ասոցիացիայի աջակցությունը[72]։

Նույն ամսին Ուեսթը 73,540 դոլար է նվիրաբերել Չիկագոյի քաղաքապետի պաշտոնում առաջադրված թեկնածու Ամարա Էնիային։ Նվիրատվությունը եղել է այն նույն չափով, որն անհրաժեշտ է եղել Էնիային տուգանքը վճարելու համար, որը նա ստացել էր 2015 թվականին քաղաքապետի պաշտոնում իր կրճատված առաջադրման ընթացքում քարոզարշավի ֆինանսավորման մասին հաշվետվություններ չներկայացնելու համար[73]։

Նույն ամսին հաղորդվել է, որ Ուեսթն իր աջակցությունն է հայտնել Օուենսի Blexit շարժմանը, որը կոչ է անում սևամորթ ամերիկացիներին հրաժարվել Դեմոկրատական կուսակցությունից և գրանցվել որպես հանրապետականներ[74]։ Լրատվամիջոցները հայտնել են, որ Ուեսթը առաջարկներ է արել քարոզարշավի լոգոյի և բրենդային ապրանքների ձևավորման վերաբերյալ՝ ներառյալ շապիկները[75][76]։ Այնուամենայնիվ Ուեսթը հերքել է դիզայներ լինելու և մասնակցություն ունենալու փաստը և թվիթերում կատարել է հետևյալ գրառումը՝ «Այժմ իմ աչքերը բաց են, և ես հասկանում եմ, որ ինձ օգտագործել են հաղորդագրություններ տարածելու համար, որոնց ես չեմ հավատում։ Ես հեռանում եմ քաղաքականությունից և ամբողջովին կենտրոնանում եմ ստեղծագործության վրա»[77]։

2019 թվականին Ուեսթը վերահաստատել է իր աջակցությունը Թրամփի հանդեպ։ Այդ տարի նա դեմ է արտահայտվել աբորտի դեմ[78][79] և դատապարտել նրանց, ովքեր ցանկանում են հեռացնել կրոնը հասարակությունից[80]։ 2020 թվականի հունվարին GQ-ին տված հարցազրույցում Ուեսթը ակնարկել է, որ քվեարկելու է նախագահ Թրամփի օգտին[81][82]։ Մի քանի ամիս անց Ուեսթը սկսել է իր սեփական նախագահական քարոզարշավը և հետագա հարցազրույցում ասել, որ ինքը «հանում Է Թրամփի գլխարկը», քանի որ Ջորջ Ֆլոյդի բողոքի ցույցերի ժամանակ Թրամփը թաքնվել է բունկերում։ 2020 թվականի սեպտեմբերին Ուեսթն իր աջակցությունն է հայտնել Հայաստանին՝ 2020 թվականի Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության ժամանակ[83]։ Նույն ամսին Ուեսթը հանդիպել է Հայիթիի նախագահ Ջովենել Մոյիսեի հետ և քննարկել երկրում հողի սեփակաշնորհման հարցը[84]։

2022 թվականի դեկտեմբերին Ուեսթը Ինստագրամի իր հետևորդներին կոչ է արել քվեարկել Հանրապետական կուսակցության թեկնածու Հերշել Ուոքերի օգտին՝ Ջորջիայում ԱՄՆ Սենատի ընտրությունների երկրորդ փուլում[85]։

Առնվազն հինգ նախագահներ Ուեսթին դատապարտել են նրա հայտարարությունների և գործողությունների համար։ Նախագահ Բուշը քննադատել է Ուեսթին «իրեն ռասիստ անվանելու» համար[86]։ Նախագահներ Քարթերը և Օբաման դատապարտել են նրա գործողությունները՝ 2009 թվականի MTV Video Music Awards-ից հետո, ընդ որում Օբաման հարցազրույցի ժամանակ նրան անվանել է սրիկա[87][88]։ Նախագահներ Թրամփը և Բայդենը (անուղղակիորեն թվիթի միջոցով) քննադատել են Ուեսթին այն բանից հետո, երբ 2022 թվականին նա գովել է նացիստներին[89][90]։

Ռասա և հակասեմականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռասայական հարաբերություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2018 թվականին Ուեսթը քննադատել է տասներեքերորդ ուղղումը՝ նշելով այն դրույթը, որը թույլ է տալիս ստրկությունը կիրառել որպես պատիժ հանցագործության համար[23]։

2018 թվականի մայիսին Ուեսթը հակասություններ է առաջացրել, երբ TMZ-ում ելույթի ժամանակ ասել է, որ «երբ լսում ես ստրկության մասին 400 տարի շարունակ:.. 400 տարի՞ ։ Դա հնչում է որպես ընտրություն։ Դուք 400 տարի այնտեղ եք եղել և դա վերաբերում է բոլորիդ։ Թվում է, թե մենք մտավոր բանտարկված ենք»[91]։ Ուեսթը Twitter-ում արձագանքել է այս հակասություններին, ասելով՝ «Իհարկե, ես գիտեմ, որ ստրուկները ազատ կամքով չեն շղթայվել և նավ նստել։ Իմ նպատակն այն է, որ մենք մնացինք այդ դիրքում, թեև թվերը մեր կողմից էին, նշանակում է, որ մենք հոգեպես ստրկացած ենք եղել» և «400 տարվա մասին խոսելու պատճառն այն է, որ մենք չենք կարող հոգեպես բանտարկվել ևս 400 տարի։ Մեզ հիմա ազատ միտք է պետք։ Նույնիսկ այս հայտարարությունը ազատամտության օրինակ էր ։ Դա պարզապես գաղափար էր։ Իմ վրա նորից հարձակվում են նոր գաղափարներ ներկայացնելու համար»[92]։ Ավելի ուշ՝ 2018 թվականի օգոստոսի 29-ին, Ուեսթը հուզիչ ներողություն է խնդրել ստրկության մասին իր մեկնաբանության համար՝ 107.5 WGCI Chicago ռադիո հարցազրույցի ժամանակ[93][94][95]։

2022 թվականի հոկտեմբերի 3-ին Փարիզում իր Yeezy SZN 9 նորաձևության ցուցադրության ժամանակ Ուեսթը կրել է վերնաշապիկ, որի վրա գրված է եղել «WHITE LIVES MATTER»[96][97][98], այս քայլը Forbes-ը որակել է որպես վիճահարույց[96]։ Ըստ Հակադիֆամացիոն լիգայի, այս արտահայտությունը սպիտակամորթների գերակայության կարգախոսն է, որը ստեղծվել է ի պատասխան ոստիկանության կողմից իրականացված «Black Lives Matter» բողոքի ցույցերի դեմ[99]։ Պահպանողական մեկնաբան Քենդիս Օուենսը լուսանկարվել է Ուեսթի հետ՝ հագնելով նույն կարգախոսով միանման վերնաշապիկ[97][98]։ Այս իրադարձությունից հետո Ուեսթը իր Instagram-ում մի պատմություն է հրապարակել, որում ասվում է՝ «բոլորը գիտեն, որ Black Lives Matter-ը խաբեություն էր, հիմա ամեն ինչ ավարտված է, համեցե՛ք»[100]։

2016 թվականի նոյեմբերին Ուեսթը սևամորթներին խորհուրդ է տվել «դադարեցնել ռասիզմի հանդեպ մոլուցքը», բայց պարզաբանել է այն, որ Թրամփին իր աջակցությունը չի նշանակում, որ նա «չի հավատում, որ սևամորթների կյանքը կարևոր է»[101]։2020 թվականի հունիսին Ուեսթը մասնակցել է Ջորջ Ֆլոյդի բդեմ ողոքի ցույցերին և 2 միլիոն դոլար է նվիրաբերել ցույցերի ժամանակ տեղի ունեցած անկարգություններից տուժածներին օգնելու համար   ա նաև վճարել է լոյդի դստեր քոլեջի ուսման վարձը[102][103]:։ Հաջորդ ամիս Ուեսթը հայտարարել է, որ իր առաջնահերթություններից մեկը կլինի վերջ տալ ոստիկանության դաժանությանը՝ հավելելով, որ «ոստիկանը նույնպես մարդ է»[96]։

Հակասեմականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013 թվականի նոյեմբերի 26-ին The Breakfast Club-ին տված հարցազրույցի ժամանակ Ուեսթը բացատրել է, թե ինչու է կարծում, որ Բարաք Օբաման խնդիրներ ունի Վաշինգտոնում քաղաքականություն վարելու հարցում՝ «Սևամորթները չունեն նույն մակարդակի կապերը, ինչ հրեաները… Մենք չենք ստանում ընտանիք, որը նման գումար է ստանում»։ Նրա մեկնաբանություններին ի պատասխան՝ Հակազրպարտության լիգան հայտարարել է՝ «Նորից գնում է այն դարավոր դատողությունը, որ հրեաներն ամենազոր են և վերահսկում են իշխանության լծակները»[104]։ 2013 թվականի դեկտեմբերի 21-ին Ուեսթը Չիկագոյի ռադիոկայանին ասել է, որ «ես կարծում էի, որ հաճոյախոսություն եմ անում, բայց, ամեն դեպքում, դա ավելի անգրագետ էր թվում։ Ես կարծում էի, որ հաճոյախոսություն եմ անում։ Ես չգիտեմ, թե ինչու է շատ գումար ունենալը վիրավորանք դարձել»[105][106]։

2022–2023[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոկտեմբերի 7-ին Ուեսթն ըստ երևույթին Ինստագրամի իր գրառման մեջ ասել է, որ Puff Daddy-ն վերահսկվում է հրեաների կողմից[107], ինչին ի պատասխան Ինստագրամը նրան արգելափակել է[108][109]։ Այն բանից հետո, երբ Ուեսթը չկարողացավ գրառում կատարել Ինստագրամում և նախկինում գրեթե երկու տարի չի կատարել ոչ մի թվիթ՝ հոկտեմբերի 8-ին նա Թվիթերում գրել է, որ ինքը «մահացու 3» է գնում հրեա ժողովրդի նկատմամբ, ինչը գրավել է լրատվամիջոցների ուշադրությունը[110]։ Թվիթը լայնորեն քննադատվել է որպես հակասեմական և Ուեսթի Twitter-ի հաշիվը ժամանակավորապես արգելափակվել է[111]։ Վիճահարույց թվիթը ուհրապարակելուցռաջ նա իր Twitter-ում հրապարակել է Մարկ Ցուկերբերգի հետ իր լուսանկարը ՝քննադատելով Ցուկերբերգին «Ինստագրամ իրեն վռնդելու» համար[112]։

Դոնալդ Թրամփի և Նիկ Ֆուենտեսի հանդիպումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2022 թվականի նոյեմբերի վերջին Դոնալդ Թրամփը Ուեսթին հրավիրել է իր հետ ճաշելու Մար-ա-Լագոյում։ Ուեսթը ընթրիքի է ժամանել երեք այլ հյուրերի հետ, այդ թվում ՝ սպիտակամորթ ազգայնական և Հոլոքոստը ժխտող Նիկ Ֆուենտեսը։ Ընթրիքի ժամանակ Ֆուենտեսի ներկայությունը դարձել է զանգվածային լրատվամիջոցների քննադատական լուսաբանման առարկա[113][114]։ ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը Twitter-ում գրել է, որ «մեր քաղաքական առաջնորդները պետք է կոչ անեն և մերժեն հակասեմականությունը, որտեղ էլ որ այն թաքնվի», ինչը մեկնաբանվել է որպես պատասխան Հանրապետական կուսակցության առաջնորդներին դատապարտելու անկարողությանը[115]։ The New York Times-ի քաղաքական թղթակից Ջոնաթան Վայսմանը նշել է, որ ամերիկացի հրեաների համար «ընթրիքից հետո սկսված բանավեճը ուշադրություն է հրավիրել այն բանի վրա, ինչը, հնարավոր է, դարձել է վերջին կես դարի կամ ավելի ժամանակահատվածի ԱՄՆ պատմության մեջ ամենատհաճ պահը»[116]։

Timcast IRL-ի հարցազրույցը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այցից հետո Ուեսթը և Ֆուենտեսը նոյեմբերի 28-ին Մայլո Յանոպուլոսի հետ միասին հայտնվել են Թիմ Պուլի Timcast IRL փոդքաստում։ Փոդքասթի ընթացքում Ուեսթը մանրամասնել է Թրամփի հետ իր հանդիպումը՝ նշելով, որ Թրամփը այն տեղափոխել է հոկտեմբերից նոյեմբեր՝ այն բանից հետո, երբ հայտարարել է 2024 թվականի նախագահական ընտրությունների իր հայտի մասին, ինչպես նաև հայտարարել Է, որ Ալեքս Ջոնսը ասել է Ուեսթին, որ իր հետ բերի Յաննոպուլոսին, որն իր հերթին նաև ներկայացրել է Ֆուենտեսին։ Ուեսթը նաև շարունակլցէ հակասեմական արտահայտություններ անել և իր իրավիճակը համեմատել Մարտին Լյութեր Քինգ Կրտսերի և Մալքո Իքսի հետ։ Ուեսթի հայացքներն ընդունելու Փուլի դժկամությունը զայրացրել է Ուեսթին, որը բազմիցս սպառնացել էր հեռանալ նկարահանման հրապարակից՝ ասելով, որ «Ես զգում եմ, որ դա կեղծիք է ... ես պատրաստվում եմ դժոխք գնալ շոուի հետ, եթե ստիպված լինեմ խոսել այն մասին, թե ինչպես դուք չեք կարող ասել, որ հրեաները դա արել ես», «երբ յուրաքանչյուր ողջամիտ մարդ գիտակցում է, որ Ջոն Ստյուարտը գիտի, թե ինչ է պատահել ինձ հետ և նրանք շատ հեռու են գնացել»[117]։

Ուեսթի հայտարարություններից մեկից հետո Փուլը մի փոքր զիջել է Ուեսթին՝ ասելով, որ կարծում է, որ «նրանք» անարդար են իր նկատմամբ, այնուհետև դա ստիպել է Ուեսթին խնդրել Փուլին պարզաբանել, թե ինչ նկատի ուներ «նրանք» ասելով՝ ենթադրելով (Ֆուենտեսի հետ միասին), որ դա այլաբանություն է՝ նկատի ունենալով հրեաներին։ Երբ Փուլը պարզաբանել է, որ ինքը նկատի ունի կորպորատիվ մամուլը՝ Ուեսթը հասկանալով, որ Փուլը չի կիսելու իր տեսակետը և միանգամից հեռացել է հարցազրույցից, որին հաջորդել են Ֆուենտեսը և Յաննոպուլոսը։ Նրանց հեռանալը լայնորեն քննադատվել է, այդ թվում՝ ինքը Փուլը, որը հետագայում շարունակել է շոուն՝ նվաստացուցիչ կերպով անվանելով Ուեսթի հեռանալը իր փոդքասթից «Վոուք»[118]։

InfoWars-ի հարցազրույցը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թվիթերում հրապարակված Ռաելյան խորհրդանիշը

2022 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Ուեսթը գովել է Ադոլֆ Հիտլերին InfoWars-ում՝ ասելով, որ «յուրաքանչյուր մարդ ունի արժեքավոր մի բան, որը նրանք բերել են աշխարհ՝ հատկապես Հիտլերը», «Ես սիրում եմ հրեա ժողովրդին, բայց նաև սիրում եմ նացիստներին», «Կան շատ բաներ, որոնք ես սիրում եմ Հիտլերի մասին», «Ինձ դուր է գալիս Հիտլերը» և «Ես նացիստ եմ»[119]։ Նա նաև հայտարարել է, որ «մենք պետք է դադարենք անընդհատ հայհոյել նացիստներին», «հրեական լրատվամիջոցները մեզ ստիպել են զգալ, որ նացիստներն ու Հիտլերը երբեք արժեքավոր բան չեն առաջարկել աշխարհին» և «իմ հաշիվները սառեցվել են հրեական բանկերի կողմից»։ Արևմուտքը նաև հերքել է Հոլոքոստը և կեղծ պնդում արել, որ «իրականում սխալ է, որ Հիտլերը սպանել է վեց միլիոն հրեաների»[120][121][122][123][124]։ Հարցազրույցից հետո Թվիթերում հրապարակվել է սվաստիկայի պատկերը, որը միահյուսված է Դավթի աստղի հետ, որի խորհրդանիշը կապված է եղել Ռաելյան շարժման հետ[125][126][127]։ Դրանից անմիջապես հետո նրա Twitter-ի հաշիվը արգելափակվել է և Թվիթերի այն ժամանակվա գործադիր տնօրեն Իլոն Մասկը հայտարարել է, որ ինքը խախտել է Թվիթերի այն կանոնները, որոնք արգելում են բռնության հրահրումը[128][129]։

Գևին ՄաքԱյնեսի հետ հարցազրույց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2022 թվականի դեկտեմբերի 6-ին Ուեսթը շարունակել է գովաբանել Հիտլերին՝ the Proud Boys-ի հիմնադիր Գևին Մաքինեսին տված հարցազրույցում։ Նա ասել է, որ հրեա ժողովուրդը պետք է «ներեր այսօր Հիտլերին»[130]։ Նա աբորտը համեմատել է Հոլոքոստի հետ՝ ասելով, որ «Հոլոքոստը միակը չէ։ Այնպես որ, որ նրանք թող ընդունեն դա և պնդեն, երբ մենք հենց հիմա աբորտներ ենք անում։ Դա էվգենիկա է։ Դա ցեղասպանություն է։ Սա հոլոքոստ է, որի հետ մենք գործ ունենք հենց հիմա»[130]։ Նա կրկնել է հակասեմական այն թեորիան, որ հրեա ժողովուրդը «վերահսկում է» լրատվամիջոցները և քաղաքականությունը։ Նա ասել է, որ հրեա ժողովուրդը «վերահսկում է Ամերիկան» և «վախեցնում Է Չինաստանին»[130]։

Արգելք Ավստրալիայից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2023 թվականի հունվարին շատ ավստրալացիներ, այդ թվում՝ ընդդիմության առաջնորդ Փիթեր Դաթոնը կոչ են արել արգելել Ուեսթի Մուտքը Ավստրալիա՝ նրա հայացքների պատճառով[131][132]։ Դաթոնն այնդ կապակցությամբ ասել է՝

Ես կնախընտրեի նրան ներս չթողնել։ Նրա հակասեմական մեկնաբանությունները ամոթալի են, նրա պահվածքը զզվելի է և նա վատ բնավորություն ունի»[133]

Կրթության նախարար Ջեյսոն Քլերը նույնպես կոչ է արել արգելել Ուեսթի Մուտքը Ավստրալիա, ինչպես նաև արդյունաբերության նախարար Վիկտորյա Բեն Քերոլը[134]։

Կազմակերպություններ, ինչպիսիք են Զրպարտության դեմ պայքարի հանձնաժողովը[135] և Ադելաիդայի Հոլոքոստի թանգարանը[136]՝ նույնպես կողմ են եղել նրա հանդեպ կիրառվող արգելքին։

Ներողություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2023 թվականի մարտի Instagram-ի գրառման մեջ Ուեսթը գրել է· «Ջոնա Հիլին «21 Jump Street (21 Ջամփ փողոց)» ֆիլմում դիտելը կրկին ստիպեց ինձ համակրանք զգալ հրեա ժողովրդի հանդեպ։ Ոչ ոք չպետք է մեկ կամ երկու մարդու վրա ցասումը թափի և այն վերածի միլիոնավոր անմեղ մարդկանց հանդեպ ատելության»[137]։

The Trouble With KanYe[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

The Trouble With KanYe-ում` Ուեսթի հայացքների մասին վավերագրական ֆիլմում, որն առաջին անգամ եթեր է հեռարձակվել 2023 թվականի հունիսի 28-ին, Ուեսթի նախկին բիզնես գործընկեր Ալեքս Քլայնը հայտարարել է, որ Ուեսթը «շատ զայրացած է» և ասել է՝ «Ես զգում եմ, որ ուզում եմ քեզ ապտակել» և «դու ճիշտ նույնն ես, ինչ մյուս հրեաները»։ Երբ նա հարցրել է Ուեսթին, թե արդյոք հրեաները համագործակցում են միմյանց հետ իրեն զսպելու համար, նա պատասխանել է «Այո, այո»[138]։ Նա նաև նշել է, որ եթե նման տեսակետ չունենար, ապա ինքը «չէր դառնա նախագահ»[139]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Romano, Aja (2022 թ․ հոկտեմբերի 12). «Kanye West's antisemitic spiral, explained». Vox. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.
  2. Levin, Bess (2022 թ․ դեկտեմբերի 1). «Kanye West, Donald Trump's Dining Companion, Tells Alex Jones, "I'm a Nazi," Lists Things He Loves About Hitler». Vanity Fair. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  3. Rosenberg, Lizzy (2020 թ․ հունիսի 5). «Here's a Complete List of Kanye West's Political Donations Over the Last Several Years». Distractify (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 14-ին.
  4. Billboard Staff (2008 թ․ օգոստոսի 28). «Kanye West Salutes Obama At DNC Party». Billboard (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 14-ին.
  5. «Kanye West Donated Over $2,000 To Hillary Clinton's Campaign In 2015». The FADER (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 14-ին.
  6. Crowley, James (2020 թ․ ապրիլի 15). «Kanye West Tells GQ That He Plans on Voting For Trump in 2020». Newsweek (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 14-ին.
  7. Graham, Ruth (2019 թ․ հոկտեմբերի 28). «Evangelicals Are Extremely Excited About Kanye's Jesus Is King». Slate Magazine (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 14-ին.
  8. «Kanye West picks 'biblical life coach' as presidential running mate - Premier Christian News | Headlines, Breaking News, Comment & Analysis». premierchristian.news (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 14-ին.
  9. 9,0 9,1 Jelani Cobb (2018 թ․ հոկտեմբերի 13). «Kanye West, Donald Trump, and the Truth About Chicago». New Yorker. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  10. 10,0 10,1 Andrews, Travis M. (2013 թ․ ապրիլի 2). «Hip-hop goes for gay marriage». Salon (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 27-ին.
  11. Rinkunas, Susan (2019 թ․ հոկտեմբերի 28). «Kanye West Claimed Democrats Make Black People Kill Their Children». Vice. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  12. Ryder, Taryn (2022 թ․ հոկտեմբերի 7). «Kanye West defends pro-life stance to Tucker Carlson: 'I perform for an audience of 1 and that is God'». Yahoo! Enterntainment. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  13. Brown, August; Sakoui, Anousha (2022 թ․ հոկտեմբերի 24). «Kanye West assails Jews, abortion in new interview with Lex Fridman». Los Angeles Times. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  14. «Kanye West picks 'biblical life coach' as presidential running mate» (անգլերեն). Premier Christian Radio. 2020 թ․ հուլիսի 10. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  15. Kanye West Says He’s Done With Trump—Opens Up About White House Bid, Damaging Biden And Everything In Between Forbes. 8 July 2020
  16. Aderoju, Darlene (2021 թ․ օգոստոսի 5). «Kanye West's 2005 Interview About Hip-Hop Homophobia Resurfaces After DaBaby Controversy». Billboard. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  17. Smith, Ryan (2022 թ․ դեկտեմբերի 6). «Kanye West Eyes Candace Owens as His Vice President: 'She Should Be Good'». Newsweek. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
  18. Hynes, Hayley (2022 թ․ դեկտեմբերի 11). «Ye & Wack 100 Diss Meek Mill On Clubhouse: "I'm Literally In Tears"». HotNewHipHop.
  19. Egan, Mark (2009 թ․ մայիսի 27). «Proud non-reader Kanye West turns author». Reuters. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  20. Scott Gleeson (2022 թ․ սեպտեմբերի 19). «Ye says he's never read 'any' book: 'Reading is like eating Brussels sprouts'». USA Today. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  21. Kornhaber, Spencer (2020 թ․ օգոստոսի 14). «Kanye West, Political Pawn» (անգլերեն). The Atlantic. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 20-ին.
  22. Hakim, Danny; Haberman, Maggie (2020 թ․ սեպտեմբերի 16). «Kanye West's Perplexing Run as a Potential 2020 Spoiler». The New York Times. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  23. 23,0 23,1 Waxman, Olivia B. (2018 թ․ հոկտեմբերի 1). «What Kanye West Got Right and Wrong About the 13th Amendment, According to Historians». Time. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 21-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  24. Nilsen, Ella (2018 թ․ հոկտեմբերի 11). «Kanye's meeting with Trump turned into a rant on mental health and the 13th Amendment». Vox. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  25. Espinoza, Joshua (2019 թ․ հոկտեմբերի 5). «Kanye West Reiterates That 'Republican Party Freed the Slaves; at Salt Lake City Sunday Service». Complex. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  26. Drury, Sharareh (2020 թ․ հուլիսի 4). «Kanye West Announces 2020 Presidential Run». The Hollywood Reporter. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  27. Wheeler, André (2019 թ․ հոկտեմբերի 25). «Chick-fil-A and Yeezy Boosts: what we learned from Kanye West's Jesus Is King». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  28. Pearce, Sheldon (2019 թ․ հոկտեմբերի 25). «5 Takeaways from Kanye West's New Album, Jesus Is King». Pitchfork. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  29. Saponara, Michael (2019 թ․ հոկտեմբերի 25). «Kanye West's Wildest Lyrics on His Gospel-Inspired 'Jesus Is King' Album». Billboard. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  30. Meyer, Brady (2022 թ․ դեկտեմբերի 5). «Ye's antisemitic remarks have 'significant, real consequences' for Wis. Jewish communities». WLUK. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  31. Jack Smith IV (2018 թ․ մայիսի 5). «Kanye West's new pals don't want to free your mind — they want to destroy welfare». Mic. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  32. Pengelly, Martin (2018 թ․ սեպտեմբերի 30). «Kanye West's pro-Trump remarks prompt boos in SNL studio». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  33. Wang, Amy B (2018 թ․ սեպտեմբերի 30). «Kanye West praised Trump in a meandering speech on SNL. It didn't air». Washington Post. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  34. Roth, Andrew (2013 թ․ սեպտեմբերի 2). «Kanye West Sings at Kazakh Wedding». The New York Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
  35. Michaels, Sean (2013 թ․ սեպտեմբերի 2). «Kanye West plays lucrative gig for controversial Kazakhstan president». The Guardian. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
  36. O'Sullivan, Feargus (2011 թ․ հուլիսի 12). «The recent rise in cultural boycotts». The National. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
  37. Vales, Leinz (2016 թ․ փետրվարի 10). «Kanye West's 'Bill Cosby Innocent' tweet sparks outrage». CNN. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 22-ին.
  38. Miller, Ryan W. «Anti-vaxxers, Kanye West denounce potential COVID-19 vaccine; here's the science». USA TODAY (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 15-ին.
  39. Rose, Anna (2020 թ․ հուլիսի 8). «Kanye West says he has had COVID-19, calls vaccines "the mark of the beast"». NME (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 15-ին.
  40. «https://twitter.com/AP/status/1579560930886750219?lang=en». Twitter (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 15-ին. {{cite web}}: External link in |title= (օգնություն)
  41. «Kanye West wants marijuana to be free, and everyone who has a baby to get 'a million dollars'». The Week (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 7-ին.
  42. «'Everybody that has a baby gets a million dollars,' Kanye West says at 1st campaign rally». ABC News (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 7-ին.
  43. Moraes, Lisa (2005 թ․ սեպտեմբերի 3). «Kanye West's Torrent of Criticism, Live on NBC». The Washington Post. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.
  44. Silverstein, Adam (2008 թ․ հունվարի 10). «Barack 'B-Rock' Obama consults with Jay-Z and Kanye West». the Guardian (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
  45. Billboard Staff (2008 թ․ օգոստոսի 28). «Kanye West Salutes Obama At DNC Party». Billboard (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
  46. «Celebs Moved By Obama's Win». CBS News (ամերիկյան անգլերեն). 2008 թ․ նոյեմբերի 5. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
  47. Montgomery, James (2009 թ․ հունվարի 21). «Kanye West Felt 'So Good' To Perform For President Obama». MTV (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
  48. Carr, Matt (2009 թ․ հունվարի 21). «A Night Out: Inaugural Youth Ball». Washingtonian (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  49. «Individual contributions». Federal Elections Commission. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 29-ին.
  50. Rosenberg, Lizzy (2020 թ․ հունիսի 5). «Here's a Complete List of Kanye West's Political Donations Over the Last Several Years». Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 29-ին.
  51. Dandridge-Lemco, Ben (2016 թ․ նոյեմբերի 18). «Kanye West Donated Over $2,000 To Hillary Clinton's Campaign In 2015». The Fader. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 29-ին.
  52. Zaru, Dee (2015 թ․ սեպտեմբերի 5). «Kanye West declares 2020 presidential bid at VMAs». CNN. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
  53. Thompson, Arienne (2015 թ․ սեպտեմբերի 25). «Guys, Kanye is serious about running for president in 2020». USA Today. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
  54. Muhammad, Latifah (2016 թ․ նոյեմբերի 13). «Kanye West Talks Running For President in 2020». Vibe. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  55. Vielma, Antonio José (2016 թ․ դեկտեմբերի 13). «Kanye West reveals why he met with Trump, teases #2024». CNBC. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  56. Darcy, Oliver (2016 թ․ դեկտեմբերի 13). «Kanye West caps off tweetstorm about meeting with Trump with cryptic '2024' tweet». Business Insider. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  57. Iasimone, Ashley (2018 թ․ սեպտեմբերի 1). «Kanye West Reaffirms He Wants to Run for President: 'It 100 Percent Could Happen'». Billboard. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  58. Embury-Dennis, Tom (2018 թ․ սեպտեմբերի 1). «Kanye West announces plans for 2024 presidential run: 'It will be done, I'm not going to try'». The Independent. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  59. Lawler, Kelly (2016 թ․ դեկտեմբերի 13). «Kanye West visits Trump Tower». USA Today. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  60. Saenz, Arlette (2016 թ․ դեկտեմբերի 13). «Kanye West Says He Discussed 'Multicultural Issues' With Trump». ABC News. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  61. McKirdy, Euan; Allman, M. David (2016 թ․ նոյեմբերի 18). «Kanye West: I didn't vote but if I did, 'I would have voted for Trump'». CNN. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  62. Canfield, David (2017 թ․ փետրվարի 6). «Kanye West Has Deleted His Pro-Trump Tweets». Slate. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 7-ին.
  63. «Kanye West to Hot 97's Ebro: 'I Love Donald Trump'». Complex (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 23-ին.
  64. Abramson, Alana (2018 թ․ ապրիլի 25). «Kanye West Calls President Trump 'My Brother' Then Tweets a Selfie in a MAGA Hat». Time. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 25-ին.
  65. Zaru, Deena (2018 թ․ ապրիլի 25). «Kanye West on Trump: 'The mob can't make me not love him'». CNN. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 4-ին.
  66. «Kanye West tweets that he likes the way far-right personality Candace Owens "thinks"». The FADER (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 22-ին.
  67. Rossi, Romsemary (2018 թ․ ապրիլի 21). «Kanye West Applauds Black Lives Matter Critic; Many Fans Revolt: 'This Is So Disturbing'». The Wrap (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 22-ին.
  68. 68,0 68,1 Yilek, Caitlin (2018 թ․ մայիսի 1). «Kanye West on defending Trump over George W. Bush: 'Racism isn't the deal-breaker for me'». The Washington Examiner. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
  69. Birchmeier, Jason (2007). [[[:Կաղապար:AllMusic]] «Kanye West—Biography»]. Allmusic. All Media Guide. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 24-ին. {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)
  70. Bort, Ryan (2018 թ․ հոկտեմբերի 11). «Kanye West Just Delivered the Craziest Oval Office Performance of All Time». Rolling Stone. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
  71. Delbyck, Cole (2018 թ․ հոկտեմբերի 15). «Kanye West And Kim Kardashian Meet With Trump-loving President of Uganda». HuffPost. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
  72. Williams, Janice (2018 թ․ հոկտեմբերի 11). «NRA Supports Kanye West After Oval Office Visit». Newsweek (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 27-ին.
  73. «Kanye West Donates $73K to Progressive Chicago Mayoral Candidate Amara Enyia». MSN (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.
  74. Miles, Frank (2020 թ․ սեպտեմբերի 1). «Kanye West registered as Republican in Park County, WY, potentially blocking run as independent in Arizona». Fox News.
  75. Jackson, Dory (2018 թ․ հոկտեմբերի 29). «What Is Blexit? Candace Owens Slams Media, Says Kanye West Isn't Involved». Newsweek. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 25-ին.
  76. Shepherd, Jack (2018 թ․ հոկտեմբերի 29). «Kanye West designs 'Blexit' shirts urging black Democrats to leave the party». The Independent. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  77. «Kanye West denies being designer of 'Blexit' shirts urging black people to leave the Democratic Party». Washington Examiner. 2018 թ․ հոկտեմբերի 30.
  78. Graham, Ruth (2019 թ․ հոկտեմբերի 28). «Evangelicals Are Extremely Excited About Kanye's Jesus Is King». Slate Magazine (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
  79. Nicole, Laura (2019 թ․ հոկտեմբերի 26). «BREAKING: Kanye West rails against abortion in 'Jesus Is King' interview» (անգլերեն). Live Action News.
  80. Schaffstall, Katherine (2010 թ․ հոկտեմբերի 25). «Kanye West Unveils New 'Jesus Is King' Album; Talks "Cancel Culture" and "Christian Innovation"». The Hollywood Reporter (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. «He also took a stand for what he sees as the country taking religion out of everyday life, and attributes this to "woke" culture. "Who told you that my career would be over? The same people who are telling you that you can't have a right to say who you would vote for, those same people will be soon to take Jesus out of school. Those people will be soon to remove Jesus, period, from America, which is the Bible Belt," he said.»
  81. «Inside Kanye West's Vision for the Future». GQ (անգլերեն). 2020 թ․ ապրիլի 15. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 15-ին. «No, I'm definitely voting this time. And we know who I'm voting on. And I'm not going to be told by the people around me and the people that have their agenda that my career is going to be over.»
  82. Crowley, James (2020 թ․ ապրիլի 15). «Kanye West Tells GQ That He Plans on Voting For Trump in 2020». Newsweek (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 15-ին.
  83. Ghazanchyan, Siranush (2020 թ․ սեպտեմբերի 29). «Kanye West: Praying for Armenia». Public Radio of Armenia. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  84. «US Rapper Kanye West Makes Surprise Visit to Haiti». VOA (անգլերեն). 2020 թ․ սեպտեմբերի 25. Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 16-ին.
  85. «In last hours of Georgia runoff, Kanye promotes GOP candidate». The Jerusalem Post. 2022 թ․ դեկտեմբերի 7. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 4-ին.
  86. Carlson, Benjamin (2010 թ․ նոյեմբերի 3). «Bush: Kanye Comment a 'Disgusting' Moment as President». The Atlantic (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 16-ին.
  87. «Kanye West's Behavior At VMAs 'Completely Uncalled For' Says Jimmy Carter». MTV (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 16-ին.
  88. Yarow, Jay. «President Obama Calls Kanye West A "Jackass"». Business Insider (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 16-ին.
  89. Kreps, Daniel (2022 թ․ նոյեմբերի 27). «Donald Trump Calls Kanye West a 'Seriously Troubled Man' After Mar-a-Lago Dinner». Rolling Stone (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 16-ին.
  90. Sharf, Zack (2022 թ․ դեկտեմբերի 2). «Joe Biden Says 'Hitler Was a Demonic Figure' After Kanye West's Antisemitic Meltdown: 'Silence Is Complicity'». Variety (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 16-ին.
  91. Lee, Benjamin; Beaumont-Thomas, Ben (2018 թ․ մայիսի 2). «Kanye West on slavery: 'For 400 years? That sounds like a choice'». The Guardian. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 27-ին.
  92. Kaur, Harmeet (2018 թ․ մայիս). «Kanye West just said 400 years of slavery was a choice». CNN.
  93. Henderson, Cydney. «Kanye West 'properly' apologizes for slavery comment, answers Kimmel question about Trump». USA Today. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 30-ին.
  94. Merrett, Robyn (2018 թ․ օգոստոսի 29). «Kanye West Apologizes for Saying 'Slavery Was a Choice' in Tearful Interview». People. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 30-ին.
  95. «Kanye West Fights Back Tears While Apologizing for Slavery Comments». MSN. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 30-ին.
  96. 96,0 96,1 96,2 Dellatto, Marisa (2022 թ․ հոկտեմբերի 3). «Kanye West Wears 'White Lives Matter' Shirt At Yeezy Fashion Show». Forbes. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  97. 97,0 97,1 Polus, Sarah (2022 թ․ հոկտեմբերի 3). «Ye, Candace Owens wear 'White Lives Matter' shirts at Paris Fashion week». The Hill. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  98. 98,0 98,1 Cowen, William Trace (2022 թ․ հոկտեմբերի 3). «Kanye West Wears 'White Lives Matter' T-Shirt Design at YZY Season 9 Presentation». Complex Networks. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  99. «White Lives Matter». Anti-Defamation League. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  100. O'Kane, Caitlin (2022 թ․ հոկտեմբերի 4). «Kanye West faces backlash for wearing shirt with "White Lives Matter" slogan». CBS News. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  101. Tesema, Martha (2016 թ․ նոյեմբերի 18). «Kanye West basically outlined his 2020 presidential platform last night». Mashable (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 23-ին.
  102. «After Caping For Trump, Kanye West Joins Black Lives Matter Protest In Chicago». BET. 2020 թ․ հունիսի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 28-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  103. Melas, Chloe (2020 թ․ հունիսի 4). «Kanye West donates $2 million, pays college tuition for George Floyd's daughter». CNN. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 5-ին.
  104. Jacobs, Matthew (2013 թ․ մայիսի 12). «Kanye West's Week Includes Accusations Of Anti-Semitism, Weak Attendance At Kansas City Gig». The Huffington Post.
  105. «Kanye West wants to take back 'ignorant compliment' about Jews». The Jerusalem Post. 2013 թ․ դեկտեմբերի 22. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 16-ին.
  106. Jr (@JusAire), Keith Nelson (2013 թ․ դեկտեմբերի 3). «Kanye West's The Breakfast Club Interview Offends Jewish Community». AllHipHop (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 22-ին.
  107. Merlan, Anna (2022 թ․ հոկտեմբերի 11). «Watch the Disturbing Kanye Interview Clips That Tucker Carlson Didn't Put on Air». Motherboard (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
  108. «Kanye West's Twitter and Instagram accounts locked over anti-Semitism». BBC News (բրիտանական անգլերեն). 2022 թ․ հոկտեմբերի 10. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
  109. Graziosi, Graig (2022 թ․ հոկտեմբերի 12). «Podcaster claims Kanye West said he 'loved Hitler and Nazis' in edited TMZ interview». The Independent (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
  110. Murphy, J. Kim (2022 թ․ հոկտեմբերի 8). «Instagram Restricts Kanye West's Account Following Backlash Over Alleged Antisemitic Post, West Responds With Disturbing Tweets». Variety. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
  111. Lynch, Jamiel; Williams, David (2022 թ․ հոկտեմբերի 10). «Kanye West's Twitter account locked for antisemitic tweet». CNN. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  112. Roth, Emma (2022 թ․ հոկտեմբերի 9). «Twitter locks Kanye West out of his account following anti-Semitic post». The Verge. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
  113. Caputo, Marc (2022 թ․ նոյեմբերի 29). «The inside story of Trump's explosive dinner with Ye and Nick Fuentes». NBC News. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
  114. McGraw, Meridith (2022 թ․ նոյեմբերի 25). «Donald Trump dined with white nationalist, Holocaust denier Nick Fuentes». Politico. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
  115. «Joe Biden condemns antisemitism following Kanye West's remarks: 'Silence is complicity' – live». The Guardian (անգլերեն). 2022 թ․ դեկտեմբերի 2. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.
  116. Weisman, Jonathan (2022 թ․ նոյեմբերի 28). «Jewish Allies Call Trump's Dinner With Antisemites a Breaking Point». The New York Times. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  117. Madarang, Charisma (2022 թ․ նոյեմբերի 29). «Kanye Storms Off Podcast After Host Gently Pushes Back on His Antisemitism». Rolling Stone (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 23-ին.
  118. Placido, Dani Di. «Kanye West Storms Out Of Tim Pool Interview After Mild Pushback». Forbes (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 17-ին.
  119. «Kanye West praises Hitler, calls himself a Nazi in unhinged interview». The Times of Israel (ամերիկյան անգլերեն). 2022 թ․ դեկտեմբերի 1. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  120. Young, Alex (2022 թ․ դեկտեմբերի 1). «Kanye West tells Alex Jones: "I see good things about Hitler"». Consequence (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  121. Ramirez, Nikki McCann (2022 թ․ դեկտեմբերի 1). «Kanye to Alex Jones: 'I Like Hitler'». Rolling Stone (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  122. Adragna, Anthony; Olander, Olivia (2022 թ․ դեկտեմբերի 1). «'A deranged Anti-semite': GOP outraged at Ye's latest horror show». Politico. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.
  123. Limbong, Andrew (2022 թ․ դեկտեմբերի 2). «Ye says 'I see good things about Hitler' on conspiracy theorist Alex Jones' show». NPR. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.
  124. Levin, Bess (2022 թ․ դեկտեմբեր). «Kanye West, Donald Trump's Dining Companion, Tells Alex Jones, "I'm a Nazi," Lists Things He Loves About Hitler». Vanity Fair. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.
  125. Mohammed, Leyla (2022 թ․ դեկտեմբերի 2). «Kanye West Leaked Messages Showing Elon Musk Told Him He'd "Gone Too Far" Before Suspending His Twitter Account For Promoting His Presidential Campaign With A Swastika». BuzzFeed News. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  126. Kasprak, Alex (2022 թ․ դեկտեմբերի 3). «Did Ye's Tweet Contain the Symbol of a UFO-Based Religious Movement?». Snopes (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  127. Milmo, Dan (2022 թ․ դեկտեմբերի 2). «Kanye West suspended from Twitter after posting swastika inside the Star of David». The Guardian. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.
  128. Elon Musk [@elonmusk] (December 2, 2022). «I tried my best. Despite that, he again violated our rule against incitement to violence. Account will be suspended» (Թվիթ). Վերցված է 2022-12-01-ին – via Թվիթթեր.
  129. «Kanye West's Twitter account suspended by Elon Musk for incitement to violence». The Jerusalem Post. 2022 թ․ դեկտեմբերի 1. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.
  130. 130,0 130,1 130,2 «Kanye West calls on Jews to 'forgive Hitler' in Proud Boys interview». The Jerusalem Post (ամերիկյան անգլերեն). 2022 թ․ դեկտեմբերի 6. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  131. McHugh, Finn (2023 թ․ հունվարի 24). «'Disgraceful': Peter Dutton doesn't want Kanye West to come to Australia». SBS News. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 25-ին.
  132. Sakkal, Paul (2023 թ․ հունվարի 24). «Kanye should not be allowed entry to Australia: Dutton». The Sydney Morning Herald. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 26-ին.
  133. «Kanye West may be denied entry into Australia following antisemitic comments». Newshub – via www.newshub.co.nz.
  134. Disalvo, Tom (2023 թ․ հունվարի 26). «Minister says Kanye West could be blocked from entering Australia due to antisemitic comments». NME. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 28-ին.
  135. «Calls to ban Kayne West from Australia after anti-Semitic comments». 9News. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 27-ին.
  136. Baltutis, Shashi (2023 թ․ հունվարի 30). «Adelaide organisation trying to stop 'volatile figure' Kanye West from entering the country». The Advertiser. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 27-ին.
  137. Hoffman, Jordan (2023 թ․ մարտի 25). «Kanye West Claims He "Likes Jewish People Again" Thanks To Jonah Hill and 21 Jump Street». Vanity Fair.
  138. Bachman, Brett (2023 թ․ հունիսի 28). «Kanye's Ex-Business Partner Airs New Antisemitism Allegations». The Daily Beast.
  139. Maheshwari, Disheeta (2023 թ․ հունիսի 28). «Did Kanye West threaten his former business partner Alex Klein? Here's what latter has to say». Pinkvilla. Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ հուլիսի 1-ին. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.