Ցիանոզ

Ցիանոզ;
Տեսակ	ախտանիշ կամ նշան
	Cyanosis Վիքիպահեստում

Ցիանոզ, մաշկի կամ լորձաթաղանթների կապտավուն կամ մանուշակագույն գունավորումն է, մաշկի մակերեսի մերձակայքում գտնվող հյուսվածքների թթվածնի ցածր հագեցվածության պատճառով^[1]։ Հիմնվելով Լունդսգարդի և Վան Սլեյկի աշխատանքի վրա^[2] ցիանոզը դասականորեն բնութագրվում է, եթե առկա է 5,0 գ / դլ կամ ավելի մեծ քանակի դեզօքսիհեմոգլոբին^[3]։ Սա հիմնված էր մազանոթային հագեցվածության գնահատման վրա՝ հիմնվելով զարկերակային և ծայրամասային երակային արյան գազի չափումների վրա^[4]։ Քանի որ հիպոքսիայի գնահատումը սովորաբար հիմնված է կամ զարկերակային արյան գազերի չափման, կամ զարկերակային օքսիմետրիայի վրա, սա հավանաբար գերագնահատում է, որ դեզօքսիհեմոգլոբինի 2.0 գ / դլ մակարդակը կարող է հուսալիորեն առաջացնել ցիանոզ^[5]։ Այնուամենայնիվ, քանի որ ցիանոզի առկայությունը կախված է նրանից, որ առկա է բացարձակ քանակությամբ դեզօքսհեմոգլոբին, կապտավուն գույնը ավելի հեշտությամբ երևում է հեմոգլոբինի բարձր քանակի դեպքում, քան սակավարյունություն ունեցողների մոտ։ Բացի այդ, կապտավուն գունավորումը դժվար տեսանելի է խորը պիգմենտավորված մաշկի վրա։ Երբ առաջին անգամ հայտնվում են ցիանոզի նշաններ, օրինակ՝ շրթունքների կամ մատների վրա, միջամտությունը պետք է իրականացվի 3-5 րոպեի ընթացքում, քանի որ ուժեղ հիպոքսիա կամ արյան շրջանառության խիստ անբավարարություն կարող է առաջացնել ցիանոզը։

Երբեմն սառը ջերմաստիճանը կարող է հանգեցնել անոթների նեղացման և ժամանակավորապես մաշկի կապտության։ Ջերմաստիճանի բարձրացումը վերադարձնում է մաշկի արյան նորմալ հոսքը և գույնը^[6]։

Ցիանոզ անվանումը բառացիորեն նշանակում է կապույտ հիվանդություն կամ կապույտ վիճակ։ Այն բխում է գունային ցիանից, որը գալիս է cyan cs-ից, հունարեն՝ կապույտ բառից^[7]։

Սահմանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սրտային հիվանդություն ունեցող երեխա

Աջ ոտքի սուր զարկերակային թրոմբոզ

Ցիանոզ սահմանվում է որպես մաշկի և լորձաթաղանթի կապտավուն գունավորում, դեզօքսիգենացման արդյունքում, արյան մեջ դեզօքսիհեմոգլոբինի ավելորդ կոնցենտրացիայի պատճառով։

Ցիանոզը բաժանվում է երկու հիմնական տիպի՝ կենտրոնական (շրթունքների և լեզվի շուրջ) և ծայրամասային (միայն ծայրամասերը կամ մատները)։

Ձևեր և պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենտրոնական ցիանոզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենտրոնական ցիանոզը հաճախ պայմանավորված է արյան շրջանառության կամ օդափոխման խանգարմամբ, որը հանգեցնում է թոքերում արյան անբավարար գազափոխանակությամբ։ Այն զարգանում է, երբ զարկերակային թթվածնի հագեցվածությունը իջնում է 85%-ից կամ 75%-ից ցածր։

Սուր ցիանոզը կարող է առաջանալ ասֆիքսիայի կամ խեղդման հետևանքով և հանդիսանում է հաստատուն նշաններից մեկը, երբ շնչառությունը արգելափակվում է։

Կենտրոնական ցիանոզը կարող է պայմանավորված լինել հետևյալ պատճառներով։

1.Կենտրոնական նյարդային համակարգ (խանգարվում է նորմալ օդափոխությունը)

Ներգանգային արյունազեղում
Թմրամիջոցների չափից մեծ դոզա (օրինակ՝ հերոին)
Տոնիկ-կլոնիկ ցնցումներ

2. Շնչառական համակարգ

3.Սիրտանոթային հիվանդություններ.

Սրտի բնածին հիվանդություն (օրինակ՝ Ֆալոյի տետրադա, աջից ձախ շունտ, սրտի կամ մեծ անոթների միջև)
Սրտի կանգ
Սրտի փականային հիվանդություն
Սրտամկանի ինֆարկտ

4. Արյուն

Մեթհեմոգլոբինեմիա ՝ ուշադրություն դարձրեք, որ սա առաջացնում է կեղծ ցիանոզ, քանի որ մեթհեմոգլոբինը կապույտ է երևում^[8], հիվանդը կարող է ցիանոզ ունենալ նույնիսկ զարկերակային թթվածնի նորմալ մակարդակի առկայության դեպքում
Պոլիցիտեմիա
Բնածին ցիանոզը (HbM Boston) առաջանում է α-կոդոնի մուտացիայից, որը հանգեցնում է առաջնային հաջորդականության փոփոխության (H → Y), թիրոզինը կայունացնում է Fe(III) ձևը (օքսիհեմոգլոբին)՝ ստեղծելով հեմոգլոբինի մշտական T-ձևը։

5. Այլ

Բարձր բարձրությունից կարող է առաջանալ ցիանոզ(>2400 մ)
Հիպոթերմային
Քնի օբստրուկտիվ ապնոէ

Ծայրամասային ցիանոզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծայրամասային ցիանոզը մատների կամ վերջույթների կապույտ երանգն է` անբավարար կամ խանգարված շրջանառության պատճառով։ Կենտրոնական ցիանոզին նպաստող բոլոր գործոնները կարող են առաջացնել նաև ծայրամասային ախտանիշներ, բայց ծայրամասային ցիանոզը կարող է նկատվել սրտի կամ թոքերի հիվանդությունների բացակայության դեպքում։ Շրջանառության փոքր անոթները կարող են սահմանափակվել և բուժվել՝ բարձրացնելով արյան նորմալ թթվածնի մակարդակը։

Ծայրամասային ցիանոզը կարող է պայմանավորված լինել հետևյալ պատճառներով.

Կենտրոնական ցիանոզի բոլոր ընդհանուր պատճառները
Սրտի արտամղման նվազում (օր.՝ սրտային անբավարարություն կամ հիպովոլեմիա)
Սառը ազդեցություն
Թոքային քրոնիկ օբստրուկտիվ հիվանդություն կամ ԹՔՕՀ
Զարկերակային խցանում (օրինակ՝ ծայրամասային անոթային հիվանդություն, Ռեյնոյի համախտանիշ)
Երակային խցանում (այսինքն՝ խորանիստ երակների թրոմբոզ)

Դիֆերենցիալ ցիանոզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դիֆերենցիալ ցիանոզը ստորին, բայց ոչ վերին վերջույթի և գլխի կապտավուն գույնն է։ Դա երևում է բաց Բոտալյան ծորան ունեցող հիվանդների մոտ։ Մեծ զարկերակային ծորան ունեցող հիվանդների մոտ զարգանում են թոքային անոթային հիվանդություններ, և տեղի է ունենում աջ փորոքի ճնշման մեծացում։ Հենց որ թոքային ճնշումը գերազանցի աորտայի ճնշմանը, տեղի է ունենում շունտի հակադարձում (աջից ձախ)։ Վերին վերջույթը մնում է վարդագույն, քանի որ բազկագլխային ցողունը, ձախ ընդհանուր քնային և ենթաանրակային զարկերակները մոտ են գտնվում բաց զարկերակային ծորանին (PDA)։

Ախտորոշիչ մոտեցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարցրեք տևողության (բնածին ցիանոզը ենթադրում է սրտի բնածին հիվանդություն) և ազդեցության (դեղեր կամ քիմիական նյութեր, որոնք հանգեցնում են ոչ նորմալ հեմոգլոբինի առաջացման) մասին։
Կենտրոնականը տարբերակել ծայրամասային ցիանոզից
Ստուգեք եղունգները, Հիպոկրատի մատների և ցիանոզի համադրությունը ենթադրում է բնածին սրտի հիվանդություն և երբեմն թոքային հիվանդություն։
Եթե ցիանոզը տեղայնացված է վերջույթներում, ստուգեք ծայրամասային անոթային շրջանառությունը։
Գնահատեք ոչ նորմալ հեմոգլոբինները ըստ հեմոգլոբինի էլեկտրոֆորեզի, սպեկտրոսկոպիայի և մեթհեմոգլոբինի մակարդակի չափման միջոցով^[9]։

Ծանոթագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Adeyinka Adebayo, Kondamudi Noah P. (2019-03-24)։ «Cyanosis»։ NCBI Bookshelf։ PMID 29489181։ Վերցված է 2019-05-12
↑ Lundsgaard C, Van Slyke DD. Cyanosis. Medicine. 2(1):1-76.
↑ Mini Oxford Handbook of Clinical Medicine (7th ed.)։ էջ 56
↑ Cyanosis. Lundsgaard C, Van SD, Abbott ME. Cyanosis. Can Med Assoc J 1923 Aug;13(8):601-4.
↑ Goss GA, Hayes JA, Burdon JG. Deoxyhaemoglobin concentrations in the detection of central cyanosis. Thorax 1988 Mar;43(3):212–13.
↑ «Peripheral Cyanosis (Blue Hands and Feet)»։ healthline։ 12.01.2020
↑ Mosby's Medical, Nursing & Allied Health Dictionary։ Mosby-Year Book (4th ed.)։ 1994։ էջ 425
↑ Methemoglobin
↑ Anthony S. Fauci (2009)։ Harrison's manual of medicine (17th ed.)։ New York: McGraw-Hill Medical։ ISBN 9780071477437

[Adeyinka_Kondamudi_2019-1] Adeyinka Adebayo, Kondamudi Noah P. (2019-03-24)։ «Cyanosis»։ NCBI Bookshelf։ PMID 29489181։ Վերցված է 2019-05-12

[2] Lundsgaard C, Van Slyke DD. Cyanosis. Medicine. 2(1):1-76.

[3] Mini Oxford Handbook of Clinical Medicine (7th ed.)։ էջ 56

[4] Cyanosis. Lundsgaard C, Van SD, Abbott ME. Cyanosis. Can Med Assoc J 1923 Aug;13(8):601-4.

[5] Goss GA, Hayes JA, Burdon JG. Deoxyhaemoglobin concentrations in the detection of central cyanosis. Thorax 1988 Mar;43(3):212–13.

[6] «Peripheral Cyanosis (Blue Hands and Feet)»։ healthline։ 12.01.2020

[7] Mosby's Medical, Nursing & Allied Health Dictionary։ Mosby-Year Book (4th ed.)։ 1994։ էջ 425

[8] Methemoglobin

[hmim-9] Anthony S. Fauci (2009)։ Harrison's manual of medicine (17th ed.)։ New York: McGraw-Hill Medical։ ISBN 9780071477437

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]