Թոքային հիպերտենզիա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Թոքային հիպերտենզիա
Տեսակհիվանդության կարգ և ախտանիշ կամ նշան
Բժշկական մասնագիտությունսրտաբանություն և թոքաբանություն
ՀՄԴ-9416.0
 Pulmonary hypertension Վիքիպահեստում

Թոքային հիպերտենզիա (ԹՀ), թոքային զարկերակներում բարձրացած արյան ճնշմամբ ընթացող իրավիճակ է[1]։ Ախտանիշներն են`շնչառության կարճացում, սինկոպե, հոգնածություն, կրծքավանդակի ցավ, ոտքերի այտուցվածություն և արագ սրտխփոց[1][2]։ Հիվանդությունը կարող է դժվարացնել ֆիզիկական ակտիվութան իրականացումը[1]։ Սկիզբը հիմնականում աստիճանական է[3]։

Պատճառը հիմնականում անհայտ է[4]։ Ռիսկի գործոններն ընդգրկում են ընտանիքի բժշկական պատմությունը, թոքերում արյան մակարդուկների նախորդումը, ՄԻԱՎ\ՁԻԱՀ-ը, մանգաղաբջջային հիվանդությունը, կոկաինի օգտագործումը, ԹՔՕՀ-ը, քնի ապնոէն, բարձրադիր վայրերում բնակվելը և միտրալ փականի (երկփեղկ փական) հետ կապված խնդիրները[5][6]։ Պաթոգենեզի հիմքում ընկած մեխանիզմները ներառում են նաև թոքային զարկերակների բորբոքումը[5]։ Ախտորոշումն առաջին հերթին ներառում է այլ հնարավոր պատճառների հետ տարբերակիչ ախտորոշումը[4]։

Հստակ մշակված բուժումմ չկա[1]։ Այն կախված է հիվանդության տեսակից[7]։ Կարող են օգտագործվել օժանդակող մեթոդներ, ինչպես օրինակ թթվածնային բուժում, միզամուղներ և հակամակարդիչներ[4]։ Այս հիվանդության համար հիմնականում օգտագործվեղ դեղամիջոցներն են` էպոպրոստենոլ, տրեպրոստինիլ, իլոպրոստ, բոսենտան, ամբրիսենտան, մակիտենտան և սիլդենաֆիլ[4]։ Որոշ դեպքերում ընտրության մեթոդ է հանդիսանում թոքի փոխպատվաստումը[7]։

Չնայած հիվանդության հանդիպման ճշգրիտ հաճախականությունը հայտնի չէ, ԱՄՆ-ում յուրաքանչյուր տարի գնահատվում են մոտ 1,000 նոր դեպքեր[2][6]:Կանանց մոտ հանդիպման հաճախականությունը ավելի բարձր է, քան տղամարդկանց մոտ[2]։ Հիվանդության սկիզբը սովորաբար դիտվում է 20-ից 60 տարիքային խմբում[6]։ Դա առաջին անգամ հրապարակվել է Էրնսթ վոն Ռոմբերգի կողմից, 1891 թվականին[4][8]։

Ախտանշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թոքային հիպերտենզիայի ախտանշանները ներառում են ստորև թվարկվածները,

  • շնչառության կարճացում
  • հոգնածություն
  • կրծքավանդակի ցավ
  • սրտխփոց (սրտի զարկերի հաճախության արագացում)
  • ցավ (որովայնի աջ կողմում)
  • ախորժակի վատացում
  • գլխապտույտ
  • ընկճվածություն կամ սինկոպե
  • ոտքերի կամ ծնկների այտուցվածություն
  • ցիանոզ

Ավելի քիչ տարածված ախտանշաններից են ոչ պրոդուկտիվ (չոր) հազը և ֆիզիկական ակտիվությամբ մակածված սրտխառնոցն ու փսխումը[9]։ Թոքային հիպերտենզիայի որոշ ենթատիպերի դեպքում, ինչպես օրինակ ժառանգական զարկերակային հիպերտենզիան, Էյզենմենգերի համախտանիշը և քրոնիկ թրոմբոէմբոլիկ թոքային հիպերտենզիան, կարող է լինել արյունային հազ[10]։ Թոքային երակային հիպերտենզիան սովորաբար դրսևորվում է պառկած կամ քնած ժամանակ առաջացող շնչառության կարճացմամբ (օրթոպնոէ կամ պարոքսիզմալ նոկտուրնալ հևոց), իսկ թոքային զարկերակային հիպերտենզիայի (ԹԶՀ) դեպքում այն սովորաբար չի առաջանում[11]։

Թոքային հիպերտենզիային բնորոշ նշաններից են սրտի երկրորդ տոնի թոքային բաղադրիչի ակցենտավորումը, աջ փորոքային երրորդ տոնը, հարկրծոսկրային լարումը, որը վկայում է աջ փորոքի գերաճի մասին։ Աջակողմյան սրտային անբավարարության հետևանքով առաջացած համակարգային կանգային երևույթների նշաններն են լծային երակների լայնացումը, ասցիտը (հեղուկ որովայնի խոռոչում) և հեպատոյուգուլյար ռեֆլյուքսը[9][12][13]։ Կարող են հայտնաբերվել նաև տրիկուսպիդալ (եռփեղկ) փականի անբավարարություն և հետհոսք`թոքային զարկերակի փականի վրա:Եթե դրանք կան, մնում են հաստատուն թոքային հիպերտենզիայի առկայության դեպքում[9][12][14]։

Պատճառները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թոքային հիպերտենզիան ախտաֆիզիոլոգիական իրավիճակ է`բազմաթիվ հնարավոր պատճառներով։ Այս հիվանդությունը հաճախ ուղեկցվում է ծանր սրտային կամ թոքային հիվանդություններով[9]։ 1973 թվականին Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության հրավիրած ժողովում քննարկվել էր թոքային հիպերտենզիայի դասակարգումը`ըստ առաջացնող պատճառների, և որոշվեց հետևյալ դասակարգումը. առաջնային ԹՀ (թոքային զարկերակների հիվանդություններից առաջացած) և երկրորդային ԹՀ (այլ`ոչ անոթային պատճառներից առաջացած)։ Առաջնային ԹՀ-ն բաժանվեց <<զարկերակային հանգուցային (ցանցային)>>, <<երակային-օկլյուզիվ (խցանող)>> և <<թրոմբոէմբոլիկ>> ենթատեսակների[15]։ 1998 թվականին, Էվիան-լես-Բեյնսում կայացած երկրորդ կոնֆերանսը նվիրված էր երկրորդային ԹՀ-ի պատճառների ուսումնասիրմանը[16]։ Հետագայում երրորդ[17], չորրորդ[18] և հինգերորդ[19] (2013) Համաշխարհային սիմպոզիումները շարունակաբար զբաղվել են ԹՀ-ի դասակարգմամբ։ Դասակարգումները թարմացվում էին ախտաֆիզիոլոգիական մեխանիզմների բացահայտման և ուսումնասիրման հետ մեկտեղ։

2015 թվականին, ԱՀԿ-ի ուղեցույցները թարմացվել են Եվրոպական Սրտաբանների Միության (ESC) և Եվրոպական Ռեսպիրատոր Միության (ERS) կողմից[9]։ Ուղեցույցները հաստատվել են Սրտի և Թոքի Փոխպատվաստման Միջազգային Միության կողմից և տրամադրվել են ընթացակարգեր` ԹՀ-ն հասկանալու և բուժելու համար[20]։

Դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՀԿ դասակարգման համաձայն` կան ԹՀ-ի 5 խմբեր, որտեղ I խումբը (թոքային զարկերակային հիպերտենզիա) հետագայում բաժանվել է I' և I'' ենթատիպերի[18][19]։ Ամենավերջին ԱՀԿ դասակարգումը (ESC\ERS ուղեցույցներին ադապտացված) կարող է հետևյալ ընդհանրացված տեսքն ունենալ[9][19].

ԱՀԿ I Խումբ - Թոքային զարկերակային հիպերտենզիա (ԹԶՀ)

ԱՀԿ I' Խումբ - Թոքային երակա-օկլյուզիվ հիվանդություն (ԹԵՕՀ), Թոքային մազանոթային համենագիոմատոզ (ԹՄՀ)

  • իդիոպաթիկ
  • ժառանգական (EIF2AK4-ի մուտացիաներ)
  • դեղերով, տոքսիններով և ճառագայթմամբ ինդուկցված
  • ասոցացված հիվանդություններով` շարակցական հյուսվածքի հիվանդություններ, ՄԻԱՎ ինֆեկցիա

ԱՀԿ I'' Խումբ - Նորածինների պերսիստող (համառ) թոքային հիպերտենզիա

ԱՀԿ II Խումբ - Ձախ սրտի հիվանդություններից առաջացած երկրորդային թոքային հիպերտենզիա

ԱՀԿ III Խումբ - Թոքերի հիվանդություններից, քրոնիկ հիպօքսիայից առաջացած

ԱՀԿ IV Խումբ - Քրոնիկ զարկերակային խցանում

ԱՀԿ V Խումբ - Թոքային հիպերտենզիա`չպարզված կամ բազմապատճառային մեխանիզմներով

Ժառանգականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշ կարևոր գեների մուտացիաներ կապված են թոքային հիպերտենզիայի առաջացման հետ[21][22]։ Դրանք են. ոսկրային մորֆոգենետիկ սպիտակուցի ընկալչի երկրորդ տիպը (BMPR2) և էուկարիոտիկ տրանսլացիան խթանող երկրորդ գործոնի ալֆա կինազ 4 գենը (EIF2AK4):

Ախտածագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թոքային զարկերակային հիպերտենզիայի (ԱՀԿ I խումբ) պաթոգենեզը ներառում է թոքային արյան շրջանառության համակարգի անոթների նեղացում։ Սա դժվարեցնում է սրտի պոմպային աշխատանքը`դեպի թոքեր այուն մղելը, ինչպես դժվար է ջրի հոսքը ուղղել դեպի նեղ խողովակ։ Ժամանակի ընթացքում արյան անոթները ֆիբրոզի (շարակցական հյուսվածքի առաջացում) արդյունքում դառնում են ավելի հաստ և կարծր։ Այս մեխանիզմում ընդգրկված գործընթացներից են անոթների սպազմը, թրոմբոզը և անոթային վերակառուցումը․ բորբոքման, մետաբոլիզմի խանգարման և որոշ աճի գործոնների չկարգավորված արտադրության արդյունքում անոթների պատում դիտվում են բջջային հավելյար պրոլիֆերացիա, ֆիբրոզ և ապոպտոզի՝ ծրագրավորված բջջային մահվան ընկճում[23][24]։ Ժամանակի ընթացքում անոթների վերակառուցման հետևանքով դրանք դառնում են ավելի հաստ ու կարծր։ Այս պրոցեսը հետագայում հանգեցնում է թոքերի անոթներում ճնշման բարձրացմանը և արդյունքում արյան հոսքի խանգարմանը։ Սովորաբար թոքային հիպերտենզիայի այլ ձևերի դեպքում, այս փոփոխությունների արդյունքում, բարձրանում է սրտի աջ հատվածի ծանրաբեռնվածությունը[12][25]։ Նորմայում աջ փորոքը՝ ձախ փորոքի համամատ, ավելի ցածր սիստոլիկ ճնշում ունի։ Ուստի, աջ փորոքը չի կարող զարգացնել բավական բարձր ճնշում`չնայած դրա հիպերտրոֆիան և սրտային մկանների բարձրացած կրճատումը (կոնտրակցիա) սկզբնական շրջանում օգնում են պահպանել հարվածային ծավալը։ Աստիճանաբար այս փոխհատուցող մեխանիզմները դառնում են անբավարար, աջ փորոքը այլևս չի հասցնում ստանալ անհրաժեշտ քանակով թթվածին, և ձևավորվում է աջ փորոքային անբավարարություն[12][24][25]։ Քանի որ թոքերում արյան հոսքը իջնում է, սրտի ձախ հատվածը ստանում է ավելի քիչ ծավալով արյուն։ Այս արյունն էլ պարունակում է ավելի քիչ քանակով թթվածին։ Աստիճանաբար ձախ սրտի համար ավելի դժվար է դառնում բոլոր հյուսվածքներին անհրաժեշտ քանակով թթվածնի մատակարարումը` հատկապես ֆիզիկական ակտիվության ժամանակ[18][26][27]։

Աջ փորոք (ձախ կողմում)

ԱՀԿ I" խմբի ախտածագման հիմքում հիմնականում ընկած է հետ-մազանոթային երակային արյունատար անոթների ախտահարումը[28]։ Այս և ԹԶՀ-ի խմբերի միջև կան նման կարևոր բնութագրեր, սակայն առկա են նաև մի շարք տարբերություններ, օրինակ` կանխատեսման և բուժման նկատմամբ առաջացած պատասխանների միջև։

Միկրոպրեպարատը ցույց է տալիս հաստացած պատերով թոքային զարկերակ` ԹՀ-ի դեպքում

Նորածինների համառ թոքային հիպերտենզիան առաջանում է այն դեպքում, երբ նորածին երեխայի արյան շրջանաությունը չի ադապտացվում արգանդից դուրս։ Այն բնութագրվում է թոքերում բարձր համառ արյան հոսքի, աջից ձախ սրտային շունտի և հիպօքսեմիայի առկայությամբ[12]։

Ձախ սրտի հիվանդություններից առաջացած թոքային հիպերտենզիայի (ԱՀԿ II խումբ) ախտածագումը լիովին տարբերվում է նրանով, որ թոքային արյան անոթները կրճատված կամ վնասված չեն լինում։ Փոխարենը, ձախ սրտի անբավարարությունը հանգեցնում է թոքերում արյան կանգի և թոքային համակարգում հետադարձ ճնշման բարձրացման։ Սա հանգեցնում է թոքային այտուցի և պլևրալ հեղուկի կուտակման[29]։ Թոքային արյան անոթների ախտահարման բացակայության դեպքում, բարձրացած հետադարձ ճնշումը սահմանվում է որպես <<իզոլացված հետմազանոթային թոքային հիպերտենզիա>> (հին տերմիններով հայտնի որպես <<պասիվ կամ համամասնական թոքային հիպերտենզիա>> կամ <<թոքային երակային հիպերտենզիա>>): Այնուամենայնիվ, որոշ պացիենտների մոտ բարձրացած ճնշումը դրդող ազդեցություն է ունենում անոթային բաղադրիչի վրա, որը հետագայում բերում է աջ փորոքային ծանրաբեռնվածության։ Սա հայտնի է որպես հետմազանոթային թոքային հիպերտենզիա նախամազանոթային բաղադրիչով կամ համակցված հետմազանոթային և նախամազանոթային թոքային հիպերտենզիա (նախկին տերմինը`ռեակտիվ կամ դասակարգումից դուրս թոքային հիպերտենզիա)[9][11][30]։

Թոքային հիվանդությունների/հիպօքսիայի հետևանքով առաջացած թոքային հիպերտենզիան` (ԱՀԿ III խումբ) ալվեոլներում թթվածնի ցածր մակարդակների հետևանքով առաջացնում է թոքային զարկերակների կրճատման։ Այս ֆենոմենը կոչվում է հիպօքսիկ թոքային անոթային սպազմ և սկզբնական շրջանում պաշտպանական պատասխան է` ուղղված վնասված թոքադաշտերում թթվածնով աղքատ արյան հոքի սահմանափակմանը։ Երբ ալվեոլյար հիպօսիան տարածվում է և դառնում երկարատև, հիպօքսիայով միջնորդված անոթային սպազմը զբաղեցնում է ավելի ընդարձակ թոքադաշտեր, բարձրանում է թոքային զարկերակների ճնշումը, և ի վերջո հաստացած անոթների պատերը նպաստում են թոքային հիպերտենզիայի զարգացմանը[18][31][32][33]։

ԱՀԿ IV խմբում ԹՀ-ի առաջացման պատճառը թոքային արյան անոթներում անլուծելի մակարդուկի առկայությունն է։ Այս մակարդուկները հանգեցնում են թոքային արյան շրջանառությունում բարձրացած ճնշման, որը խթանում է անոթների պատերի կառուցվածքային փոփոխությունները`վերակառուցումը։ Այս մեխանիզմը առկա է նաև այլ ծանր ընթացքով ԹՀ-երի դեպքում։ Անոթային օկլյուզիայի և վերակառուցման համակցումը բարձրացնում է արյան հոսքի ռեզիստենտականությունը[34][35] :

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «What Is Pulmonary Hypertension? – NHLBI, NIH». NHLBI (անգլերեն). 2011 թ․ օգոստոսի 2. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 30-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 «Pulmonary arterial hypertension». Genetics Home Reference (անգլերեն). January 2016. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 30-ին.
  3. ↑ «How Is Pulmonary Hypertension Diagnosed? – NHLBI, NIH». NHLBI (անգլերեն). 2011 թ․ օգոստոսի 2. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 30-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 «Pulmonary Arterial Hypertension – NORD (National Organization for Rare Disorders)». NORD. 2015. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 30-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 «What Causes Pulmonary Hypertension? – NHLBI, NIH». NHLBI (անգլերեն). 2011 թ․ օգոստոսի 2. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 31-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 30-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 «Who Is at Risk for Pulmonary Hypertension? – NHLBI, NIH». NHLBI (անգլերեն). 2011 թ․ օգոստոսի 2. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 31-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 30-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 «How Is Pulmonary Hypertension Treated? – NHLBI, NIH». NHLBI (անգլերեն). 2011 թ․ օգոստոսի 2. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 30-ին.
  8. ↑ von Romberg, Ernst (1891–1892). «Über Sklerose der Lungenarterie». Dtsch Arch Klin Med (German). 48: 197–206.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 Galiè N, Humbert M, Vachiery JL, Gibbs S, Lang I, Torbicki A, և այլք: (January 2016). «2015 ESC/ERS Guidelines for the diagnosis and treatment of pulmonary hypertension: The Joint Task Force for the Diagnosis and Treatment of Pulmonary Hypertension of the European Society of Cardiology (ESC) and the European Respiratory Society (ERS): Endorsed by: Association for European Paediatric and Congenital Cardiology (AEPC), International Society for Heart and Lung Transplantation (ISHLT)». European Heart Journal. 37 (1): 67–119. doi:10.1093/eurheartj/ehv317. PMID 26320113.
  10. ↑ Diller GP, Gatzoulis MA (February 2007). «Pulmonary vascular disease in adults with congenital heart disease». Circulation. 115 (8): 1039–50. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.105.592386. PMID 17325254.
  11. ↑ 11,0 11,1 Fang JC, DeMarco T, Givertz MM, Borlaug BA, Lewis GD, Rame JE, և այլք: (September 2012). «World Health Organization Pulmonary Hypertension group 2: pulmonary hypertension due to left heart disease in the adult--a summary statement from the Pulmonary Hypertension Council of the International Society for Heart and Lung Transplantation». The Journal of Heart and Lung Transplantation. 31 (9): 913–33. doi:10.1016/j.healun.2012.06.002. PMID 22884380.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 McLaughlin VV, Archer SL, Badesch DB, Barst RJ, Farber HW, Lindner JR, և այլք: (April 2009). «ACCF/AHA 2009 expert consensus document on pulmonary hypertension a report of the American College of Cardiology Foundation Task Force on Expert Consensus Documents and the American Heart Association developed in collaboration with the American College of Chest Physicians; American Thoracic Society, Inc.; and the Pulmonary Hypertension Association». Journal of the American College of Cardiology. 53 (17): 1573–619. doi:10.1016/j.jacc.2009.01.004. PMID 19389575.
  13. ↑ Yusuf, Salim; Cairns, John; Camm, John; Fallen, Ernest L.; Gersh, Bernard J. (2011 թ․ սեպտեմբերի 7). Evidence-Based Cardiology. John Wiley & Sons. էջ 70.3(figure). ISBN 9781444359459. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 30-ին.
  14. ↑ «Primary Pulmonary Hypertension Clinical Presentation: History, Physical Examination, Complications». emedicine.medscape.com. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 1-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  15. ↑ Hatano S, Strasser R (1975). Primary pulmonary hypertension. Geneva: World Health Organization.
  16. ↑ Rich S, Rubin LJ, Abenhail L, և այլք: (1998). Executive summary from the World Symposium on Primary Pulmonary Hypertension (Evian, France, September 6–10, 1998). Geneva: The World Health Organization. Արխիվացված է օրիգինալից 2002 թ․ ապրիլի 8-ին.
  17. ↑ Simonneau G, Galiè N, Rubin LJ, Langleben D, Seeger W, Domenighetti G, և այլք: (June 2004). «Clinical classification of pulmonary hypertension». Journal of the American College of Cardiology. 43 (12 Suppl S): 5S–12S. doi:10.1016/j.jacc.2004.02.037. PMID 15194173.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 Simonneau G, Robbins IM, Beghetti M, Channick RN, Delcroix M, Denton CP, և այլք: (June 2009). «Updated clinical classification of pulmonary hypertension». Journal of the American College of Cardiology. 54 (1 Suppl): S43–54. doi:10.1016/j.jacc.2009.04.012. PMID 19555858.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Simonneau G, Gatzoulis MA, Adatia I, Celermajer D, Denton C, Ghofrani A, և այլք: (December 2013). «Updated clinical classification of pulmonary hypertension». Journal of the American College of Cardiology. 62 (25 Suppl): D34–41. doi:10.1016/j.jacc.2013.10.029. PMID 24355639.
  20. ↑ Galiè, Nazzareno; Humbert, Marc; Vachiery, Jean-Luc; Gibbs, Simon; Lang, Irene; Torbicki, Adam; Simonneau, Gérald; Peacock, Andrew; Vonk Noordegraaf, Anton; Beghetti, Maurice; Ghofrani, Ardeschir; Gomez Sanchez, Miguel Angel; Hansmann, Georg; Klepetko, Walter; Lancellotti, Patrizio; Matucci, Marco; McDonagh, Theresa; Pierard, Luc A.; Trindade, Pedro T.; Zompatori, Maurizio; Hoeper, Marius (2016 թ․ հունվարի 1). «2015 ESC/ERS Guidelines for the diagnosis and treatment of pulmonary hypertension». European Heart Journal. 37 (1): 67–119. doi:10.1093/eurheartj/ehv317. PMID 26320113.
  21. ↑ Rabinovitch M (December 2012). «Molecular pathogenesis of pulmonary arterial hypertension». The Journal of Clinical Investigation. 122 (12): 4306–13. doi:10.1172/JCI60658. PMC 3533531. PMID 23202738.
  22. ↑ Hadinnapola C, Bleda M, Haimel M, Screaton N, Swift A, Dorfmüller P, և այլք: (November 2017). «EIF2AK4 Mutation Carriers in a Large Cohort of Patients Diagnosed Clinically With Pulmonary Arterial Hypertension». Circulation. 136 (21): 2022–2033. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.117.028351. PMC 5700414. PMID 28972005.
  23. ↑ Jacob AS, Nielsen DH, Gianelly RE (February 1985). «Fatal ventricular fibrillation following verapamil in Wolff-Parkinson-White syndrome with atrial fibrillation». Annals of Emergency Medicine. 14 (2): 159–60. doi:10.1016/j.jacc.2013.10.025. PMID 3970402.
  24. ↑ 24,0 24,1 Vonk-Noordegraaf A, Haddad F, Chin KM, Forfia PR, Kawut SM, Lumens J, և այլք: (December 2013). «Right heart adaptation to pulmonary arterial hypertension: physiology and pathobiology». Journal of the American College of Cardiology. 62 (25 Suppl): D22–33. doi:10.1016/j.jacc.2013.10.027. PMID 24355638.
  25. ↑ 25,0 25,1 Galiè N, Hoeper MM, Humbert M, Torbicki A, Vachiery JL, Barbera JA, և այլք: (December 2009). «Guidelines for the diagnosis and treatment of pulmonary hypertension». The European Respiratory Journal. 34 (6): 1219–63. doi:10.1183/09031936.00139009. PMID 19749199.
  26. ↑ Yuan JX, Rubin LJ (February 2005). «Pathogenesis of pulmonary arterial hypertension: the need for multiple hits». Circulation. 111 (5): 534–8. doi:10.1161/01.CIR.0000156326.48823.55. PMID 15699271.
  27. ↑ Tuder RM, Marecki JC, Richter A, Fijalkowska I, Flores S (March 2007). «Pathology of pulmonary hypertension». Clinics in Chest Medicine. 28 (1): 23–42, vii. doi:10.1016/j.ccm.2006.11.010. PMC 1924722. PMID 17338926.
  28. ↑ Montani D, Price LC, Dorfmuller P, Achouh L, Jaïs X, Yaïci A, Sitbon O, Musset D, Simonneau G, Humbert M (January 2009). «Pulmonary veno-occlusive disease». The European Respiratory Journal. 33 (1): 189–200. doi:10.1183/09031936.00090608. PMID 19118230.
  29. ↑ Guazzi M, Galiè N (December 2012). «Pulmonary hypertension in left heart disease». European Respiratory Review. 21 (126): 338–46. doi:10.1183/09059180.00004612. PMID 23204122. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 21-ին.
  30. ↑ Vachiéry JL, Adir Y, Barberà JA, Champion H, Coghlan JG, Cottin V, և այլք: (December 2013). «Pulmonary hypertension due to left heart diseases». Journal of the American College of Cardiology. 62 (25 Suppl): D100–8. doi:10.1016/j.jacc.2013.10.033. PMID 24355634.
  31. ↑ Shanks N, Macklin J, Coles S (2009). «Comparison of oral erythromycin ethylsuccinate and clavulanate-potentiated amoxicillin in the treatment of acute respiratory tract infections». Clinical Therapeutics. 11 (6): 812–9. doi:10.1016/j.coph.2009.02.006. PMC 2692823. PMID 2692823.
  32. ↑ Sommer N, Dietrich A, Schermuly RT, Ghofrani HA, Gudermann T, Schulz R, Seeger W, Grimminger F, Weissmann N (December 2008). «Regulation of hypoxic pulmonary vasoconstriction: basic mechanisms». The European Respiratory Journal. 32 (6): 1639–51. doi:10.1183/09031936.00013908. PMID 19043010.
  33. ↑ Stenmark KR, Fagan KA, Frid MG (September 2006). «Hypoxia-induced pulmonary vascular remodeling: cellular and molecular mechanisms». Circulation Research. 99 (7): 675–91. doi:10.1161/01.RES.0000243584.45145.3f. PMID 17008597.
  34. ↑ McNeil K, Dunning J (September 2007). «Chronic thromboembolic pulmonary hypertension (CTEPH)». Heart. 93 (9): 1152–8. doi:10.1136/hrt.2004.053603. PMC 1955041. PMID 17699182.
  35. ↑ Hoeper MM, Mayer E, Simonneau G, Rubin LJ (April 2006). «Chronic thromboembolic pulmonary hypertension». Circulation. 113 (16): 2011–20. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.105.602565. PMC 4357025. PMID 16636189.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թոքային_հիպերտենզիա&oldid=9414439» էջից