Ջիգա

Արտաքին տեսաֆայլեր
	Irish vs. Scottish Jig

Ջիգա;
Մշակութային հիմքեր	կելտական մշակույթ
Ծագման ժամանակ	Պարը առաջին անգամ հիշատակվել է 16-րդ դարում Բրիտանական կղզիներում։
Ծագման երկիր	Միացյալ Թագավորություն և Իռլանդիա
Հատուկ գործիքներ	փոքրիկ ջութակ՝ ժիգա
Ճանաչում	Իռլանդիա, Շոտլանդիա,Ֆրանսիա
Բխող ժանրեր	ժողովրդական պար; սինգլ ջիգա; դաբլ ջիգա; տրեբլ ջիգա; սլիպ ջիգա

Ջիգա (իտալերեն՝ giga, անգլ.՝ jig), հինավուրց արագ պար, առաջին անգամ հիշատակվել է 16-րդ դարում Բրիտանական կղզիներում^[1]։ Երաժշտական չափը 3/8, 6/8, 9/8 կամ 12/8 (կախված է բազմազանությունից)^[2]։ Ներկայումս ջիգան իռլանդական և շոտլանդական պարերի կատարման հիմնական մեղեդիներից մեկն է և սերտորեն նույնացվում է կելտական մշակույթի հետ։ Բրիտանական ջիգայից առաջացել է բարոկո ժիգա (ֆր.՝ gigue) արագ պարը, որը 17-րդ դարում տարածում է գտել Ֆրանսիայում։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շեքսպիրի պիեսներում կոմիկ դերեր կատարող Ուիլյամ Կեմպը (աջից) ջիգա է պարում։ «Կեմպի իննօրյա հրաշքը» գրքի պատկերազարդում (1600)

12-րդ դարում փոքրիկ ջութակին անվանել են ժիգա, որով նվագել են պարային երաժշտություն, որոնցից մեկն էլ ջիգա պարն է, որն իր անունը ստացել է այս գործիքի անվանումից^[3]։

Սկզբնական շրջանում ջիգան եղել է զույգերով պար, սակայն նավաստիների շրջանում այն տարածում է գտել որպես զավեշտական բնույթի շատ արագ մենապար։ Ուիլյամ Շեքսպիրն իր պիեսներում շեշտել է ջիգայի խեղկատակային բնույթը^[4]։ Շուտով ջիգան ներմուծվել է պրոֆեսիոնալ երաժշտություն նույնպես։ Այս անվանումով պիեսներ հանդիպում են վերջինելի և լյուտնյայի համար գրված 16-րդ դարի անգլիական ժողովածուներում։ 17-րդ դարում ջիգան մտել է Արևմտյան Եվրոպայի շատ երկրների պարային կյանք, սակայն տարբեր երկրներում զարգացումը տարբեր կերպ է ընթացել^[3]։

17-18-րդ դարերի սահմանագծում իտալական ջիգան ձեռք է բերել համաեվրոպական նշանակություն։ Հենց այն էլ հնչում է Արկանջելո Կորելիի, Անտոնիո Վիվալդիի, Ժան Ֆիլիպ Ռամոյի նախադասական սոնատներում և սյուիտներում՝ հանդիսանալով եզրափակիչ մաս։ Բախի Բրանդենբուրգյան թիվ 5 կոնցերտի եզրափակիչ մասը՝ չունենալով ջիգայի նշանակություն, նույնպես դրսևորում է այս պարին հատուկ բնորոշումներ^[3]։

18-րդ դարում Եվրոպական կենցաղ մտնող նոր պարերին զուգընթաց (մենուետ, գավոտ և այլն), ջիգան աստիճանաբար կորցրել էր իր նշանակությունը նաև պրոֆեսիոնալ երաժշտության մեջ։ Հետագայում ջիգան շարունակվել է կիրառվել հիմնականում ժողովրդի շրջանում^[4] և մինչ օրս հաջողությամբ պահպանվել է Իռլանդիայում և Շոտլանդիայում։

20-րդ դարում որոշ կոմպոզիտորներ կրկին անդրադարձել են ջիգային՝ որպես երաժշտական ժանրի։ Նրանց թվում են Կլոդ Դեբյուսին («Կերպարներ», 1912), Իգոր Ֆ․ Ստրավինսկին («Համերգային դուետ», 1932, սեպտետ, 1952-1953), Մաքս Ռեգերը (օրգան 36, 42, 131 էջ), Առնոլդ Շյոնբերգը (օրգան 25 և 29)^[3]։

Ջիգան իռլանդական պարերում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջիգա, «Մոխրագույն ծեր սագը»
թին վիսլ ֆլեյտայի գործիքավորմամաբ
Dancing Willow իռլանդական ժողովրդական անսամբլի կատարմամաբ^[5]

Ջիգան համարվում է իռլանդական պարերի ամենատարածված մեղեդիներից մեկը։ Ներկայացվում է մի քանի տարբերակներով։ Երաժշտության արագությունից կախված, որոնցում կատարվում է պարը, առանձնացնում են սինգլ ջիգա, դաբլ ջիգա, տրեբլ ջիգա։ Կոշիկներից կախված՝ որով կատարվում է պարը, առանձնացնում են թեթև և ծանր ջիգա։ Առանձնակի կատարյալ տեսակ է սլիպ ջիգան, կատարվում է հատուկ 9/8 ռիթմով և բացառապես փափուկ կոշիկներով։

Ջիգայի կոշիկներ

Սինգլ ջիգա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սինգլ ջիգա (անգլ.՝ The Single Jig), ամենապարզ պարային երաժշտություններից մեկն է, պարում են 6/8 կամ հազվադեպ 12/8 երաժշտական չափով։ Ջիգայի այս տեսակը ԱՄՆ-ում անցկացվող Գելական (կելտական) փառատոններին լայնորեն տարածված չէ, սակայն դրա փոխարեն լայն տարածված է Եվրոպայում։ Մրցույթներում, որպես կանոն, ջիգա պարում են սկսնակ և միջին մակարդակ ունեցող մասնակիցները։ Սինգլ ջիգան կատարում են փափուկ կոշիկներով^[6]։

Դաբլ ջիգա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դաբլ ջիգա (անգլ.՝ The Double Jig), կարող է կատարվել ինչպես փափուկ կոշիկներով, այնպես էլ կոշտ կոշիկներով՝ ռիթմիկ հարվածներով։ Եթե այն կատարվում է կոշտ կոշիկներով, ապա երբեմն դա վերաբերում է հևի ջիգային, որի երաժշտական չափը 6/8 է^[7]։

Տրեբլ ջիգա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տրեբլ ջիգա (անգլ.՝ The Treble Jig), կատարվում է կոշտ կոշիկներով՝ 6/8 երաժշտական չափով։ Սա ավելի դանդաղ և չափավոր ջիգայի տարատեսակ է^[6]։ Պարին բնորոշ են ցատկերը, պիրուետները և թափահարումները։ Պարային շատ ցանցեր կատարվում են եռակի ջիգայի ռիթմով՝ մասնավորապես Drunken Gauger, Blackthorne Stick, The Three Sea Captains, и St. Patrick’s Day։

Գելական փառատոնների ժամանակ մասնակիցներն պարտադիր կատարում են ավանդական և ոչ ավանդական (դանդաղ) եռակի ջիգա։ Նորեկները պարում են տրեբլ ջիգան ավանդական արագությամբ (92 հարված րոպեում), մինչդեռ ավելի առաջատար պարողները պետք է պարեն ոչ ավանդական ջիգա՝ (դանդաղ) րոպեում 73 հարված։ Կոշտ կոշիկներով կատարված կրկնակի և եռակի ջիգան, անվանում են հևի ջիգա (անգլ.՝ The Heavy Jig):

Սահող ջիգա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Y Jigiau - Crasdant

Իռլանդացի պարողներ, Դեյվիսի ակադեմիա, ԱՄՆ

Սլիպ ջիգա (անգլ.՝ The Slip Jig), կատարվում է մինչև 9/8 երաժշտական չափով։ Ավելի երկար ֆրազաների շնորհիվ այս մեղեդին ավելի դանդաղ է, քան երաժշտական նույն քանակությամբ տակտերով կատարվող ռիլ կամ լայթ ջիգան։ Պարը կատարում են շատ բարձր դիրքով՝ «կիսամատների» վրա, և հաճախ անվանում են «իռլանդական բալետ»՝ նրբագեղ շարժումների պատճառով, որոնք ասես պարողին բեմից վեր են բարձրացնում^[6]։

Ներկայումս մրցույթներում սլիպ ջիգա կատարում են բացառապես կանայք են, սակայն մինչև 1950 թվականը այս պարի մրցույթներն անցկացվել են ինչպես տղամարդկանց, այնպես էլ զույգերի միջև։ 1980-ական թվականներից սկսած քննարկվել է այս պարի մրցույթներին տղամարդկանց վերադարձի հարցը։ 9/8 չափով կատարվող սլիպ ջիգան համարվում է ավելի նրբագեղ և նազանի պար, կատարվում է փափուկ կոշիկներով, և Riverdance շոուի առաջին պլան է մղվել ^[7]։

Սլիպ ջիգան հաճախ անվանում են սլայդ ջիգա^[6] կամ հոփ ջիգա^[7]։ Բայց երբեմն սլայդ ջիգա են անվանում նաև սինգլ ջիգան^[8]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Wilson, C. R. & Calore, M. Music in Shakespeare: a dictionary. — Continuum International, 2005. — С. 233.
↑ «Статья «Жига»»։ в Большой советской энциклопедии։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-24-ին։ Վերցված է 2011-03-12
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 «Статья «Жига»»։ в Музыкальной энциклопедии, 1973—1982։ Վերցված է 2011-03-12
↑ ^4,0 ^4,1 «Статья «Жига»»։ в Большой советской энциклопедии։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-24-ին։ Վերցված է 2011-03-12
↑ «Fáilte»։ www.dancing-willow.de։ Վերցված է 2020-12-11
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ««В ритме вальса о джигах, рилах и хорнпайпах»»։ на сайте школы IRIDAN։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-10-23-ին։ Վերցված է 2011-03-12
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Frank Whelan.։ «„The Complete Guide to Irish Dance“, Part 1 - Types of Irish Dance»։ в переводе Дмитрия Лещева «Разновидности ирландского танца»։ на сайте Humpty-Dumpty Dance School։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-07-07-ին։ Վերցված է 2011-03-12
↑ Реук С. (28.06.2006)։ «Музыка для кельтских танцев»։ wizvalley.narod.ru։ Վերցված է 2011-03-10

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Danckert W., Geschichte der Gique, Lpz., 1924.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Irish footwork

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ջիգա կատեգորիայում։

[1] Wilson, C. R. & Calore, M. Music in Shakespeare: a dictionary. — Continuum International, 2005. — С. 233.

[2] «Статья «Жига»»։ в Большой советской энциклопедии։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-24-ին։ Վերցված է 2011-03-12

[ME-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 «Статья «Жига»»։ в Музыкальной энциклопедии, 1973—1982։ Վերցված է 2011-03-12

[BSE-4] 4,0 ^4,1 «Статья «Жига»»։ в Большой советской энциклопедии։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-24-ին։ Վերցված է 2011-03-12

[5] «Fáilte»։ www.dancing-willow.de։ Վերցված է 2020-12-11

[IRI-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ««В ритме вальса о джигах, рилах и хорнпайпах»»։ на сайте школы IRIDAN։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-10-23-ին։ Վերցված է 2011-03-12

[Types-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Frank Whelan.։ «„The Complete Guide to Irish Dance“, Part 1 - Types of Irish Dance»։ в переводе Дмитрия Лещева «Разновидности ирландского танца»։ на сайте Humpty-Dumpty Dance School։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-07-07-ին։ Վերցված է 2011-03-12

[8] Реук С. (28.06.2006)։ «Музыка для кельтских танцев»։ wizvalley.narod.ru։ Վերցված է 2011-03-10

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]