Ջակոբ Լևի Մորենո
 Jacob LevyMoreno |
|
|---|---|
|
|
| Ծնվել է | մայիսի 18, 1889 Բուխարեստ[1] |
| Մահացել է | մայիսի 14, 1974[2] (84 տարեկանում) Բեքոն |
| Քաղաքացիություն |  Ռումինիա ԱՄՆ Ավստրիա |
| Մասնագիտություն | հոգեբույժ |
| Ալմա մատեր | Վիեննայի համալսարան |
| Տիրապետում է լեզուներին | անգլերեն[3] |
| Ամուսին(ներ) | Zerka T. Moreno |
Ջակոբ Լևի Մորենո (18 մայիսի 1889, Բուխարեստ, Ռումինիայի Թագավորություն -14 մայիսի 1974, Նյու Յորք, ԱՄՆ ) սոցիալ-հոգեբան և հոգեբույժ, հոգեդրամայի,սոցիոմետրիայի և խմբային հոգեթերապիայի հիմնադիր։ 1927 թվականից բնակվել է ԱՄՆ-ում։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մորենոն, հայտնի միֆաստեղծագործ է, իր «Ինքնակենսագրականում» այդպես է նկարագրել իր ծննդյան պատմությունը։
«Ես ծնվել եմ նավի վրա բուռն գիշերով,որը լողում էր Սև ծովում Բոսֆորից դեպի Կոնստանտյե՝ ռումինիայի նավահանգիստ:Դա տեղի ունեցավ շաբաթ օրը՝ արևածագին,ծննդաբերությունը վերջացավ անմիջապես աղոթքը սկսելուց առաջ…Ոչ ոք չգիտեր,թե ինչ նավ էր դա: հունական, թուրքական, ռումինական, թե իսպանական:Այդ անորոշությունից սկսվում է իմ կյանքի անորոշությունը և իմ քաղաքացիությունը… Ես ծնվեցի տիեզերքի քաղաքացի,ով թափառում է երկրից երկիր՝ տարբեր ծովերում »
Ջակոբ Լ. Մորենոյի հետևորդների մեծամասնությունը նրա ծննդյան հենց այս տարբերակն են նախընտրում։Սակայն,եթե խստորեն հետևենք փաստերին,ապա Մորենոն ծնվել է 18 մայիսի 1988 թվականին Բուխարեստում (Ռումինիայի Թագավորություն) Սեֆարդ,սեֆարդների Հրեա,հրեաների Օսմանյան կայսրության ընտանիքում։ Մորենոյի հայրը՝ Մորենո Լևի Նիսսիմը Պլեվեն,Պլեվենից է (ինչպես նաև Մորենո Լ․ Նիսսիմը, 1856-1925)եղել է վաճառական,որի ծնողներն էլ իրենց հերթին Կոստանդնուպոլսից տեղափոխվել են Պլեվեն։ Շուտով՝հոր մահից հետո 1925 թվականին տեղափոխվելով ԱՄՆ Ջակոբ Լ. Մորենոն, որպես ազգանուն վերցնում է հոր անունը,և աշխարհին հայտնի է դառնում որպես՝ Ջակոբ Լևի Մորենո («Մորենու» հրեերեն նշանակում է «ՈՒսուցիչ»)։[4] René Marineau. Jacob Levy Moreno, 1889—1974. Лондон: Routledge, 1989.</ref>։ Մորենոն վեց քույր և եղբայրներից ամենամեծն էր։Լեզուն,որով տանը խոսում էին լադինոն էր։
Ինչպես Մորենոյի ծնունդը,այնպես էլ մանկությունը ողողված է եղել լեգենդներով,որից ուշագրավ է մեկը,որն անմիջական կապ ունի հոգեդրամայի հետ։Մի անգամ Ջակոբը հարևանի երեխաների հետ հայտնվում է տան նկուղում։Ջակոբը առաջարկում է խաղալ Աստված։«Ես կլինեմ Աստված,իսկ դուք իմ հրեշտակները»: Երեխաները համաձայնվեցին և ընդհանուր ջանքերի շնորհիվ՝ աթոռներից և սեղաններից պատրաստեցին «երկինք»:Ջակոբը բարձրացել և նստել էր այդ բուրգի ամենավերևում,երեխաները վազում էին նրա շուրջը,ձեռքով էին անում,երգում էին և ցուցադրում էին հրեշտակների պատկերներ։Նրանցից մեկը Ջակոբին հարցնում է,թե ինչու նա չի թռչում։Տղան փորձում է թռչել և հանկարծ ընկնում է և կոտրում ձեռքը։ Մորենոն այս դեպքը համարում էր հոգեդրամայի փորձ և իր այդ մեթոդն անվանում է «ընկնող աստվածների հոգեթերապիա»:
Ավարտել է Վիեննայի համալսարանը։ 1951-1966 թվականներին Նյու Յորքի համալսարանի պրոֆեսոր։ Բիկոն-հիլի կլինիկայի (այժմ՝ «Մորենո առողջարան») հիմնադիրը (1936) և գլխավոր բժիշկը (մինչև 1968 թվականը), Սոցիոմետրիայի և հոգեդրամայի ինստիտուտի (1940, Մորենո ինստիտուտ) հիմնադիրը։ Ելնելով գեշտալդ հոգեբանության և պսիխոանալիզի տեսություններից՝ Մորենոն ուսումնասիրել է մարդկանց հոգեբանական փոխհարաբերությունները փոքր խմբերում, գտնելով, որ այդ միջոցով կարելի է ըմբռնել ամբողջ հասարակության յուրահատկությունը։ Փոխադարձ համակրանքի և հակակրանքի հետազոտման համար Մորենոն մշակել է սոցիոմետրիկ փորձամիջոց, որի արդյունքները գրաֆիկորեն (սոցիոգիր) նկարագրում է մարդկանց փոխհարաբերությունների կառուցվածքը։ Մորենոյի առաջարկած սոցիոմետրիկ մեթոդները (սոցիոդրամա, հոգեդրամա) թեև տալիս են որոշակի գործնական արդյունքներ (աշխատանքի արտադրողականության աճ, հոգեբանական մթնոլորտի բարելավում, նևրոզների բուժում և այլն), սակայն դրանցում առկա է հոգեբանական գործոնի չափազանցումը։ Կապիտալիզմի արատների բուժման Մորենոյի հավակնությունները պատրանքային են, քանի որ չեն շոշափում այդ հասարակարգին ներհատուկ հակամարտ հակասությունները։
1895 թվականին ընտանիքը տեղափոխվում է Վիեննա (Ավստրիա)։Դրանից հետո,երբ 1905 թվականին ծնողները տեղափոխվում են Բեռլին,14 տարեկան Ջակոբը մնում է Վիեննայում և նա այլևս չի ապրում ծնողների հետ։Այդ ժամանակահատվածում Մորենոն վերապրում է մի ինչ որ առեղծվածային փորձ,որը հիմնականում որոշում է նրա ճակատագիրը։Մորենոն նկարագրում է,թե ինչպես է նա Գերմանական մի փոքրիկ քաղաքում կանգնում Քրիստոսի արձանի առջև և զգում է,որ պետք է որոշում ընդունի․
 |
Արձանի առջև կանգնած,ես սկսեցի հասկանալ,որ պետք է կայացնեմ որոշում,որը կձևավորի իմ հետագա ճակատագիրը:Ես կարծում եմ,որ բոլոր մադիկ պատանեկության տարիքում նմանատիպ որոշում են կայացնում:Եվ այսպես եկավ իմ պահը:Իմ առջև դրված էր մի հարց,որ ես պետք է ընտրեմ ինչպես իմը․ամբողջ տիեզերքը թե՞ իմ ընտանիքը,թե՞ սերունդ,որից ես ստեղծվել եմ:Եվ ես ընտրեցի տիեզերքը—ոչ նրա համար,որ իմ ընտանիքը վատն էր մյուս ընտանիքներից,այլ նրա համար,որ ես ուզում էի ապրեԼ ինչ-որ մեծ բանի համար,այն աշխարհի համար,որը կպատկաներ իմ ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամին,որտեղ ես կցանկանայի նրանց ետ բերել: |  |
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Морено Якоб Леви // Սովետական մեծ հանրագիտարան (1969—1978) Ստուգված է սեպտեմբերի 28-ին 2015:
- ↑ data.bnf.fr Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:
- ↑ http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb120153925 Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:
- ↑ Մորենոյի մայրը՝ Պաուլինա Յանկույի Վոլֆը (1873-1933) ծագումով Կալերաշի,Կալարաշաից է:
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 53)։  |
