Պլանկի մասնիկ

Պլանկի մասնիկ, հիպոթետիկ տարրական մասնիկ։ Սահմանվում է որպես սև խոռոչ, որի Կոմպտոնի ալիքի երկարությունը հավասար է իր Շվարցշիլդի շառավղին^[1]։ Անվանումը ստացել է Մաքս Պլանկի պատվին։ Պլանկի մասնիկի զանգվածը մոտավորապես հավասար է Պլանկի զանգվածին, իսկ Շվարցշիլդի շառավիղը՝ Պլանկի երկարությանը^[2]։ Երբեմն Պլանկի մասնիկը կիրառվում է Պլանկի զանգվածը և Պլանկի երկարությունը սահմանելու համար^[3]։ Տիեզերքի էվոլյուցիայի որոշ մոդելներում դրանք հանդես են գալիս Պլանկի դարաշրջանի ընթացքում^[4]։

Պլանկի մասնիկը խիստ փոքր է՝ համեմատած, օրինակ, պրոտոնի հետ (քանի որ շառավիղը հավասար է Պլանկի երկարությանը, որը պրոտոնի շառավղի մոտ 10⁻²⁰ մասն է կազմում), բայց ծանր է (քանի որ Պլանկի զանգվածը պրոտոնի զանգվածից 10¹⁹ անգամ մեծ է)^[5]։

Արտածում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պլանկի մասնիկի ճշգրիտ սահմանման վերաբերյալ կարծիքները տարբեր են։ Ըստ ամենատարածված սահմանման՝ Պլանկի մասնիկն այն մասնիկն է, որի Կոմպտոնի ալիքի երկարությունը հավասար է իր Շվարցշիլդի շառավղին։ Արդյունքում տեղի ունի հետևյալ առնչությունը՝

\lambda ={\frac {h}{mc}}={\frac {2Gm}{c^{2}}}

,

որտեղից այդպիսի մասնիկի զանգվածը՝

m={\sqrt {\frac {hc}{2G}}}

։

Այս զանգվածը ${\sqrt {\pi }}$ անգամ մեծ է Պլանկի զանգվածից, այսինքն՝ Պլանկի մասնիկը 1,772 անգամ ծանր է Պլանկի միավոր զանգվածից։ Շառավիղը կլինի Կոմպտոնի ալիքի երկարությունը՝

r={\frac {h}{mc}}={\sqrt {\frac {2Gh}{c^{3}}}}

։

Չափականություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կիրառելով վերը բերված սահմանումը՝ կարող ենք տեղադրել h, G և c հիմնարար հաստատունների արժեքները և որոշել մասնիկի զանգվածը և շառավիղը։ Ենթադրելով, որ խոսքը համասեռ խտություն ունեցող գնդի շառավղի մասին է, կարող ենք որոշել նաև մասնիկի ծավալը և խտությունը։

Պլանկի մասնիկի ֆիզիկական պարամետրերը
Պարամետր	Չափականություն	Արժեքը SI միավորներով
Զանգված	M	6992385763000000000♠3.85763×10⁻⁸ կգ
Շառավիղ	L	6965572947000000000♠5.72947×10⁻³⁵ մ
Ծավալ	L³	6897787827000000000♠7.87827×10⁻¹⁰³ մ³
Խտություն	M L⁻³	7094489655000000000♠4.89655×10⁹⁴ կգ·մ⁻³

Պլանկի մասնիկը հիպոթետիկ մասնիկ է։ Վերը բերված մեծությունները որևէ հայտնի ֆիզիկական օբյեկտի կամ նյութի չեն համապատասխանում։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Michel M. Deza; Elena Deza. Encyclopedia of Distances. Springer; 1 June 2009. ISBN 978-3-642-00233-5. p. 433.
↑ «"Light element synthesis in Planck fireballs" - SpringerLink». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
↑ B. Roy Frieden; Robert A. Gatenby. Exploratory data analysis using Fisher information. Springer; 2007. ISBN 978-1-84628-506-6. p. 163.
↑ Harrison, Edward Robert (2000), Cosmology: the science of the universe, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-66148-5 p. 424(չաշխատող հղում)
↑ Harrison, 2000, էջ 478

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[1] Michel M. Deza; Elena Deza. Encyclopedia of Distances. Springer; 1 June 2009. ISBN 978-3-642-00233-5. p. 433.

[2] «"Light element synthesis in Planck fireballs" - SpringerLink». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.

[3] B. Roy Frieden; Robert A. Gatenby. Exploratory data analysis using Fisher information. Springer; 2007. ISBN 978-1-84628-506-6. p. 163.

[4] Harrison, Edward Robert (2000), Cosmology: the science of the universe, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-66148-5 p. 424(չաշխատող հղում)

[Harrison—2000——[https://books.google.am/books?id=–8PJbcA2lLoC&pg=PA478_478]-5] Harrison, 2000, էջ 478

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]