Պերոգի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Պերոգի
Ուկրաինական խոհանոց[1] և լեհական խոհանոց
Տեսակմակարոնի տեսակ
Ենթատեսակխմորի շերտով կիսաֆաբրիկատներ
Առաջացման երկիր Լեհաստան և Չինաստան[2]
 Pierogi Վիքիպահեստում

Պերոգի (լեհ.՝ pierogi), տարբեր լցոնումներով՝ մսով, ձկով, բանջարեղենով բարակ խմոր, որը ավանդական լեհական ուտեստ է։ Ուտեստը տարածված է նաև Կենտրոնական և արևելյան Եվորպայում[3][4]։ Պատրաստվում է աղի կամ քաղցր համով լցոնված խմորից։ Եփվում է եռացող ջրում կամ տապակվում է թավայի մեջ։ Եռացող ջրի մեջ պատրաստված կարկանդակը ասոցացվում է Կենտրոնական և արևելյան Եվրոպայի խոհանոցների հետ, որտեղ այն համարում են ազգային ուտեստ, հատկապես Լեհաստանում[5][6][7]։ Պերոգին հայտնի են Կենտրոնական և արևելյան Եվրոպայի երկրների մեծ մասում, ինչպես նաև հրեաների մոտ և ժամանակակից ամերիկական խոհանոցում՝ հրեա-աշկենազների միջև։

Տիպիկ լցոնումները համարվում են կարտոֆիլը, աղանդերը, թթու դրած կաղամբը, պանիրը, մրգերը։ Պերոգին կարելի է մատուցել կերակրալցուկների հետ, ինչպիսին է հալած յուղը, թթվասերը կամ տապակած սոխը, կամ այս բաղադրիչների համակցությունը։

Ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լեհական անվանումը՝ pierogi (pieróg-ի հոգնակի ձևը), ընդհանուր սլավոնական տերմին՝ ալյուրով պատրաստվող լցոնումներով ուտեստների համար։ Ծագել է пиръ բառից, որն իր հերթին ծագել է pirъ բառից[8]։ Լցոնված խմորից պատրաստվող ուտեստը տարածված է Եվրասիայում։ «перо́ги» բառը արևմտասլավոնական և արևելասլավոնական լեզուներում՝ ներառյալ ռուսերենում, «пирог» և «пирожки» բառերը ցույց են տալիս անվանման սլավոնական ծագումը։

Այլ անվանումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսական պերոգի — Լեհաստանում ամենատարածված տարբերակն է։ Լցոնվում է կաթնաշոռով կամ էլ սոխով կարտոֆիլով։ Անվանումը ծագում է Ռուտենիա շրջանի (Լեհաստանի հարավ-արևելք) անվանումից[9]։

Վարենիկի — պերոգիի անվանում՝ տարածված Ուկրաինայում, Ռուսաստանում, Բելառուսում և այլ ԽՍՀՄ նախկին երկրներում։ Անվանումը ծագում է вар՝ «Եռացող հեղուկ»-ից, որը ցույց է տալիս այս տարբերակով պատրաստվող կարկանդակի եփման հիմնական մեթոդը։

Bryndzové pirohy — բրինզա պանրի տեսակով պատրաստվող կարկանդակ, որը պատրաստվում է Սլովակիայում[10]։

Colțunași — պերոգիի ռումինական տարբերակ[11]։ Անվանումը ծագում է հունարեն καλτσούνι kaltsúni բառից, որն իր հերթին ծագում է իտալական Կալցոնեից։

Արևմտյան Եվրոպայում, ԱՄՆ-ում և Կանադայում, բոլոր տեսակները հայտնի են perogi (/pɪˈroʊɡi/) անվանումով[9]։

Ծագման լեգենդներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մի քանի լեգենդներում ասվում է, որ պերոգին գալիս են Չինաստանից՝ Իտալիայով՝ Մարկո Պոլոյի արշավավանքի ժամանակ[12]։ Մի քանի լեգենդներում էլ ասվում է, որ ուտեստը Լեհաստան է բերվել Կիևյան Ռուսիայից[13]։ Մի լեգենդ էլ պատմում է, որ պերոգին բերվել են արևմուտք՝ մոնղոլների կողմից XIII դարում՝ մոնղոլների արևմտյան արշավանքի ժամանակ։ Լեհաստանում պերոգին աղբյուրներում հիշատակվել են սկսած XIII դարից[14]։ Հորթի երիկամով կարկանդակի բաղադրատոմսը առաջին անգամ գրվել է լեհական խոհարարական «Compendium Ferculorum, albo Zebranie potraw» գրքում (1682)[9]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Դամպլինգներ

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Բալով կարկանդակ
    Բալով կարկանդակ

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ https://cocinaycomparte.com/recetas/pierogi-o-ravioles-ucranianos
  2. ↑ https://web.archive.org/web/20170519021030/http://www.minrol.gov.pl/pol/Jakosc-zywnosci/Produkty-regionalne-i-tradycyjne/Lista-produktow-tradycyjnych/woj.-pomorskie/Pierogi-z-kasza-gryczana
  3. ↑ «pierogi». Canadian Oxford Dictionary. Oxford University Press. 2005. ISBN 9780191735219.
  4. ↑ «varenyky». Canadian Oxford Dictionary. Oxford Universityand the oners iar gavin adler Press. 2005. ISBN 9780191735219.
  5. ↑ (Russian) [[[s:ЭСБЕ/Вареники]] [[s:ЭСБЕ/Вареники]]] {{citation}}: Check |url= value (օգնություն); Missing or empty |title= (օգնություն); URL–wikilink conflict (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link). The dish was classified as «малороссийский» (malorossiyskiy, Little Russian), with «Малороссия» (Malorossiya, Little Russia) being at that time a common geographical term referring to the territory of modern-day Ukraine.
  6. ↑ Українські страви, Державне видавництво технiчної лiтератури УРСР (Ukrainian Dishes (Ukrainian), State publishing house for technical literature of Ukrainian SSR{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link))
  7. ↑ Українська нацiональна кухня, Сталкер (Ukrainian Ethnic Cuisine (Ukrainian), Stalker Publishers{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link))
  8. ↑ Food Culture in Russia and Central Asia, 2005, p 75, By Glenn Randall Mack, Asele Surina
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 The dumpling that comforts Poland, BBC, 2019
  10. ↑ «Bryndza Pierogi (Bryndzové Pirohy) recipe - Slovak Cooking». www.slovakcooking.com. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 27-ին.
  11. ↑ «COLŢUNÁŞ» (ռումիներեն). DEX on line. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 22-ին.
  12. ↑ «Facts & History About Pierogi». www.polskafoods.com. 2014 թ․ մայիսի 2. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 13-ին.
  13. ↑ Paluch, Marta. «O cudach św. Jacka, który karmił krakowian pierogami». Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 13-ին.
  14. ↑ «Polish Food 101 ‒ Pierogi | Artykuł | Culture.pl». Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 27-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պերոգի&oldid=9804269» էջից