Jump to content

Նարգիզ Մոհամմադի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Նարգիզ Մոհամմադի
պարս.՝ نرگس محمدی
Դիմանկար
Ծնվել էապրիլի 21, 1972(1972-04-21)[1] (52 տարեկան)
ԾննդավայրԶանջան, Պահլավական Իրան
Քաղաքացիություն Պահլավական Իրան և  Իրան
Կրոնտասներկուականներ[2]
ԿրթությունԻմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային համալսարան
Մասնագիտությունիրավապաշտպան և լրագրող
ԱշխատավայրՄարդու իրավունքների պաշտպանների կենտրոն[3]
ԱմուսինԹաղի Ռահմանի[4]
Պարգևներ և
մրցանակներ
 Narges Mohammadi Վիքիպահեստում

Նարգիզ Մոհամմադի (պարս.՝ نرگس محمدی, ապրիլի 21, 1972(1972-04-21)[1], Զանջան, Պահլավական Իրան)[15], իրանցի իրավապաշտպան, գիտնական, Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Շիրին Էբադիի գլխավորած Մարդու իրավունքների պաշտպանների կենտրոնի (DHRC) փոխնախագահ[16]։ 2016 թվականի մայիսին նա Թեհրանում դատապարտվել է 16 տարվա ազատազրկման՝ «մահապատժի վերացման քարոզչություն իրականացնող մարդու իրավունքների շարժում» ստեղծելու և ղեկավարելու համար[17]։ 2023 թվականին, գտնվելով բանտում, արժանացել է Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի՝ «Իրանում կանանց ճնշումների դեմ պայքարի և բոլոր մարդկանց իրավունքների և ազատության խթանման համար նրա պայքարի համար»[18]։

Նախապատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոհամմադին ծնվել է Զանջանում և մեծացել Քորվեհում (Քուրդիստան), Քարաջում և Օշնավիեում[19]։ Նա սովորել է Իմամ Խոմեյնիի անվան միջազգային համալսարանում՝ ստանալով ֆիզիկոսի աստիճան և դառնալով պրոֆեսիոնալ ինժեներ։ Համալսարանական իր կարիերայի ընթացքում նա հոդվածներ է գրել ուսանողական թերթում՝ աջակցելով կանանց իրավունքներին և ձերբակալվել է քաղաքական «Լուսավոր ուսանողական խմբի» (Tashakkol Daaneshjuyi Roshangaraan) երկու հանդիպումների ժամանակ[15][20]։ Նա եղել է նաև լեռնագնացության խմբի ակտիվիստ, սակայն իր քաղաքական գործունեության պատճառով հետագայում նրան արգելել են միանալ մագլցումներին[15]։

Մոհամմադին շարունակել է աշխատել որպես լրագրող մի քանի ռեֆորմիստական թերթերում և հրատարակել է «Բարեփոխումները, ռազմավարությունը և մարտավարությունը» վերնագրով քաղաքական էսսեների գիրք[20]։ 2003 թվականին նա միացել է Մարդու իրավունքների պաշտպանների կենտրոնին, որը գլխավորում է Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Շիրին Էբադին[15]՝ հետագայում դառնալով կազմակերպության փոխնախագահը[16]։

1999 թվականին նա ամուսնացել է բարեփոխամետ լրագրող Թաղի Ռահմանիի հետ, որը շատ չանցած առաջին անգամ ձերբակալվել է[15][20]։ Ռահմանին Ֆրանսիա է տեղափոխվել 2012 թվականին՝ ընդհանուր 14 տարվա ազատազրկում կրելուց հետո, սակայն Մոհամմադին շարունակել է իր իրավապաշտպան աշխատանքը[16]։ Մոհամմադին և Ռահմանին ունեն երկվորյակ երեխաներ[15][16]։

Իրավական խնդիրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոհամմադին առաջին անգամ ձերբակալվել է 1998 թվականին Իրանի կառավարության հասցեին հնչեցրած քննադատության համար և մեկ տարի անցկացրել է բանտում[20]։ DHRC-ին անդամակցելու համար 2010 թվականի ապրիլին նա կանչվել է Իսլամական հեղափոխական դատարան։ Նա կարճ ժամանակով ազատ է արձակվել 50000 ԱՄՆ դոլար գրավի դիմաց, սակայն մի քանի օր անց կրկին ձերբակալվել է և կալանավորվել Էվին բանտում[15][21]։ Կալանքի տակ գտնվելու ժամանակ Մոհամմադիի առողջական վիճակը վատացել է. զարգացել է էպիլեպսիայի նման հիվանդություն, որի հետևանքով նա պարբերաբար կորցրել է մկանների վերահսկողությունը։ Մեկ ամիս անց նրան ազատ են արձակել և թույլ են տվել գնալ հիվանդանոց[21]։

2011 թվականի հուլիսին Մոհամմադին կրկին ենթարկվել է քրեական հետապնդման[15] և մեղավոր ճանաչվել «ազգային անվտանգության դեմ գործողության՝ DHRC-ին անդամակցելու և ռեժիմի դեմ քարոզչության համար»[21]։ Սեպտեմբերին նա դատապարտվել է 11 տարվա ազատազրկման։ Մոհամմադին ասել է, որ դատավճռի մասին իմացել է միայն իր փաստաբանների միջոցով և ստացել է «աննախադեպ 23-էջանոց վճիռ, որը կայացվել է դատարանի կողմից, որտեղ իմ իրավապաշտպան գործունեությունը բազմիցս նմանեցրել են ռեժիմը տապալելու փորձերի հետ»[21]։ 2012 թվականի մարտին վերաքննիչ դատարանը պատիժը հաստատել է, թեև այն կրճատվել է մինչև վեց տարի[22]։ Ապրիլի 26-ին նա ձերբակալվել է պատժաչափը կրելու համար[16]։

Դատավճիռը բողոքարկել է Մեծ Բրիտանիայի արտաքին գործերի նախարարությունը, որն այն անվանել է «Իրանի իշխանությունների՝ խիզախ իրավապաշտպաններին լռեցնելու փորձերի ևս մեկ տխուր օրինակ»[21]։ «Ամնեսթի Ինթերնեշնլը» նրան ճանաչել է խղճի բանտարկյալ և կոչ արել անհապաղ ազատ արձակել[23]։ «Լրագրողներ առանց սահմանների» կազմակերպությունը հրապարակել է Մոհամմադիի կոչը Էվին բանտում լուսանկարչուհի Զահրա Քազեմիի մահվան իններորդ տարելիցի կապակցությամբ՝ նշելով, որ Մոհամմադին բանտարկյալ է, որի կյանքին «հատուկ վտանգ է սպառնում»[24]։ 2012 թվականի հուլիսին օրենսդիրների միջազգային խումբը, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ի սենատոր Մարկ Քըրքը, Կանադայի նախկին գլխավոր դատախազ Իրվին Քոթլերը, Մեծ Բրիտանիայի խորհրդարանի պատգամավոր Դենիս Մաքշեյնը, Ավստրալիայի խորհրդարանի պատգամավոր Մայքլ Դենբին, Իտալիայի խորհրդարանի պատգամավոր Ֆիամմա Նիրենշտայնը և Լիտվայի խորհրդարանի պատգամավոր Էմանուելիս Զինգերիսը կոչ են արել ազատ արձակել նրան[25]։

2012 թվականի հուլիսի 31-ին Մոհամմադին ազատ է արձակվել բանտից[26]։

2014 թվականի հոկտեմբերի 31-ին Մոհամմադին հուզիչ ելույթ է ունեցել Սաթար Բեհեշթիի գերեզմանի մոտ՝ ասելով. «Ինչպե՞ս է ստացվում, որ խորհրդարանի անդամներն առաջարկում են առաքինության խթանման և արատավորության կանխարգելման ծրագիր, բայց ոչ ոք ձայն չհանեց երկու տարի առաջ, երբ Սաթար Բեհեշթի անունով անմեղ մարդը մահացավ հարցաքննողի խոշտանգումներից»։ Մոհամմադիի այդ ելույթի տեսագրությունը արագ տարածվել է սոցիալական ցանցերում, ինչի հետևանքով նրան կանչել են Էվին բանտի դատարան։ «2014 թվականի նոյեմբերի 5-ին իմ ստացած ծանուցման մեջ ասվում էր, որ ես պետք է ներկայանամ «մեղքի խոստովանությամբ», սակայն այդ մեղադրանքի վերաբերյալ լրացուցիչ բացատրություն չկար»,- ասել է նա[27]։

2015 թվականի մայիսի 5-ին Մոհամմադին նոր մեղադրանքներով կրկին ձերբակալվել է[28]։ Հեղափոխական դատարանի 15-րդ մասնաճյուղը նրան դատապարտել է տասը տարվա ազատազրկման՝ Լեգամի (մահապատիժը փուլ առ փուլ վերացնելու արշավ) համար «ապօրինի խմբավորում հիմնելու», «ազգային անվտանգության դեմ հավաքներ և դավադրություններ կազմակերպելու» մեղադրանքով, մեկ տարի «համակարգի դեմ քարոզչության» համար՝ միջազգային լրատվամիջոցներին տված հարցազրույցների և 2014 թվականի մարտին ԵՄ արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության հարցերով բարձր ներկայացուցիչ Քեթրին Էշթոնի հետ հանդիպման համար[29]։ 2019 թվականի հունվարին հաղորդվել է, որ Մոհամմադին Թեհրանի Էվին բանտում կալանավորված բրիտանացի-իրանական քաղաքացի Նազանին Զաղարի-Ռաթքլիֆի հետ հացադուլ է սկսել՝ ի նշան բողոքի բժշկական օգնություն ստանալու հնարավորությունը մերժելու դեմ[30]։ 2020 թվականի հուլիսին Մոհամմադիի մոտ հայտնվել են COVID-19 վարակի ախտանիշներ, որից նա, ըստ երևույթին, ապաքինվել է օգոստոսին[31]։

2020 թվականի հոկտեմբերի 8-ին Մոհամմադին ազատ է արձակվել բանտից[32]։

2021 թվականի փետրվարի 27-ին նա սոցցանցերի միջոցով հրապարակել է տեսանյութ՝ բացատրելով, որ դեկտեմբերին երկու անգամ դատարան է կանչվել մի գործի համար, որը բացվել էր իր դեմ, երբ նա դեռ բանտում էր։ Մոհամմադին հայտարարել է, որ ինքը հրաժարվում է ներկայանալ դատարան և չի ենթարկվի կայացրած որոշումներին։ Տեսանյութում նա նկարագրում է այն սեռական բռնությունները և դաժան վերաբերմունքը, որին ինքը և այլ կանայք ենթարկվել են բանտերում, և ասում է, որ իշխանությունները դեռևս չեն արձագանքել դեկտեմբերի 24-ին այս կապակցությամբ իր ներկայացրած բողոքին։ Նրա դեմ հարուցված նոր գործը վերաբերում էր Էվին բանտում կին քաղբանտարկյալների կազմակերպած նստացույցին՝ ի նշան բողոքի 2019 թվականի նոյեմբերին անվտանգության ուժերի կողմից ցուցարարների սպանության և ձերբակալությունների դեմ[33]։

2021 թվականի մարտին Մոհամմադին հրապարակել է Իրանում մահապատժի վերաբերյալ Իրանի մարդու իրավունքների տարեկան զեկույցի առաջաբանը։ Նա գրել է. «Նավիդ Աֆքարիի և Ռուհոլլա Զամի նման մարդկանց մահապատիժները վերջին մեկ տարում ամենաոչմիարժեք մահապատիժներն էին Իրանում։ Ահմադ Ռեզա Ջալալիի համար մահապատիժ նշանակելը ամենասխալ դատավճիռներից մեկն է, և այն արձակելու պատճառները պահանջում են մանրակրկիտ հետաքննություն։ Այդ մարդիկ դատապարտվել են մահապատժի մենախցում պահվելուց հետո և ենթարկվել սարսափելի հոգեբանական և հոգեկան խոշտանգումների, այդ իսկ պատճառով ես դատական գործընթացը ազնիվ կամ արդար չեմ համարում։ Ես տեսնում եմ մեղադրյալներին մեկուսարանում պահելը. այնտեղ նրանց ստիպում են կատարել իրականությանը չհամապատասխանող և սուտ խոստովանություններ, որոնք օգտագործվում են որպես հիմնական ապացույց այս դատավճիռների կայացման ժամանակ։ Ահա թե ինչու ինձ հատկապես անհանգստացնում են Սիստանում, Բելուջիստանում և Քուրդիստանում վերջին ձերբակալությունները, և հուսով եմ, որ մահապատժի դեմ պայքարող կազմակերպությունները հատուկ ուշադրություն կդարձնեն կալանավորներին, քանի որ մտավախություն ունեմ, որ գալիք տարվա ընթացքում մենք կբախվենք մահապատիժների հերթական ալիքին»[34]։

Մայիսին Թեհրանի 2-րդ քրեական դատարանի 1188-րդ մասնաճյուղը Մոհամմադիին դատապարտել է երկուսուկես տարվա ազատազրկման, մտրակի 80 հարվածի և երկու առանձին տուգանքի՝ «համակարգի դեմ քարոզչություն տարածելու» մեղադրանքով։ Չորս ամիս անց նա ծանուցագիր է ստացել այդ պատիժը կրելու համար, սակայն չի արձագանքել, քանի որ դատավճիռն անարդար է համարել[35]։

2021 թվականի նոյեմբերի 16-ին Մոհամմադին կամայականորեն ձերբակալվել է Ալբորզ օստանի Քարաջ քաղաքում՝ 2019 թվականի նոյեմբերին համազգային բողոքի ցույցերի ժամանակ Իրանի անվտանգության ուժերի կողմից սպանված Էբրահիմ Քեթաբդարի հուշակոթողին այցելելու ժամանակ[35]։

2022 թվականի դեկտեմբերին Մահսա Ամինիի մահով պայմանավորված բողոքի ցույցերի ժամանակ Նարգիզ Մոհամմադին BBC-ի հրապարակած զեկույցում մանրամասնել է կալանավորված կանանց նկատմամբ սեռական և ֆիզիկական բռնությունները։ 2023 թվականի հունվարին նա բանտից ցնցող զեկույց է տվել, որտեղ մանրամասն նկարագրել է Էվին բանտում գտնվող կանանց վիճակը, ներառյալ՝ 58 բանտարկյալների ցուցակը և հարցաքննության գործընթացն ու խոշտանգումները, որոնց միջով նրանք անցել են։ Այդ կանանցից 57-ն ընդհանուր առմամբ մեկուսարանում անցկացրել է 8350 օր, նրանցից 56-ը դատապարտվել է ընդհանուր առմամբ 3300 ամիս ժամկետով։

Պարգևներ և մրցանակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոհամմադին ստացել է տարբեր մրցանակներ.

  • 2009՝ Ալեքսանդր Լանգերի միջազգային մրցանակ, որն անվանվել է խաղաղության ակտիվիստ Ալեքսանդր Լանգերի անունով։ Նրան շնորհվել է 10000 եվրո հոնորար[20]։
  • 2011՝ Պեր Անգերի մրցանակ, Շվեդիայի կառավարությունների մարդու իրավունքների միջազգային մրցանակ[36]
  • 2016՝ Վայմարի մարդու իրավունքների մրցանակ[37]
  • 2018՝ Անդրեյ Սախարովի մրցանակ Ամերիկյան ֆիզիկական ընկերության կողմից[38]
  • 2022՝ ճանաչում որպես BBC-ի 100 ոգեշնչող և ազդեցիկ կանանցից մեկը[39]
  • 2023՝ Ուլոֆ Պալմեի մրցանակ շվեդական «Ուլոֆ Պալմե» հիմնադրամի կողմից՝ Մարթա Չումալոյի և Էրեն Կեսկինի հետ համատեղ[40]
  • 2023՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ/Գիլերմո Կանո Մամուլի ազատության համաշխարհային մրցանակ, որը բաժանվել է Էլահե Մոհամմադիի և Նիլուֆար Համեդիի միջև[41]
  • 2023՝ Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ «Իրանում կանանց ճնշումների դեմ պայքարի և բոլոր մարդկանց իրավունքների և ազատության խթանման համար նրա պայքարի համար»[42]

2010 թվականին, երբ Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Շիրին Էբադին շահեց Ֆելիքս Էրմակորա Մարդու իրավունքների մրցանակը, նա այն նվիրեց Մոհամմադիին։ «Այս խիզախ կինն ավելի շատ է արժանի այս մրցանակին, քան ես»,- ասել է Էբադին[43]։

Աշխատություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • White Torture: inside Iran's prisons for women. OneWorld Publications, 2022. 9780861545506

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 Nobelprize.orgNobel Foundation.
  2. https://ipa.united4iran.org/fa/prisoner/2340/
  3. Iranian human rights activist Narges Mohammadi awarded 2023 Nobel Peace Prize — 2023.
  4. Dehghan S. K. Iranian activist Narges Mohammadi jailed for 11 years (բրիտ․ անգլ.) — 2011. — ISSN 0261-3077
  5. Helljesen V., Torkelsen E., Bakken L. Ø. Se hvem som får Nobels fredspris 2023(նորվ.)NRK.no, 2023.
  6. Nobel Peace Prize for 2023 - Nobel Peace PrizeNorwegian Nobel Committee, 2023.
  7. Narges Mohammadi Facts
  8. 2011: Narges Mohammadi - Forum för levande historia
  9. https://www.aps.org/programs/honors/prizes/sakharov.cfm
  10. https://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-75af095e-21f7-41b0-9c5f-a96a5e0615c1
  11. Fondazione | Alexander Langer | Stiftung
  12. https://www.palmefonden.se/2023-marta-chumalo-eren-keskin-och-narges-mohammadi/
  13. https://www.unesco.org/en/articles/three-imprisoned-iranian-women-journalists-awarded-2023-unesco/guillermo-cano-world-press-freedom
  14. https://stadt.weimar.de/de/menschenrechtspreis.html
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 15,6 15,7 Muhammad Sahimi (2012 թ․ մայիսի 10). «Nationalist, Religious, and Resolute: Narges Mohammadi». PBS. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
  16. 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 Saeed Kamali Dehghan (2012 թ․ ապրիլի 26). «Iranian human rights activist Narges Mohammadi arrested». The Guardian. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
  17. Saeed Kamali Dehghan (2016 թ․ մայիսի 24). «UN condemns 16-year jail sentence for Iranian activist Narges Mohammadi». The Guardian. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 11-ին.
  18. «Nå blir det klart hvem som får Nobels fredspris 2023». www.aftenposten.no (գրքային նորվեգերեն). 2023 թ․ հոկտեմբերի 6. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  19. https://english.sawtbeirut.com/world/iranian-human-rights-activist-narges-mohammadi-gets-nobel-peace-prize/
  20. 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 «Narges Mohammadi, from Iran, recepient [sic] of the international Alexander Langer award 2009». Alexander Langer Foundation. 2009 թ․ հունիսի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
  21. 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 Saeed Kamali Dehghan (2011 թ․ սեպտեմբերի 28). «Iranian activist Narges Mohammadi jailed for 11 years». The Guardian. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
  22. Saeed Kamali Dehghan (2012 թ․ մարտի 7). «Iran steps up crackdown on journalists and activists». The Guardian. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
  23. «Urgent Action: human rights Defender imprisoned». Amnesty International. 2012 թ․ ապրիլի 30. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 3-ին.
  24. «Lives of several imprisoned journalists and netizens in danger». Reporters Without Borders. 2012 թ․ հուլիսի 10. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
  25. «International Lawmakers Call on Iran to Release Narges Mohammadi». kirk.senate.gov. 2012 թ․ հուլիսի 26. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
  26. «Iran: List of human rights defenders behind bars». Worldwide Movement for Human Rights. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 13-ին.
  27. «Iran: Judicial Harassment of Human Rights Activist Narges Mohammadi». www.gc4hr.org. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 13-ին.
  28. Erdbrink, Thomas (2015 թ․ մայիսի 5). «Iran Arrests Prominent Rights Activist». The New York Times. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 13-ին.
  29. «Iran Human Rights Defenders Report» (PDF). Iran Human Rights. 2020 թ․ նոյեմբերի 12. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.
  30. «Zaghari-Ratcliffe to go on hunger strike in Iranian jail». The Irish Times. 2019 թ․ հունվարի 3. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 11-ին.
  31. «Iran frees activist Narges Mohammadi, cuts her sentence». Deutsche Welle. 2020 թ․ հոկտեմբերի 8. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 1-ին.
  32. «Iran frees prominent rights activist, news agency reports». Reuters. 2020 թ․ հոկտեմբերի 8.
  33. «2020 Annual Report on the Death Penalty in Iran» (PDF). Iran Human Rights. 2021 թ․ մարտի 30. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 10-ին.
  34. «Narges Mohammadi: Violence of Death Penalty is Worse Than War». Iran Human Rights. 2021 թ․ մարտի 30. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 10-ին.
  35. 35,0 35,1 «Iran: Release arbitrarily detained rights activist at imminent risk of flogging». Amnesty International (անգլերեն). 2021 թ․ նոյեմբերի 18. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  36. «2011: Narges Mohammadi». Forum för Levande Historia. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  37. «Iran: Human rights prize awarded to Iranian woman, Nargess Mohammadi». NCRI Women Committee (ամերիկյան անգլերեն). 2016 թ․ դեկտեմբերի 11. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  38. «2018 Andrei Sakharov Prize Recipient». American Physical Society. 2018.
  39. «BBC 100 Women 2022: Who is on the list this year?» (անգլերեն). 2022 թ․ դեկտեմբերի 6. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  40. «2023 – Marta Chumalo, Eren Keskin and Narges Mohammade | OLOF PALMES MINNESFOND». palmefonden.se (շվեդերեն). Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  41. «Three imprisoned Iranian women journalists awarded 2023 UNESCO/Guillermo Cano World Press Freedom Prize». UNESCO. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 3-ին.
  42. «Jailed Iranian activist Narges Mohammadi wins 2023 Nobel Peace Prize». Reuters. 2023 թ․ հոկտեմբերի 6. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  43. «Iranian Nobel Laureate Dedicates Prize To Jailed Colleague». Radio Free Europe. 2010 թ․ հունիսի 16.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նարգիզ Մոհամմադի» հոդվածին։