Մարի դե Գուրնե
| Մարի դե Գուրնե ֆր.՝ Marie de Gournay | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հոկտեմբերի 6, 1565[1][2] |
| Ծննդավայր | Փարիզ, Ֆրանսիայի թագավորություն[3] |
| Մահացել է | հուլիսի 13, 1645[1][2] (79 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Փարիզ, Ֆրանսիայի թագավորություն[3] |
| Գերեզման | Սենթ-Էստաշ եկեղեցի |
| Քաղաքացիություն |  Ֆրանսիա |
| Մայրենի լեզու | ֆրանսերեն |
| Մասնագիտություն | թարգմանչուհի, փիլիսոփա, գրող, ալքիմիկոս, ակնարկագիր և բանաստեղծուհի |
 Marie de Gournay Վիքիպահեստում | |
Մարի դե Գուրնե (ֆր.՝ Marie de Gournay, հոկտեմբերի 6, 1565[1][2], Փարիզ, Ֆրանսիայի թագավորություն[3] - հուլիսի 13, 1645[1][2], Փարիզ, Ֆրանսիայի թագավորություն[3]), ֆրանսիացի գրող, թարգմանիչ և փիլիսոփա։ Հանդես է եկել կանանց կրթության հասանելիության օգտին։ Նրա ստեղծագործությունների թվում են այնպիսի ստեղծագործություններ, ինչպիսիք են «Կանանց և տղամարդկանց հավասարություն» (1622) և «Grief des Dames» ( Les femmes et Grief des dames, 1626) աշխատանքը։ Նաև խմբագրել և թողարկել Է Միշել դե Մոնթոնիի ակնարկների ժողովածուն նրա մահից հետո։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մարին ծնվել է Փարիզում 1565 թվականին Գիյոմ Լե Ժարսի, ֆեոդալի և թագավոր Հենրի IIIի գանձապահի ընտանիքում։ 1577 թվականին հոր մահից հետո Մարի ընտանիքը տեղափոխվել է Գուրն-սյուր-Արոնդ։
Մարին ինքնուս է եղել։ Ինքնուրույն ուսումնասիրել է հումանիտար գիտություններն ու լատիներենը։ Իր պարապմունքների ժամանակ Մարին բացահայտել է Միշել դե Մոնտենին։ 1588 թվականին Մարին անձամբ է ծանոթացել նրա հետ, նրանք պատահաբար հանդիպել են Փարիզում, որից հետո Մոնտենը Մարիին անվանել է «խորթ դուստր»։
Գուրնեն հրատարակել է իր առաջին գիրքը 1594 թվականին, և այն կոչվել է «Զբոսանք Մեսյե Դե Մոնտենյաի հետ» (Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne):
1591 թվականին, մոր մահից հետո, Մարի տեղափոխվել է Փարիզ՝ ընտանիքի ունեցվածքը թողնելով եղբայրներին, որոնք հետագայում ստիպված էին այն վաճառել։
1592 թվականին, Մոնթոնյեի մահից հետո, նրա կինը Մարիին տվել է ամուսնու շարադրության պատճենները։ 1595 թվականին Գուրնը տպագրել է շարադրության առաջին հրատարակությունը։ Բնակություն է հաստատել Փարիզում՝ մտադրիր լինելով գրավոր միջոցներ ձեռք բերել։ 1608 թվականին գրել է մի հոդված, որում անդրադարձել է ծնողների թեմային, որը լավ է ընդունվել։
Փարիզում Գուրնեն հանդիպել է Յուստ Լիպսիին ով նրան ներկայացրել է Եվրոպային որպես բանաստեղծուհի։ Մարին գրել է թագուհի Մարգոտի, Հենրի IV-ի, Մերի Մեդիչիի և Լյուդովիկոս XIII-ի համար և այդպիսով իր համար բարձրաստիճան հովանավորներ է գտել։ Գուրին հրավիրվել է միանալ Մարգո թագուհու սրահին, և ստացել է կանոնավոր ֆինանսական աջակցություն։
Մարի թարգմանվել է ֆրանսերեն Գայոս Սալլուստիոս Կրիսպոսի, Պուբլիուս Օվիդիուս Նասոի, Վերգիլիոսի և Տակիտոսի աշխատանքները։ Նաև գրել է մի քանի բանաստեղծություններ։ 1616 թվականին հրատարակել է Վերգիլիոսի, Տացիտի և Քրիսփի բանաստեղծությունների ժողովածուն։ Սակայն արժանացել է քննադատությունների։ Քննադատությանն ի պատասխան Մարին հրապարակել է «Տղամարդկանց և կանանց հավասարություն աշխատությունը, որը նվիրել է Աննա Ավստրիականին։
1626 թվականին լույս տեսած Le Promenoir de M. de Montaigne qui traite de l'amour dans l'œuvre de Plutarque գրքում ուսումնասիրում է կանանց սպառնալիքները, երբ նրանք կախված են տղամարդկանցից։ Կարդինալ Ռիշելյեի կողմից վճարած փոքրիկ կենսաթոշակի շնորհիվ կարողացել է 1635 թվականին հրատարակել Մոնթենի էսսեի վերջին խմբագրությունը։
Մարի մահացել է 1645 թվականին, 79 տարեկան հասակում և թաղվել է Սենտ Էստաչե քաղաքում։ Գուրնեն այժմ ճանաչվում է որպես Ֆրանսիայում առաջին կինը, որը նպաստել է գրական քննադատությանը։
Հայացք կանանց կրթության մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գուրնեի փաստարկները ի պաշտպանություն կանանց կրթության իրավունքի, կրոնական բնույթ են կրում։ Մարին կաթոլիկ է եղել։ Պաշտպանել է կանանց կրթության իրավունքը իր՝ 1622 թվականին լույս տեսած Égalité des Hommes et des Femmes (Տղամարդկանց և կանանց հավասարություն) և 1626 թվականին լույս տեսած Grief des Dames աշխատություններում։ Մարին գրել է, որ տղամարդիկ և կանայք հավասար են, քանի որ «Աստված նրանց տվել է նույն աշխարհը և նույն պատիվը»։ Նաև իր ընթերցողներին գրել է. «Դուք երջանիկ եք, ընթերցող, եթե այն սեռից չեք, որի համար արգելվում են բոլոր լավ բաները»։
«Տղամարդկանց և կանանց հավասարության» կառուցվածքը նման է Քրիստինա Պիզանսկայայի աշխատանքներին, և սկսվում է անցյալի մեծ կանանց մասին պատմությունից` որպես կանանց ուսուցման կարողության նկարագրություն։ Մարին շեշտել է տղամարդկանց և կանանց հավասարությունը։ Այնուամենայնիվ, ասել է, որ զարմանալի չէ, որ կանայք հասարակության կողմից ընկալվում էին որպես անգրագետ, ոչ կոմպետենտ և միայն իրենց մարմիններով էին հետաքրքրվում՝ հաշվի առնելով, որ նրանք գրեթե ոչ մի կրթություն չեն ստացել։ Գուրնը պնդում էր, որ եթե կանանց տրվեն նույն հնարավորությունները, արտոնությունները և կրթությունը, ինչպես տղամարդիկ, կանայք տղամարդիկ հավասար կլինեին իրենց ձեռքբերումներում։
«Grief des Dames»-ում Մարիին բողոքել է, որ կանայք չեն կարող ունենալ սեփականություն, ազատ լինել և ունենալ պետական պաշտոններ։ Պնդում էր, որ կիրթ կանայք իրավունք ունեն լսվելու նույնքան, որքան կիրթ տղամարդիկ։ Ռենե Դեկարտի նման Մարիը առանձնացրել է միտքը մարմնից և պնդել է, որ կնոջ միտքը նույնքան ուժեղ է, որքան տղամարդունը։
Մատենագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Les advis ou Les présens de la demoiselle de Gournay ; T. Du Bray, 1634 Lire en ligne sur Gallica
- 1588 : un sonnet et une ode dans les « Regrets funèbres sur la mort d'Aymée ». In Œuvres de Pierre de Brach (Le Tombeau d'Aymée)
- 1594 : Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne
- 1595 : Préface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne Lire en ligne sur gallica, in Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne
- 1595 : hommage en prose à Jean de Sponde, dans Response du Feu Sieur de Sponde…
- 1598 : Preface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, in Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne
- 1608 : Bienvenue de Monseigneur le duc d'Anjou
- 1610 : Adieu de l'Ame du Roy de France et de Navarre Henry le Grand, avec la Défense des Peres Jesuites
- 1619 : Versions de quelques pièces de Virgile, Tacite, Salluste, avec l'Institution de Monseigneur, frere unique du Roy (comprend également un « traicté sur la Poësie »).
- 1620 : Eschantillons de Virgile
- 1620 : deux poèmes dans Les Muses en deuil
- 1621 : Traductions. Partie du Quatriesme de l'Eneide, avec une oraison de Tacite, et une de Saluste
- 1622 : Égalité des Hommes et des Femmes
- 1624 : Remerciement, au Roy
- 1626 : L’ombre de la Damoiselle de Gournay – œuvre composée de mélanges – L’homme est l’ombre d’un songe & son œuvre est son ombre qui comprendՇ
- 1628 : trois poèmes, in Recueil de plusieurs inscriptions proposées pour remplir les Tables d'attente estans sous les statues du Roy Charles VII et de la Pucelle d'Orléans...
- 1634 : Les Advis, ou les Presens de la Demoiselle de Gournay (ajoute à L'Ombre : Discours sur ce livre à Sophrosine, Oraison du Roy à S. Louys durant le siège de Rhé, Première delivrance de Casal, De la temerité et la traduction du VIe livre de l'Énéide).
- 1635 : un poème, in Le Sacrifice des Muses
- 1635 : un poème, in Le Parnasse royal
- 1641 : réédition des Advis
- 1642 : deux épigrammes, in le Jardin des Muses
- 1644 : une épigramme, in l'Approbation du Parnasse qui précède Les Chevilles de Me Adam Menuisier de Nevers
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Dezon-Jones Elyane, Marie de Gournay. Fragments d’un discours féminin, Paris, José Corti, 1988.
- Fogel Michèle, Marie de Gournay, itinéraires d’une femme savante, Paris, Fayard, 2004.
- Schiff, Mario (1910). La Fille d'alliance de Montaigne, Marie de Gournay
- Les historiettes de Tallemant des Réaux, t. II, p. 124-128, Paris, 1834.
- Œuvres complètes réalisées par J.-C. Arnould, E. Berriot-Salvadore, M.-C. Bichard-Thomine, C. Blum, A. L. Franchetti, V. Worth-Stylianou, Paris, Honoré Champion, 2002.
- Égalité des hommes et des femmes, suivi de Grief des Dames, édition établie par Claude Pinganaud et présentée par Séverine Auffret, Paris, Arléa, 2008.
- Beaulieu J.P., Fournier H. "Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'oeuvre de Marie de Gournay", Neophilologus, volume 82, number 3 (1998), 357-367, DOI:10.1023/A:1004225101249.
- Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205. Texte intégral.
- Dezon-Jones Elyane, "Marie de Gournay" in Writings by Pre-Revolutionary French Women, Anne R. Larsen, Colette H. Winn, New York, Garland, 1999, 237-42.
- Freeman Ring, Lynn Wendy, 'In Her Own Fashion': Marie de Gournay and the Fabrication of the Writer's Persona, 2007. texte intégral.
- Frelick Nancy, "(Re)Fashoning Marie de Gournay" in La Femme au XVIIe siècle. Actes du colloque de Vancouver. University of British Columbia. 5-7 octobre 2000 édités par Richard G. Hodgson, Tübingen, Gunter Narr, 2002. https://books.google.com/books?id=UY8ONbC9l9ECpg=PP1(չաշխատող հղում) extrais.
- Venesoen Constant, "Mademoiselle de Gournay" in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42 Texte intégral
- Maryanne Cline Horowitz, "Marie de Gournay, Editor of the Essais of Michel de Montaigne : A Case-Study in Mentor-Protegee Friendship", The Sixteenth Century Journal, vol. 17, n°3, autumn, 1986, p. 271-284. texte disponible.
- Poudérou Robert, Parce que c'était lui, parce que c'était moi, pièce de théâtre parue en 1992 mettant en scène Michel de Montaigne, Marie de Gournay et Françoise de La Chassaigne Dossier de presse.
- Jean-Claude Idée, Parce que c'était lui, pièce de théâtre parue en 2014 dans les Cahiers des Universités Populaires du Théâtre et jouée au Théâtre Montparnasse, à Paris.
- Marie de Gournay, "Escritos sobre la igualdad y en defensa de las mujeres" M. Cabré i Pairet & E. Rubio Hernández (Eds.) Spanish translation by M. Cabré i Pairet, E. Rubio Hernández & E. Teixidor Aránegui. Madrid
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #118964968 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Works by or about Marie de Gournay at Internet Archive
- Works accessible on Gallica's website
- Biography (in French)
- Project Continua: Biography of Marie de Gournay Project Continua is a web-based multimedia resource dedicated to the creation and preservation of women’s intellectual history from the earliest surviving evidence into the 21st Century.
- Querelle | Marie de Gournay
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարի դե Գուրնե» հոդվածին։ |
| ||||||||||||
