Մասնակից:Karine Abrahamyan/Ավազարկղ6
Պավլոդար, քաղաք Ղազախստանի հյուսիս-արևելքում, Պավլոդարի շրջանի մայրաքաղաքը։ Այն գտնվում է երկրի մայրաքաղաք Աստանայից 450 կմ հյուսիս-արևելք և Ռուսաստանի Օմսկ քաղաքից 405 կմ հարավ-արևելք՝ Իրտիշ գետի երկայնքով: 2010 թվականի տվյալներով քաղաքն ուներ 331710 բնակչություն[1]։ Պավլոդարի բնակչությունը բաղկացած է հիմնականում էթնիկ ղազախներից և ռուսներից՝ զգալի ուկրաինացի, գերմանացի և թաթար փոքրամասնություններով։ Քաղաքը սպասարկում է Պավլոդարի օդանավակայանը։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հյուսիսային Ղազախստանի հնագույն քաղաքներից մեկը՝ Պավլոդարը, հիմնադրվել է 9-րդ դարում՝ որպես Խական-Կիմակ և Իմաքիա բնակավայրեր՝ Կիմեկ-Կիպչակ դաշնության մայրաքաղաքները։
Կորյակովսկի ամրոցը հիմնադրվել է 1720 թվականին՝ որպես ռուսական կայսերական հենակետ։ Բնակավայրը ստեղծվել է տարածաշրջանի աղի լճերի նկատմամբ վերահսկողություն սահմանելու համար, որոնք աղի արժեքավոր աղբյուր են հանդիսացել։ 1861 թվականին բնակավայրը վերանվանվել է Պավլոդար և ստացել քաղաքի կարգավիճակ։ Պավլոդարի նշանակությունը մեծապես պայմանավորված էր գյուղատնտեսական և աղի արտադրանքի զգալի արդյունաբերություններով, որոնք զարգացել էին այնտեղ՝ չնայած քաղաքի համեմատաբար փոքր բնակչությանը: 1897 թվականին Պավլոդարի բնակչությունը կազմում էր ընդամենը 8000 մարդ: Պավլոդար անունը նշանակում է Պոլի պարգև և ընտրվել է ի հիշատակ Ռուսաստանի դուքս Պոլ Ալեքսանդրովիչի ծննդյան[2]։
1955 թվականից հետո Խորհրդային կառավարության Virgin Lands արշավը խթան հանդիսացավ ժամանակակից Պավլոդարի արագ աճի և զարգացման համար: Ծրագրի շրջանակներում մեծ թվով երիտասարդներ և աղջիկներ ամբողջ Խորհրդային Միությունից տեղափոխվեցին քաղաք, զարգացավ արդյունաբերական և առևտրային գործունեությունը, իսկ 1960-ականների կեսերից Պավլոդարը դարձավ խոշոր արդյունաբերական կենտրոն ինչպես Ղազախական ԽՍՀ-ում, այնպես էլ Խորհրդային Միությունում՝ քաղաքում տեղակայված զենքի և զրահատեխնիկայի խոշոր ձեռնարկության շնորհիվ[3]:
2020 թվականի ապրիլի 1-ին քաղաքում նախաձեռնվել են հակահամաճարակային սահմանափակումներ՝ փորձելով դանդաղեցնել COVID-19-ի տարածումը[4]։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պավլոդարն ունի խոնավ մայրցամաքային կլիմա, որը համակցվում է շոգ ամառներով և երկար, ցուրտ ձմեռներով:
Հունվարի միջին ջերմաստիճանը −15,8 °C (4 °F) է, գրանցված բացարձակ ցածր ջերմաստիճանը հասնում է −45–ից −47 °C (−49–ից −53 °F)։ Հուլիսին միջին ջերմաստիճանը կազմում է 21,5 °C (71 °F): Տարեկան տեղումների քանակը կազմում է 303 մմ (12 դյույմ):
 Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Karine Abrahamyan/Ավազարկղ6ում
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | |
Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքի բնակչությունը կազմում է 331,119 մարդ (2018 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ), իսկ ուրբանիզացված տարածքն ունի 342,321 բնակիչ[5]։
Էթնիկ խմբերը հետևյալն են (2018 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ[6][7]).
- Ղազախներ — 166,835 (46.54%)
- Ռուսներ — 152,032 (41.63%)
- Ուկրաինացիներ — 15,184 (4.69%)
- Գերմանացիներ — 9,058 (2.73%)
- Թաթարներ — 7,752 (2.34%)
- Բելառուսներ — 2,852 (0.86%)
- Ինգուշեթներ — 1,279 (0.39%)
- Մոլդովացիներ — 954 (0.29%)
- Ազերիներ — 802 (0.24%)
- Չեչեններ — 800 (0.24%)
- Կորեացիներ — 594 (0.18%)
- Լեհեր — 574 (0.17%)
- Բուլղարացիներ — 475 (0.15%)
- Այլ — 6310 (1.90%)
- Ընդհանուր — 331,710 (100.00%)
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեղի խոշորագույն արդյունաբերական ռեսուրսներն են ալյումինը, քիմիական նյութերը և գյուղտեխնիկան: 1978 թվականին այստեղ բացվել է նավթավերամշակման գործարան: 2012 թվականին լեհական Pesa Bydgoszcz-ը հայտարարեց Պավլոդարում տրամվայի հավաքման գործարան կառուցելու իր մտադրության մասին։ Romat դեղագործական ընկերությունը ևս հիմնված է Պավլոդարում[8]։
Սպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
FC Irtysh-ը ղազախական ֆուտբոլային ակումբ էր՝ հիմնված Պավլոդարի կենտրոնական մարզադաշտում։ Մեկ այլ նշանավոր ակումբ, որը նախկինում հիմնված էր Պավլոդարում՝ FC Energetik-ը, այն ժամանակվանից տեղափոխվել է Էքիբաստուզ:
Պավլոդարի շախմատի ֆեդերացիան հաճախակի կազմակերպում է համաքաղաքային մրցումներ, ինչպիսիք են «Պավլոդար Օփեն 2007» և «Պավլոդարի տարածաշրջանային գավաթ» շախմատի մրցումները[9]: Միջոցառումներին պարբերաբար մասնակցում են Շախմատի միջազգային ֆեդերացիայի մի քանի գրոսմայստերներ, այդ թվում՝ Ռինատ Ժումաբաևը, Պավել Կոցուրը, Յուրի Նիկիտին, Վլադիմիր Գրեբենշիկովը և Ելենա Անկուդինովան:
Պավլոդարի հոկեյիստները երեք անգամ անընդմեջ դարձել են Ղազախստանի չեմպիոններ 2012/2013, 2013/2014 և 2014/2015 մրցաշրջաններում։
Ենթակառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հասարակական տրանսպորտ
Տրամվայ
Պավլոդարն ունի 89 կմ երկարությամբ տրամվայների ցանց, որը սկսել է գործել 1965 թվականից՝ 2012 թվականի դրությամբ 20 կանոնավոր և 3 հատուկ երթուղիներով։ Ցանցն զբաղեցնում է տեղական հասարակական տրանսպորտի շուկայի 60%-ը։ Այնուամենայնիվ, նրա 115 տրամվայից բաղկացած գիծը պետք է փոխարինվի 100 նոր տրամվայներով, որոնք արտադրվում են տեղում լեհական PESA SA արտադրողի կողմից[10][11]:
Գետային նավահանգիստ
Ներկայումս գործում է Պավլոդար գետային նավահանգիստ ԲԲԸ-ն՝ խոշոր տրանսպորտային և արդյունաբերական ձեռնարկություն, որը զբաղվում է բեռների տեղափոխադրմամբ, գետի ավազի արդյունահանմամբ և վաճառքով։ Վաճառում և տեղափոխում է մանրացված քար, ածուխ, իրականացնում է հիդրոլոգիական օբյեկտների մաքրման աշխատանքներ:
Իրտիշ գետի ակտիվ նավահանգիստներից մեկն է։
Ժամանակակից Պավլոդար գետային նավահանգստի նախագիծը մշակվել է 1955 թվականին «Giprorechtrans» նախագծային ինստիտուտի կողմից՝ ԽՍՀՄ գետային նավատորմի նախարարության հանձնարարությամբ։ 1965 թվականից Պավլոդարի նախկին նավահանգիստը, Ղազախական ԽՍՀ Նախարարների խորհրդի որոշմամբ, վերանվանվել է Պավլոդար գետային նավահանգիստ։ Այդ պահից Պավլոդարում գործում է գետային նավահանգիստ, որը հագեցած է նորագույն փոխադրման սարքավորումներով։ 1980-ականների կեսերին Պավլոդար գետային նավահանգիստը դարձել էր փոխադրումների ամենամեծ հանգույցը: Այն ժամանակ Պավլոդար գետային նավահանգիստը Խորհրդային Միության քառասուն գետային նավահանգիստների մեջ առաջին տեղում էր բեռնափոխադրումների ծավալներով։ Այս ընթացքում տարեկան միջին հաշվով փոխադրվել է շուրջ 6,5 մլն տոննա տարբեր բեռներ։ 2001 թվականից Պավլոդար գետային նավահանգիստ ԲԲԸ-ն մասնավոր ձեռնարկություն է:
Ավտոբուսներ
Քաղաքում գործում է 21 ավտոբուսային[12] և 13 միկրոավտոբուսային[13] երթուղի։
Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պավլոդարում տեղակայված են մի քանի համալսարաններ, որոնցից են.
- Պավլոդարի պետական համալսարանը (Ս. Թորայգիրովի անվ.),
- Պավլոդարի պետական մանկավարժական համալսարանը,
- Եվրասիայի նորարարական համալսարանը,
Պավլոդարում է գտնվում նաև Ս. Թորայգիրովի Պավլոդարի տարածաշրջանային ունիվերսալ գրադարանը:
Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նշանավոր մարդիկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Տերենտի Դմիտրիևիչ Դերիբաս - բոլշևիկ, 1920 թվականին ղեկավարել է Պավլոդարի հեղափոխական կոմիտեն։
- Կանիշ Իմանտայուլի Սաթբաև - խորհրդային երկրաբան, 1911-1914 թվականներին սովորել է Պավլոդարի ռուս-ղրղզական դպրոցում։
- Մաիրա Վալիևնա Շամսուտդինովան - բնիկ ղազախ երգչուհի և կոմպոզիտոր, ծնվել է Պավլոդարում։
- Սերգեյ Ալեքսանդրովիչ Զայկովը - ղազախ ոսկե մեդալակիր 4 × 400 մետր փոխանցումավազքում, ծնվել է Պավլոդարում։
- Մարիա Ագապովա - խառը մենամարտերի ղազախ վարպետ,
- Վսեվոլոդ Իվանով - ռուս գրող,
- Մաքսիմ Կուզնեցով - ռուս հոկեյիստ, Սթենլիի գավաթի հաղթող։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
-
Ayimautov Theatre (Kaz. J. Aımaýytov atyndaǵy oblystyq qazaq mýzykaly drama teatry; Rus. Казахский драматический театр имени Аймаутова) -
KazMunayGaz (Kaz. QazMunaıGaz-dyń ǵımaraty) -
House of Friendship (Kaz. Dostyq úıi; Rus. Дом дружбы) -
Train station (Kaz. Pavlodar temir jol bokzaly; Rus. Вокзал) -
Central stadium (Kaz. Ortalyq stadıon) -
Fireworks in Pavlodar (Central Embankment) -
Old city mosque (Kaz. Jóndelgen Pavlodardyń eski meshiti) -
Irtysh river view -
Abdulfattah Ramazanov mosque -
Blagoveschensky cathedral (Russian Orthodox Church) -
Catholic church of Saint Thereza
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Pavlodar Statistics». pavl.kz. Արխիվացված է օրիգինալից 22 July 2011-ին. Վերցված է 13 April 2018-ին.
- ↑ «Pavlodar - Kazakhstan». britannica.com. Վերցված է 13 April 2018-ին.
- ↑ «Pavlodar travel guide». Caravanistan (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019-08-13-ին.
- ↑ «Прием всех рейсов прекращает аэропорт Нур-Султана». 31 March 2020.
- ↑ «Stat.kz».
- ↑ Департамент статистики Павлодарской области (Oblast statistical agency) Արխիվացված 2012-04-23 Wayback Machine
- ↑ Агентство Республики Казахстан по статистике. Численность населения Республики Казахстан по областям, городам и районам, полу и отдельным возрастным группам, отдельным этносам на начало 2010 года (Kazakh Statistical Agency Արխիվացված 2013-01-17 Wayback Machine
- ↑ «Kazakhstan International Healthcare Exhibition. List of participants of 2009». kihe.kz. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-04-21-ին. Վերցված է 2011-07-20-ին.
- ↑ Skurygin, Anton (September 27, 2007). «Pavlodar Regional Cup on Fast Chess 2007» (ռուսերեն). Chess in Pavlodar. Վերցված է March 29, 2008-ին.
- ↑ "Pesa to establish tram assembly plant in Kazakhstan", Railway Gazette, 4 May 2012
- ↑ «Павлодарский трамвай :: Введение». pavlodar-tramway.narod.ru. Վերցված է 13 April 2018-ին.
- ↑ «Городские Автобусы в г. Павлодар по номерам маршрутов». 24kz.ru.
- ↑ «Городские Маршрутки в г. Павлодар по номерам маршрутов». 24kz.ru.