Մասնակից:Anoush99/Ավազարկղ1
Աստվածաշնչյան կոնկորդանսն Աստվածաշնչի կոնկորդանսն է կամ բանավոր բառային ցուցիչն է: Այս պարզ ձևը,տարբերակը թվարկում է աստվածաշնչյան բառերիը այբբենական կարգով ցուցակագրումն է՝ որոնում իրականացնողին տալով նշումներ, որպեսզի օգտագործողը հնարավորություն ունենա տալով գտնել Աստվածաշնչի այն հատվածները, որտեղ գտնվում են այդ որոնվող բառերը:[1]:
Կոնկորդանսները կարող են նախատեսված լինել աստվածաշնչյան գրքերի բնօրինակ լեզուների համար, կամ (առավել հաճախ) դրանք կազմվում են թարգմանվածքների համար:
Լատիներեն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դոմինիկյան միաբանության վանականները հորինել են Աստվածաշնչի բանավոր կոնկորդանսը: Որպես իրենց աշխատանքի հիմք նրանք օգտագործել են Արևմտյան Եվրոպայում գտնվող միջին դարերի Աստվածաշնչի՝ լատիներենՎուլգաթայի տեքստը : Առաջին կոնկորդանսը, որն ավարտվեց 1230 թվականին իրականացվել է կարդինալ Ուգո դե Սենտ-Շերի (Ուգո դե Սանկտո Չարո) ղեկավարությամբ, ում աջակցում էին նաև երիտասարդ դոմինիկացիները[1]:
Այն պարունակում էր կարճ մեջբերումներ (տե՛ս Ms. Saint-Omer, Bibliothèque municipale, 0028 [2]) բառի կիրառման հատվածներից: Դրանք նշված էին գրքի և գլխի միջոցով (ըստ գլուխների բաժանումը վերջերս կատարեց Ստիվեն Լենգթոնը), այլ ոչ թե համարներով, որոնք Ռոբերտ Էստյենը առաջին անգամ ներկայացրեց 1545 թվականին: Իհարկե, համարների փոխարեն, Հյուգոն յուրաքանչյուր գլուխ բաժանում էր յոթ համարյա հավասար մասերի, որոնք նշված էին այբուբենի տառերով՝ a, b, c և այլն[1]:
Երեք անգլիացի դոմինիկացիներ (1250–1252) ավելացրեցին նշված հատվածների ամբողջական մեջբերումները: Տեղի բացակայության պատճառով ներկայիս կոնկորդանսների նպատակը այն մեջբերումների ամբողջականությունն չէ, հետևաբար, հավանական է, որ նշված հատվածները շատ ավելի քիչ էին, քան գտնվել են այսօրվա ամբողջական կոնկորդանսումի մեջ: Ստեղծագործությունը որոշակիորեն կրճատվեց՝ պահպանելով մեջբերման միայն էական բառերը, մեկ այլ դոմինիկացի Կոնրադ Հալբերշտադցի 1310 թվականի կոնկորդանսում. նրա աշխատանքը մեծ հաջողություն ունեցավ՝ ավելի հարմար ձևի շնորհիվ[1]:
Առաջին տպագրված կոնկորդանսը հայտնվեց 1470 թվականին Ստրասբուրգում, իսկ երկրորդ հրատարակությունը՝ 1475 թվականին: Այն մեծ աշխատությունը, որից այն կրճատվել էր, տպագրվեց Նյուրնբերգում 1485 թվականին: Մեկ այլ դոմինիկացի՝ Ջոն Ստոյկովիչը (հայտնի է նաև որպես «Ջոն Ռագուսացի») անհրաժեշտ համարելով իր հակասությունների մեջ ցույց տալ «nisi» «ex» և «per» բառերի աստվածաշնչյան օգտագործումը, որոնք նախորդ կոնկորդանսներից դուրս էին մնացել, և սկսեց (մոտ 1435 թվականին) Լատինական Գրությունների գրեթե բոլոր անորոշ բառերի կազմումը. խնդիրն ավարտվեց և կատարելագործվեց այլոց կողմից և, ի վերջո, ավելացվեց որպես Հալբերշտադտի Կոնրադի կոնկորդանս 1496 թվականին Բազելում լույս տեսած Սեբաստիան Բրանտի աշխատության մեջ: Բրանտի աշխատանքը հաճախ վերահրատարակվում էր նաև տարբեր քաղաքներում: Այն ծառայեց որպես 1555 թվականին Ռոբերտ Էստյենի կողմից հրապարակված կոնկորդանսի հիմք: Էստյենն ավելացրեց հատուկ անունները, բացթողումներ շտկեց, այբբենական կարգով ներկայացրեց չթեքվող բառերը մյուսների հետ միասին և բոլոր հատվածներին նշում տվեց՝ ըստ բանաստեղծության, ինչպես նաև ըստ գլխի՝ դրանով այն շատ ավելի մոտեցնելով կոնկորդանսի ներկայիս մոդելին[1]: Այդ ժամանակվանից ի վեր լույս են տեսել լատիներեն տարբեր կոնկորդանսներ:
- Plantinus- ի «Concordantiæ Bibliorum juxta recognitionem Clementinam» (Անտվերպեն, 1599), առաջինն էր գրված պաշտոնական լատինական տեքստին համապատասխան[1]
- «Repertorium Biblicum ... studio ... Patrum Ordinis S. Benedicti, Monasterii Wessofontani» (Աուգսբուրգ, 1751)[1]
- «Concordantiæ Script. Sac.», հեղինակ՝ Դուտրիփոն, կազմված է երկու հսկայական հատորներից, ամենաօգտակարն է լատինական բոլոր կոնկորդանսներից, որտեղ յուրաքանչյուր տեքստից անհրաժեշտ քանակությամբ նյութ է պարունակվում լիարժեք իմաստ հաղորդելու համար(Փարիզ 1838, 7-րդ հր. 1880)[3][1]
- Նույնի խմբագրությունը Գ. Տոնինիի կողմից, Պրատոյում, 1861 թվական, համարվում է գրեթե ամբողջական[1]
- «V. Coornaert's Concordantiae librorum Veteris et Novi Testamenti Domini Nostri Jesu Christi juxta Vulgatam editionem, jussu Sixti V, Pontificis Maximi, nasitam ad usum praedicatorum» որը նախատեսված է քարոզիչների համար (Բրյուգե, 1892)[1]
- «Concordantiarum S. Scripturæ Manuale»-ի հեղինակներն են Հ. դե Ռազեին, Է. դե Լոշոն և Բ. Ֆլանդրին (13-րդ հրատ., Փարիզ, 1895), սա ավելի շուտ տալիս է տեքստերի ընտրություն, քան ամբողջական կոնկորդանս[1]
- «Concordantiarum Universæ Scripturæ Sacræ Thesaurus», հեղինակ՝ հոգևոր հայրեր Պոլտիեր, Էթյեն և Գանտոիս (Փարիզ, 1902)
Նոր Կտակարանի Peter Mintert-ի «Lexicon Græco-Latinum»-ը կոնկորդանս է և բառարան, ինչը տալիս է հունարենի լատինական համարժեքը, իսկ Սեպտուանգինտա բառերի դեպքում՝ նաև եբրայերեն համարժեքը (Ֆրանկֆորտ, 1728)[1]:
Եբրայերեն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եբրայերեն առաջին կոնկորդանսը (Meïr Netib) Իսահակ Նաթան բեն Կալոնիմուսի աշխատանքն է, որի ուղղությամբ աշխատանքը սկսվել է 1438 թվականին և ավարտվել 1448 թվականին: Այն ներշնչված է լատինական կոնկորդանսներից՝ նպաստելու հուդայականության պաշտպանությանը, և տպագրվել է Վենետիկում 1523 թվականին: Բարելավված հրատարակությունը ֆրանցիսկյան ֆրիար Մարիուս դե Կալասիոյի կողմից լույս է տեսել 1621 և 1622 թվականներին չորս հատորներով: Երկու գործերն էլ մի քանի անգամ տպագրվել են, մինչդեռ տասնվեցերորդ դարի մեկ այլ եբրայերեն կոնկորդանս, որի հեղինակը Էլիաս Լեւիտան է, և որը շատ առումներով գերազանցում է Նաթանիին, պահպանվում է ձեռագիր տարբերակով[1]:
Նաթանն ու Կալասիոն բառերը դասավորեցին ըստ եբրայերեն արմատների, ածանցյալները՝ պարզապես ըստ այն կարգի, որով դրանք հանդիպում են եբրայերեն գրքերում. հայր և որդի Բաքստորֆները բայերի և գոյականների քերականական դասակարգմամբ ածանցյալների մեջ կարգ ներմուծեցին: Նրանց աշխատանքը (Բասլ, 1632) պարունակում էր նաև շատ նոր բառեր և հատվածներ, որոնք նախկինում բաց էին թողնվել, ինչպես նաև պարունակում էր եբրայերեն Աստվածաշնչի բոլոր արամերեն բառերի լրացումները, Բաեքթորֆի (1847) «Baer» հրատարակության մեջ ավելացրեցին որոշակի մասնիկներ[1]:
Ֆյուրստի կոնկորդանսը (Լայպցիգ, 1840) երկար ժամանակ օրինակ էր հանդիսանում: Այն ուղղեց Բաքստորֆին և մոտեցրեց ամբողջականությանը, հրատարակեց բոլոր այն եբրայերեն բառերը որնք ձայնավոր էին պարունակում և կատարելագործեց ածանցյալների կարգը: Յուրաքանչյուր բառ բացատրվում է եբրայերեն և լատիներեն լեզուներով: Ֆյուրստը, սակայն, բացառում է հատուկ անուները, դերանունները և անորոշ դերանունների մեծ մասը, և ակամա կատարում է շատ բացթողումներ և սխալներ, արմատների նրա դասակարգումը, ըստ Կաթոլիկ հանրագիտարանի (1913), երբեմն տարօրինակ է համարվում: «The Englishman's Hebrew and Chaldaic Concordance» (Լոնդոն, 1843, երրորդ հրատարակություն, 1866) դեռևս համարվում է օգտակար[1]:
Եբրայերեն համապարփակ կոնկորդանսը պատկանում է Սալոմոն Մանդելկերնին (Լայպցիգ, 1896), ով շտկեց իր նախորդների սխալները և դրամադրեց բաց թողնված հղումները: Չնայած իր իսկ աշխատանքը հաճախ անկատար է եղել, այնուամենայնիվ, այն գրեթե ավարտված է: Իր կրճատ տարբերակը տպագրվել է 1900 թվականին[1]:
Աստվածաշնչի նոր կոնկորդանսը (ամբողջական վերնագիրը՝ «A New Concordance of the Bible: Thesaurus of the Language of the Bible, Hebrew and Aramaic, Roots, Words, Proper Names Phrases and Synonyms»), որի հեղինակը Ավրահամ Համ-Շոշանն է, Եբրայերեն Աստվածաշնչի տեքստի կոնկորդանսն է, և այն առաջին անգամ հրատարակվել է1977 թվականին: Օգտագործված սկզբնական տեքստը 1958 թվականի Կորենի հրատարակությունն է:
Հունական Սեպտուանգինտա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջինը եղել է Կոնրադ Քիրչերը (Ֆրանկֆորտ, 1607); 1718-ին Ամստերդամում հրատարակված Tromm's-ը հղում էր անում ոչ միայն Սեպտուանգինտային, այլ նաև «Aquila», «Symmachus» և «Theodotion» տարբերակներին: Այն մնաց որպես օրինակ, ապա տեղը զիջեց Էդվին Հեչին և Հենրի Ադենի Ռեդպատին «Concordance to the Septuagint and other Greek Versions of the Old Testamen» (Օքսֆորդ, 1892–97): Սա ներառում է կոնկորդանս երկրորդականոնական գրքերի և Հին Կտակարանի Ապոկրիֆ գրքերի ինչպես նաև մյուս տարբերակների հետ, որոնք մաս են կազմում Ալեքսանդրիայի Օրոգինեսի Հեքսապլայի: Տրված են նաև հունարենի եբրայերեն համարժեքները: Հեղինակների անվանումների հիշատակումներն ավելացվում են 1900 թվականին հրատարակված հավելվածում: Բագստերի «Handy Concordance to the Septuagint» (Լոնդոն, 1887) տալիս է ուղղակի հղումներ՝ առանց մեջբերումների[1]:
Հունական Նոր Կտակարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հունական Նոր Կտակարանի ամենավաղ կոնկորդանսները Բիրկենի կամ Բետուլիուսի (Բասլ, 1546), Հենրի Էստյենի (Փարիզ, 1594) և Էրազմուս Շմիդի (Վիտտենբերգ, 1638) կոնկորդանսներն են, որոնց աշխատանքը երկու անգամ վերանայվել և վերահրատարակվել է: Տասնիններորդ դարի վերջին կեսի ընթացքում Նոր Կտակարանի ստանդարտ կոնկորդանսը Բրուդերի համար էր (Լայպցիգ, 1842; 4-րդ հրատ., 1888): Դրա հիմնական թերությունն այն է, որ այն գործնականում հիմնված էր «textus receptus»-ի վրա, չնայած նպատակ ունի իր վերջին հրատարակություններում տալ նաև հիմնական տարբերակները[1]:
Մուլթոնի և Գեդենի կոնկորդանսը Հունական Կտակարանում, ըստ Ուեսկոտի և Հորթի, Տիշենդորֆի և Անգլիական վերանայողների (Էդինբուրգ և Նյու Յորք, 1897) տեքստի, ներառում է բոլոր սահմանային ընթերցումները: Ընթերցման վերաբերյալ վիճաբանություն առաջանալու դեպքում փաստը մատնանշվում է: Տրված են Նոր Կտակարանի բոլոր մեջբերումների եբրայերեն համարժեքները. նշված է հունարեն Նոր Կտակարանի բառերի կապը Սեպտուագինտայի և հունական Հին Կտակարանի այլ տարբերակների, ինչպես նաև դասական օգտագործման հետ: Երկու այլ կոնկորդանսներ են Վ. Վիգրամի «The» Englishman's Greek Concordance to the New Testament-ը (Լոնդոն, 1839, 2-րդ հր. 1844) և Հանդսոնի «Critical Greek and English Concordance of the N.T.»-ը(Բոստոն, 1875), որոնք պարունակում են հղումներ դեպի ընթերցման հիմնական տարբերակը[1]:
Սիրիական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չարլզ Շաֆի «Lexicon Syriacum» (Լեյդեն, 1709) գործնականում ծառայում է Պեշիթո տարբերակի կոնկորդանսին[1]:
Անգլերեն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անգլերենում ամենաառաջին կոնկորդանսները հրապարակվել են տասնվեցերորդ դարի կեսերին առաջինը Թոմաս Գիբսոնի կողմից 1535 թվականին (միայն Նոր Կտակարանի համար), իսկ երկրորդը 1550 թվականին Ջոն Մարբեկի կողմից: Նրանցից ամենահայտնին՝ «Cruden's Concordance»–ը, Ալեքսանդր Քրուդենի աշխատանքն էր: Առաջին անգամ հրատարակվել է 1738 թվականին, այն իր կյանքի ընթացքում հասել է մի քանի հրատարակությունների և բազմիցս վերամշակվել, կրճատվել և վերատպվել է: Քրուդենի աշխատանքը լիակատար կոնկորդանս չէ և բաց է թողնում հատկապես շատ հիշատակումներ հատուկ անունների վերաբերյալ, բայց նրա վերջին հրատարակությունը կոնկորդանս ուներ Հին Կտակարանի երկրորդականոնական գրքերի հետ, որոնք, սակայն, սովորաբար չեն տպագրվում[1]:
Դրան գերազանցեցին Աստվածաշնչի «King James» տարբերակի երեք հիմնական կոնկորդանսները՝ Ռոբերտ Յանգի, Ջեյմս Սթրոնգի և Ուոքերի:
- Յանգի «Analytical Concordance to the Bible» (Էդինբուրգ, 1879–84), գրեթե ամբողջական կոնկորդանս է, մատնանշում է անգլերեն բառի եբրայերեն, քաղդերեն կամ հունարեն բնօրինակը և տարբերակում է միևնույն բառի հիմքում ընկած տարբեր իմաստները[1]:
- Սթրոնգի կոնկորդանսը հղում է կատարում միայն անգլերեն տեքստին: Այն պարունակում է նաև համեմատական համաձայնություն լիազորված և վերանայված անգլերեն տարբերակների միջև, որոնք օգտակար են ներդրված փոփոխությունների ուսումնասիրության համար[1]:
- Ուոքերի «Comprehensive Concordance to the Holy Scriptures» (Բոստոն, 1894) գրեթե ամբողջական կոնկորդանս է: Նոր Կտակարանի վերանայված տարբերակի լիակատար կոնկորդանսի հեղինակը Թ. Թոմսն է, այն լույս է տեսել Լոնդոնում, 1884 թվականին[1]:
Դրանց հաջորդեց կոնկորդանս, որը հիմնված էր Հռոմեացի կաթոլիկների նախընտրած Աստվածաշնչի Դուայ–Ռեյմս թարգմանության վրա, «A Textual Concordance of the Holy Scriptures» որի հեղինակը հոգևոր հայր Թոմաս Դեյվիդ Ուիլյամսն է, 1942 թվական:
Ժամանակակից կիրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քանի որ ծրագրային ապահովումը Աստվածաշունչը հասանելի է դարձրել էլեկտրոնային եղանակով և մանրակրկիտ էլեկտրոնային ինդեքսներով, տպագիր կոնկորդանսները ավելի քիչ կիրառություն ունեն: Գիտնականների և Աստվածաշունչ ուսումնասիրողների մեծ մասը փոխարենը ապավինում է ծրագրակազմին:
Սթրոնգի թվերի շնորհիվ (տե՛ս Strong's Concordance) հնարավոր դարձավ թարգմանել կոնկորդանսները մի լեզվից մյուսը: Այսպիսով, ռուսական Thompson Study Bible-ի 30,000 բառերի ռուսական կորնորդանսը («Новая учебная Библия Томпсона», La Buona Novella Inc, 2010, քրիստոնեական հասարակության կողմից հրատարակված «Աստվածաշունչը բոլորի համար», Սբ. Պետերբուրգ, Ռուսաստան) թարգմանություն է «Thompson Chain-Reference Bible»-ի անգլերեն կոնկորդանսի մասին (The New Thompson Study Bible. La Buona Novella Inc. & BBKirkbride Bible Company, Inc., 2006): Ռուսերեն կոնկորդանսը կազմելու գործընթացում հայտնաբերվել է անգլերենի համահունչ բառին համապատասխան եբրայերեն/հունարեն բառը, այնուհետև դրա ռուսերեն համարժեքը և Աստվածաշնչի ռուսերեն Սինոդալ թարգմանության մեջ ավելացվել է ռուսերեն կոնկորրդանսի տեքստին:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Herbermann, Charles, ed. (1913). "Concordances of the Bible". Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.
- ↑ Online access to the first page of the Concordance by Hugues de St. Cher
- ↑ Online access to the concordance of Dutripon