Երկրորդականոնական գրքեր
Երկրորդականոնական գրքերը (լատ.՝ Libri Deuterocanonici), կաթոլիկ աստվածաբանության հավաքածու՝ Ուխտի Կտակարանի գրքերը, այդ թվում ՝ կաթոլիկ եկեղեցու աստվածաշնչյան կանոնը[1]։ Այս գրքերը ներառված չէին եբրայերեն Աստվածաշնչի գրքերում (Թանահ) 1-ին դարի վերջին Երուսաղեմի երկրորդ տաճարի ավերումից հետո[2] և ժամանակակից եբրայերեն Աստվածաշնչի մաս չեն կազմում: Գրված է մ.թ.ա. վերջին մի քանի դարերում[3] Մեծ մասը գրված էր եբրայերեն և, հնարավոր է, Արամեերեն, բայց ոմանք էլ Հին Հունարեն[4]. Բոլոր գրքերը ներառված էին Յոթանասունի հունարեն թարգմանության մեջ: Եբրայերեն լեզվով այս գրքերի տեքստերը կամ չեն պահպանվել մինչ օրս, կամ մասամբ պահպանվել են: Կաթոլիկության մեջ այս գրքերը ճանաչվում են որպես ներշնչված (պարունակում են անփոփոխ ճշմարտություն), ինչպես Աստվածաշնչի մնացած գրքերը: Ուղղափառության մեջ այս գրքերը ներառված են նաև Հին Կտակարանի գրքերում, չնայած պաշտոնապես ընդգրկված չեն Հին Կտակարանի կանոնում: Բողոքականությունում, ինչպես նաև Հուդայականություն–ում, այս գրքերը համարվում են Ապոկրիֆային Բողոքականության մեջ դրանք Հին Կտակարանի մաս չեն կազմում[5], но некоторые протестантские издания Библии помещают эти книги в отдельном разделе[6]։ Կաթոլիկ եկեղեցին այդ գրքերը կանոնական է ճանաչել Տրենտի խորհրդի (1545-1563) ժամանակներում: «Deuterocanonical» (լատ.՝ Deuterocanonical) տերմինն առաջին անգամ օգտագործել է կաթոլիկ աստվածաբան [[Սիքստուս Սիենացին 1566 թվականին [7][8]։
Կազմը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վուլգատում տեղակայման կարգով[9].
- Գիրք Թովիտի
- Հուդիթի գիրք
- Սողոմոնի իմաստության գիրք
- Սիրաքի որդի Հիսուսի իմաստության գիրքը
- Բարուք մարգարեի գիրքը հետ Երեմիայի ուղերձը (ներառված է Բարուքի գրքում ՝ 6-րդ գլուխ)
- Մակաբացիների առաջին գիրք
Գրքերի տարաձայնություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եկեղեցու պատմության հենց սկզբից (I-III դդ.) տարաձայնություններ են առաջացել Հին Կտակարանի կանոնների շրջանակի վերաբերյալ։ Տեսակետների տարբերությունները հայտնվել են Արևելյան և Արևմտյան եկեղեցիների հայրերի և փիլիսոփաների ուշադրության կենտրոնում: Արևելյան հայրերն ու փիլիսոփաները՝ Մելիտոն Սարդիսցին, Յուսթին փիլիսոփան, Օրիգենը, ծանոթանալով հրեական բիբլիական կանոնի կազմությանը (Թանահ), մեջբերում և թվարկում են միայն այս գրքերը: Այս շրջանի Արևմտյան եկեղեցու ներկայացուցիչները չգիտեին եբրայերեն լեզուն և չէին ծանոթանում հրեական կանոնի կազմին: Նրանք ուսումնասիրել էին Հին Կտակարանի գրքերը միայն Հին հունական թարգմանությունից և, դրանում չտեսնելով տարբերությունը հրեական կանոնի (նախակոնոնական գրքեր) և երկրորդական գրքերի միջև, դրանք բոլորը համարել են նույնքան հեղինակավոր, որքան «Աստվածային Սուրբ Գիրքը»: Օրինակ, երկրորդական կանոնական գրքերից մի քանիսը մեջբերում էին սրբերի՝ Կլեմենտ Հռոմեացուն և Իրենեոս Լիոնացուն, Կիպրիանոս Կարթագենցուն և Տերտուլիանոսին [12].
Հին Կտակարանի կանոնների կազմի վերաբերյալ այս տեսակետը կաթոլիկ եկեղեցում հետագա դարերում մնում է անփոփոխ: Երկրորդական կանոնական գրքերը նշված չեն Հին Կտակարանի գրքում, Աթանաս Մեծ սրբի 39-րդ զատկական ուղերձում [13]։
Արևմտյան եկեղեցիներում հաստատվել էր երկրորդային կանոնական գրքերի տեսակետը, որը հավասարազոր է հակականոնականներին: Այս կարծիքը հաստատում են այդ ժամանակի արևմտյան եկեղեցականները: Այս տեսակետները շարադրված են Հռոմի պապի հրամանագրում, Անմեղ I–ի և Գելազիա, Օրհնյալ Օգոստինոս պապերի հրամանագրերում։ Արևելյան տեսակետը կանոնական և երկրորդական կանոնական գրքերի վերաբերյալ ընդունված չէր Արևմուտքում, չնայած դրան հավատարիմ էին Պիկտավիայի Իլարիուսը և Հերոնիմ Ստրիդոնցին, Ռուֆին Ակվիլացի [13]։ Հերոնիմը հաճախ մեջբերում և մեկնաբանում էր գրքերը որպես օգտակար և ուսուցանող, ինչպիսիք էին Տոբիթը և Հուդիթը, բայց հրաժարվում էր թարգմանել և մեկնաբանել կանոնական այլ գրքերը[13]: Արդյունքում, մնացած երկրորդական կանոնական գրքերը թարգմանվել և ավելացվել են Վուլգատայում Հերոնիմի հաջորդների կողմից։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Watson E. Mills, Roger Aubrey Bullard. Mercer Dictionary of the Bible // Mercer University Press. 1990. — P.42
- ↑ Явне՝ հոդվածը Հրեական էլեկտրոնային հանրագիտարանում
- ↑ Understanding the Bible: A Guide to Reading the Scriptures. — Saint Mary's Press, 2008. — P. 4
- ↑ Géza G. Xeravits, József Zsengellér, Xavér Szabó. Canonicity, Setting, Wisdom in the Deuterocanonicals. — Walter de Gruyter GmbH & Co KG, 2014. — P. 29
- ↑ Albert C. Sundberg, Jr., "The Old Testament of the Early Church" Revisited 1997
- ↑ 6,0 6,1 Michael D. Coogan. The New Oxford Annotated Bible // Oxford. 2007. — P.4
- ↑ Michael D. Coogan. The New Oxford Annotated Bible // Oxford. 2007. — P.3
- ↑ «Протоканонические книги»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907
- ↑ Vetus Testamentum. Nova Vulgata. Bibleorum Sacrorum Editio
- ↑ Юнгеров П. А. Книги Неканонические Ветхого Завета
- ↑ Deuterocanonical books New World Encyclopedia
- ↑ [Д. Г. Добыкин. Лекции по введению в Священное Писание Ветхого Завета. — Санкт-Петербург.: Санкт-Петербургская Православная Духовная Академия, 2012.— C. 19-24]
- ↑ 13,0 13,1 13,2 Юнгеров П. А. «"Введение в Ветхий Завет. Второй период (IV-V вв.)."»։ Վերցված է 2017-06-11