Երկրորդականոնական գրքեր
Երկրորդականոնական գրքերը (լատ.՝ Libri Deuterocanonici), կաթոլիկ աստվածաբանության հավաքածու՝ Ուխտի Կտակարանի գրքերը, այդ թվում ՝ կաթոլիկ եկեղեցու աստվածաշնչյան կանոնը[1]։ Այս գրքերը ներառված չէին եբրայերեն Աստվածաշնչի գրքերում (Թանահ) 1-ին դարի վերջին Երուսաղեմի երկրորդ տաճարի ավերումից հետո[2] և ժամանակակից եբրայերեն Աստվածաշնչի մաս չեն կազմում։ Գրված է մ.թ.ա. վերջին մի քանի դարերում[3] Մեծ մասը գրված էր եբրայերեն և, հնարավոր է, Արամեերեն, բայց ոմանք էլ Հին Հունարեն[4]. Բոլոր գրքերը ներառված էին Յոթանասունի հունարեն թարգմանության մեջ։ Եբրայերեն լեզվով այս գրքերի տեքստերը կամ չեն պահպանվել մինչ օրս, կամ մասամբ պահպանվել են։ Կաթոլիկության մեջ այս գրքերը ճանաչվում են որպես ներշնչված (պարունակում են անփոփոխ ճշմարտություն), ինչպես Աստվածաշնչի մնացած գրքերը։ Ուղղափառության մեջ այս գրքերը ներառված են նաև Հին Կտակարանի գրքերում, չնայած պաշտոնապես ընդգրկված չեն Հին Կտակարանի կանոնում։ Բողոքականությունում, ինչպես նաև Հուդայականություն–ում, այս գրքերը համարվում են Ապոկրիֆային Բողոքականության մեջ դրանք Հին Կտակարանի մաս չեն կազմում[5], но некоторые протестантские издания Библии помещают эти книги в отдельном разделе[6]։ Կաթոլիկ եկեղեցին այդ գրքերը կանոնական է ճանաչել Տրենտի խորհրդի (1545-1563) ժամանակներում։ «Deuterocanonical» (լատ.՝ Deuterocanonical) տերմինն առաջին անգամ օգտագործել է կաթոլիկ աստվածաբան [[Սիքստուս Սիենացին 1566 թվականին [7][8]։
Կազմը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վուլգատում տեղակայման կարգով[9].
- Գիրք Թովիտի
- Հուդիթի գիրք
- Սողոմոնի իմաստության գիրք
- Սիրաքի որդի Հիսուսի իմաստության գիրքը
- Բարուք մարգարեի գիրքը հետ Երեմիայի ուղերձը (ներառված է Բարուքի գրքում ՝ 6-րդ գլուխ)
- Մակաբացիների առաջին գիրք
Գրքերի տարաձայնություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եկեղեցու պատմության հենց սկզբից (I-III դդ.) տարաձայնություններ են առաջացել Հին Կտակարանի կանոնների շրջանակի վերաբերյալ։ Տեսակետների տարբերությունները հայտնվել են Արևելյան և Արևմտյան եկեղեցիների հայրերի և փիլիսոփաների ուշադրության կենտրոնում։ Արևելյան հայրերն ու փիլիսոփաները՝ Մելիտոն Սարդիսցին, Յուսթին փիլիսոփան, Օրիգենը, ծանոթանալով հրեական բիբլիական կանոնի կազմությանը (Թանահ), մեջբերում և թվարկում են միայն այս գրքերը։ Այս շրջանի Արևմտյան եկեղեցու ներկայացուցիչները չգիտեին եբրայերեն լեզուն և չէին ծանոթանում հրեական կանոնի կազմին։ Նրանք ուսումնասիրել էին Հին Կտակարանի գրքերը միայն Հին հունական թարգմանությունից և, դրանում չտեսնելով տարբերությունը հրեական կանոնի (նախակոնոնական գրքեր) և երկրորդական գրքերի միջև, դրանք բոլորը համարել են նույնքան հեղինակավոր, որքան «Աստվածային Սուրբ Գիրքը»։ Օրինակ, երկրորդական կանոնական գրքերից մի քանիսը մեջբերում էին սրբերի՝ Կլեմենտ Հռոմեացուն և Իրենեոս Լիոնացուն, Կիպրիանոս Կարթագենցուն և Տերտուլիանոսին [12].
Հին Կտակարանի կանոնների կազմի վերաբերյալ այս տեսակետը կաթոլիկ եկեղեցում հետագա դարերում մնում է անփոփոխ։ Երկրորդական կանոնական գրքերը նշված չեն Հին Կտակարանի գրքում, Աթանաս Մեծ սրբի 39-րդ զատկական ուղերձում [13]։
Արևմտյան եկեղեցիներում հաստատվել էր երկրորդային կանոնական գրքերի տեսակետը, որը հավասարազոր է հակականոնականներին։ Այս կարծիքը հաստատում են այդ ժամանակի արևմտյան եկեղեցականները։ Այս տեսակետները շարադրված են Հռոմի պապի հրամանագրում, Անմեղ I–ի և Գելազիա, Օրհնյալ Օգոստինոս պապերի հրամանագրերում։ Արևելյան տեսակետը կանոնական և երկրորդական կանոնական գրքերի վերաբերյալ ընդունված չէր Արևմուտքում, չնայած դրան հավատարիմ էին Պիկտավիայի Իլարիուսը և Հերոնիմ Ստրիդոնցին, Ռուֆին Ակվիլացի [13]։ Հերոնիմը հաճախ մեջբերում և մեկնաբանում էր գրքերը որպես օգտակար և ուսուցանող, ինչպիսիք էին Տոբիթը և Հուդիթը, բայց հրաժարվում էր թարգմանել և մեկնաբանել կանոնական այլ գրքերը[13]։ Արդյունքում, մնացած երկրորդական կանոնական գրքերը թարգմանվել և ավելացվել են Վուլգատայում Հերոնիմի հաջորդների կողմից։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Watson E. Mills, Roger Aubrey Bullard. Mercer Dictionary of the Bible // Mercer University Press. 1990. — P.42
- ↑ Явне՝ հոդվածը Հրեական էլեկտրոնային հանրագիտարանում
- ↑ Understanding the Bible: A Guide to Reading the Scriptures. — Saint Mary's Press, 2008. — P. 4
- ↑ Géza G. Xeravits, József Zsengellér, Xavér Szabó. Canonicity, Setting, Wisdom in the Deuterocanonicals. — Walter de Gruyter GmbH & Co KG, 2014. — P. 29
- ↑ Albert C. Sundberg, Jr., "The Old Testament of the Early Church" Revisited 1997
- ↑ 6,0 6,1 Michael D. Coogan. The New Oxford Annotated Bible // Oxford. 2007. — P.4
- ↑ Michael D. Coogan. The New Oxford Annotated Bible // Oxford. 2007. — P.3
- ↑ «Протоканонические книги»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907
- ↑ Vetus Testamentum. Nova Vulgata. Bibleorum Sacrorum Editio
- ↑ Юнгеров П. А. Книги Неканонические Ветхого Завета
- ↑ Deuterocanonical books New World Encyclopedia
- ↑ [Д. Г. Добыкин. Лекции по введению в Священное Писание Ветхого Завета. — Санкт-Петербург.: Санкт-Петербургская Православная Духовная Академия, 2012.— C. 19-24]
- ↑ 13,0 13,1 13,2 Юнгеров П. А. «"Введение в Ветхий Завет. Второй период (IV-V вв.)."»։ Վերցված է 2017-06-11