Հյուսիսսաամերեն

Հյուսիսսաամերեն ; սաամ.՝ Davvisámegiella, Sámegiella
Տեսակ	լեզու և կենդանի լեզու
Ենթադաս	Արևմտյան Սամի լեզուներ
Երկրներ	Նորվեգիա ; Ֆինլանդիա ; Շվեդիա
Պաշտոնական կարգավիճակ	7 կոմունա Նորվեգիայում, ; 4 համայնք Ֆինլանդիայում, ; 4 կոմունա Շվեդիայում
Խոսողների քանակ	20 000 մարդ (2013), 1700 մարդ (2001), 4000 մարդ (1992) և մոտ 25 700 մարդ (2009)
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի լեզվի կարգավիճակ	ոչ նպաստավոր
Դասակարգում	*Ուրալյան լեզվաընտանիք Ուգրո-ֆիննական ենթաճյուղ; Ֆինո-բալթյան խումբ; Սաամական ենթախումբ;
Գրերի համակարգ	լատինատառ (Սաամական գիր)
IETF	se
ԳՕՍՏ 7.75–97	саа 575
ISO 639-1	se
ISO 639-2	sme
ISO 639-3	sme
	Northern Sami language Վիքիպահեստում

Սաամյան լեզուների տարածվածությունը ժամանակակից քարտեզի վրա: Հարավային սաամյան լեզու (1), Ումե-սաամյան լեզու (2), Պիտե-սաամյան լեզու (3), Լուլե-սաամյան լեզու (4), Հյուսիսային սաամյան լեզու (5), Կոլտա-սաամյան լեզու (6), Ինարի-սաամյան լեզու (7), Կիլդո-սաամյան լեզու (8), Տերո-սաամյան լեզու (9):
Մուգ գույնով նշված են այն տարածքները, որտեղ սաամյան լեզուները ուն են պաշտոնական կարգավիճակ

Հյուսիսսաամերեն (սաամ.՝ Davvisámegiella, Sámegiella), լեզվակիրների առումով սաամական լեզուներից ամենամեծ լեզուն։ Պատկանում է արևմտյան խմբին։ Տարածված է Նորվեգիայում, Ֆինլանդիայում, Շվեդիայում։ Ունի գիր, որը հիմնված է լատինական այբուբենի վրա։

Շվեդիայում և Ֆինլանդիայում «սաամական լեզու» ասելիս հասկանում են հենց հյուսիսսաամականը՝ չնայած այդ երկրներում կան սաամական այլ լեզվաճյուղերի լեզվակիրներ։

Լեզվակիրների թիվը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պաուլ Լուիսի գրքում հրապարակված տվյալների համաձայն՝ հյուսիսսաամերենի լեզվակիրների թիվը 20,7 հազար է (ըստ նույն գրքի՝ հյուսիսսաամների թվաքանակը 40—50 հազար է^[2]։ Սակայն այստեղ պետք է հասկանալ նաև, որ գրքի տվյալները վերցված են պաշտոնական վիճակագրությունից, իսկ պետական մարմինները ցանկանում են հյուսիսսաամերենի լեզվակիրների թվաքանակը և հյուսիսսաամների ընդհանուր թվաքանակը հնարավորինս նվազեցրած ցույց տան։

Համաձայն պաշտոնական տվյալների՝ Նորվեգիայում հյուսիսսաամերենի լեզվակիրների թվաքանակը 15000 է, Ֆինլանդիայում՝ 1700, Շվեդիայում՝ 4000^[2]:

Սաամական լեզուներից ամենաշատ լեզվակիրներ ունի հյուսիսսաամերենը^[2]։

Պաշտոնական կարգավիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսսաամերեն լեզուն հանդիսանում է պաշտոնական Նորվեգիայի 7 կոմունաներում (Կարասիոկ, Կյոտուկեյն, Կոֆյորդ, Լավանգեն, Նեսեբյու, Պորսանգեր և Տանա)^[3], Ֆինլանդիայի 4 համայնքներում (Ինարի, Սոդանքյուլյա, Ութսոյկա,Էնոնթեքյո)^[3] և Շվեդիայի 4 կոմունաներում (Արեփլուգ, Ելիվարե, Յոքմոք, Կիրունա)^[2]։

Հյուսիսսաամերենի պահպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նորվեգիայում, Ֆինլանդիայում և Շվեդիայում գործում են նախադպրոցական և դպրոցական հաստատություններ, որտեղ կրթությունը մատուցվում է հյուսիսսաամերենով։

Զանգվածային լրատվամիջոցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նորվեգիայում, Ֆինլանդիայում և Շվեդիայում հյուսիսսաամերենով հեռարձակվում են ռադիոհաղորդումներ, հրապարակվում թերթեր և պարբերականներ։

Նշված երկրներում հյուսիսսաամերենով հեռարձակվում է Ođđasat («Լուրեր») հեռուստահաղորդումը։ Նախագիծը իրականացվում է Նորվեգիայի հեռարձակող ընկերության, YLE և SVT հեռուստաընկերությունների միջոցով։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Ethnologue — 25 — Dallas, Texas: SIL International, 2022.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 M. Paul Lewis, Ethnologue: Languages of the World (2009)
↑ ^3,0 ^3,1 Северное сотрудничество. Язык.(չաշխատող հղում) Информационное бюро Совета Министров Северных Стран в Санкт-Петербурге, Россия. (ռուսերեն)