Հյուսիսսաամերեն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Jump to navigation Jump to search
Infoboxforlang.png
Հյուսիսսաամերեն
սաամ.՝ Davvisámegiella, Sámegiella
Տեսակլեզու[1], կենդանի լեզու[2] և definitely endangered language?
ԵնթադասԱրևմտյան Սամի լեզուներ
Մասն էԱրևմտյան Սամի լեզուներ
ԵրկրներՆորվեգիա Նորվեգիա
Ֆինլանդիա Ֆինլանդիա
Շվեդիա Շվեդիա
Պաշտոնական կարգավիճակ7 կոմունա Նորվեգիայում,
4 համայնք Ֆինլանդիայում,
4 կոմունա Շվեդիայում
Խոսողների քանակ20 000 մարդ (2013)[1], 1700 մարդ (2001)[1], 4000 մարդ (1992)[1] և 25 700 մարդ (2009)[1]
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի լեզվի կարգավիճակոչ նպաստավոր
Դասակարգում*Ուրալյան լեզվաընտանիք
Գրերի համակարգլատինատառ (Սաամական գիր)
IETFse
ԳՕՍՏ 7.75–97саа 575
ISO 639-1se
ISO 639-2sme
ISO 639-3sme
Northern Sami language Վիքիպահեստում
Սաամյան լեզուների տարածվածությունը ժամանակակից քարտեզի վրա: Հարավային սաամյան լեզու (1), Ումե-սաամյան լեզու (2), Պիտե-սաամյան լեզու (3), Լուլե-սաամյան լեզու (4), Հյուսիսային սաամյան լեզու (5), Կոլտա-սաամյան լեզու (6), Ինարի-սաամյան լեզու (7), Կիլդո-սաամյան լեզու (8), Տերո-սաամյան լեզու (9):
Մուգ գույնով նշված են այն տարածքները, որտեղ սաամյան լեզուները ուն են պաշտոնական կարգավիճակ

Հյուսիսսաամերեն (սաամ.՝ Davvisámegiella, Sámegiella), լեզվակիրների առումով սաամական լեզուներից ամենամեծ լեզուն: Պատկանում է արևմտյան խմբին: Տարածված է Նորվեգիայում, Ֆինլանդիայում, Շվեդիայում: Ունի գիր, որը հիմնված է լատինական այբուբենի վրա:

Շվեդիայում և Ֆինլանդիայում «սաամական լեզու» ասելիս հասկանում են հենց հյուսիսսաամականը՝ չնայած այդ երկրներում կան սաամական այլ լեզվաճյուղերի լեզվակիրներ:

Լեզվակիրների թիվը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պաուլ Լուիսի գրքում հրապարակված տվյալների համաձայն՝ հյուսիսսաամերենի լեզվակիրների թիվը 20,7 հազար է (ըստ նույն գրքի՝ հյուսիսսաամների թվաքանակը 40—50 հազար է[3]։ Սակայն այստեղ պետք է հասկանալ նաև, որ գրքի տվյալները վերցված են պաշտոնական վիճակագրությունից, իսկ պետական մարմինները ցանկանում են հյուսիսսաամերենի լեզվակիրների թվաքանակը և հյուսիսսաամների ընդհանուր թվաքանակը հնարավորինս նվազեցրած ցույց տան:

Համաձայն պաշտոնական տվյալների՝ Նորվեգիայում հյուսիսսաամերենի լեզվակիրների թվաքանակը 15000 է, Ֆինլանդիայում՝ 1700, Շվեդիայում՝ 4000:[3]

Սաամական լեզուներից ամենաշատ լեզվակիրներ ունի հյուսիսսաամերենը:[3]

Պաշտոնական կարգավիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսսաամերեն լեզուն հանդիսանում է պաշտոնական Նորվեգիայի 7 կոմունաներում (Կարասիոկ, Կյոտուկեյն, Կոֆյորդ, Լավանգեն, Նեսեբյու, Պորսանգեր և Տանա)[4], Ֆինլանդիայի 4 համայնքներում (Ինարի, Սոդանքյուլյա, Ութսոյկա,Էնոնթեքյո)[4] և Շվեդիայի 4 կոմունաներում (Արեփլուգ, Ելիվարե, Յոքմոք, Կիրունա):[3]

Հյուսիսսաամերենի պահպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նորվեգիայում, Ֆինլանդիայում և Շվեդիայում գործում են նախադպրոցական և դպրոցական հաստատություններ, որտեղ կրթությունը մատուցվում է հյուսիսսաամերենով:

Զանգվածային լրատվամիջոցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նորվեգիայում, Ֆինլանդիայում և Շվեդիայում հյուսիսսաամերենով հեռարձակվում են ռադիոհաղորդումներ, հրապարակվում թերթեր և պարբերականներ:

Նշված երկրներում հյուսիսսաամերենով հեռարձակվում է Ođđasat («Լուրեր») հեռուստահաղորդումը: Նախագիծը իրականացվում է Նորվեգիայի հեռարձակող ընկերության, YLE և SVT հեռուստաընկերությունների միջոցով:

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Ethnologue — 19 — Dallas, Texas: SIL International, 2016.
  2. ↑ https://iso639-3.sil.org/code/sme
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 M. Paul Lewis, Ethnologue: Languages of the World (2009)
  4. ↑ 4,0 4,1 Северное сотрудничество. Язык. Информационное бюро Совета Министров Северных Стран в Санкт-Петербурге, Россия. (ռուսերեն)

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հյուսիսսաամերեն&oldid=6356421» էջից