Խոստում

Խոստումը ինչ-որ մեկի կողմից ինչ-որ բան անելու կամ չանելու պարտավորությունն է։ Որպես գոյական նշանակում է հայտարարություն, որը հավաստիացնում է, որ ինչ-որ բան կանի կամ չի անի։ Որպես բայ նշանակում է պարտավորվել՝ անել կամ տալ խոստումով^[1]։ Դա կարող է նշանակել նաև լավ կարողություն, որը նման է արժեքի, որը պետք է իրականացվի մոտ ապագայում^[2]։

Պայմանագրային օրենքում խոստումների փոխանակումը սովորաբար համարվում է օրինական ուժի մեջ։

Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կան բազմաթիվ տեսակի խոստումներ։ Կան հանդիսավոր խոստումներ, ինչպիսիք են ամուսնության երդումները կամ զինվորական երդումները, և դրանք կոնվենցիաներ են։ Կան օրինական պայմանագրեր, որոնք ենթակա են օրենքով։ Կան նաև հեքիաթային խոստումներ։ Եվ վերջապես, կան նախընտրական խոստումներ, պարտավորություններ, որոնք շատերը գիտակցում են, որ հետագայում կձևավորվեն քաղաքականությամբ և փոխզիջումներով։

Ե՛վ երդումը, և՛ հաստատումը կարող են խոստում լինել։ Խոստման հատուկ տեսակներից մեկը երդումն է։

Խոստման ուշագրավ տեսակը նախընտրական խոստումն է։ Ընտրական խոստումները այնպիսի խոստումներ են, որոնք հետագայում կձևավորվեն քաղաքականությամբ և անհատների համագործակցությամբ^[3]։

Խոստումը ապագայում ինչ-որ պահի որոշակի կերպով գործելու կամ ձեռնպահ մնալու մտադրության դրսևորում է^[4]։ Այն փոխանցվում է մեկ կողմից, առնվազն մեկ լրացուցիչ կողմի, որպեսզի նշվի, որ պարտավորություն է կատարվել։ Մտադրություն դրսևորող անձը Խոստացողն է։

Իրավագիտության մեջ պայմանագրերը ստեղծվում են առաջարկի և ընդունման գործընթացով։ Պայմանագիր կնքելու առաջարկը բաղկացած է Առաջարկողի կողմից օրինականորեն կապված լինելու առաջարկից, երբ այն անձը, ում ուղղված է առաջարկը՝ Առաջարկվողը, ընդունել է առաջարկը նշված ձևով։ Երբ ընդունումը տեղի է ունենում, պարտադիր պայմանագիր է կնքվում, և երկու կողմերն էլ իրավաբանորեն կապված են դրա պայմաններով։ Հետևաբար, պայմանագիրը կամովին ստանձնած իրավական պարտավորություն է։ Այն կողմը, որը չի կատարում պայմանագրով նախատեսված իր պարտավորությունները, համարվում է պայմանագիրը խախտող և պարտավոր է փոխհատուցել մյուս կողմին։ Փոխհատուցումը սովորաբար տեղի է ունենում այն գումարի վճարման ձևով, որը բավարար է վնասի հատուցման իրավունք ունեցող կողմին դնելու նույն դիրքում, ինչում կհայտնվեր այդ կողմը, եթե պայմանագիրը կատարվեր։ Օրինակ, եթե A-ն համաձայնում է մեքենա վաճառել B-ին $10,000-ով, և B-ն համաձայնում է վճարել, ապա եթե A-ն չհասցնի մեքենան առաքել, B-ն իրավունք կունենա բավարար փոխհատուցում ստանալ, որպեսզի B-ն կարողանա գնել նմանատիպ մեքենա՝ առանց համաձայնեցված գնից ավելի շատ ծախսելու։ Հետևաբար, եթե խախտման պահին մեքենայի գինը բարձրացել է 10%-ով, Ա-ն պարտավոր է B-ին վճարել $1000, ենթադրելով, որ B-ն դեռ ոչինչ չի վճարել։ Եթե B-ն վճարել է $5,000 ավանդ, ապա B-ն իրավունք կունենա վերադարձնել իր ավանդը և գումարած $1,000-ը։ Պայմանագիրը կարող է բաղկացած լինել փոխադարձ պարտավորություններից, ինչպես հենց բերված օրինակում, երբ Ա-ն համաձայնել է մեքենա մատակարարել, իսկ Բ-ն՝ վճարել դրա համար։ Նման պայմանագրերը հայտնի են որպես երկկողմանի պայմանագրեր։ Սակայն պայմանագիրը կարող է առաջացնել միայն մեկ կողմի պարտավորություն, քանի որ երբ Ա-ն համաձայնում է վճարել B-ին, եթե B-ն գտնում է որոշակի մեքենա, որը Ա-ն փորձում էր ձեռք բերել։ Բ-ն խուզարկելու պարտականություն չունի, բայց մեքենան գտնելու դեպքում վճարման իրավունք կունենա։

Խոստումների այլ տեսակները ներառում են հանդիսավոր խոստումներ, որոնք ներառում են ամուսնության երդումներ և զինվորական երդումներ։ Մարդիկ նաև հեքիաթային խոստումներ են տալիս, որոնք ափսոսանք են պատճառում և դժվարին խոստման ժամանակ, բայց դեռ պետք է հարգվեն^[5]։

Պայմանական պարտավորություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վարկի երաշխիքներում պարտավորությունը պահանջում է կատարել սեփական կապիտալի պարտավորությունը, ինչպես նաև այլ պայմաններ, մինչև վարկի մարումը։

Կրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կրոնների վերաբերմունքները խոստումների նկատմամբ միմյանց նման են։

Քրիստոնեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քրիստոնեության մեջ, խոստումները պահելու առումով, «Ժողովողն» ասում է. «Ավելի լավ է ընդհանրապես չխոստանալ, քան խոստում տալ և չպահել այն։ Թույլ մի տուր, որ քո խոսքերը քեզ տանեն դեպին մեղք»^[6]։

Տարբերություն է դրվում պարզ խոստումների և երդումների կամ ուխտերի միջև։ Երդումը Աստծուն որպես վկա կանչող խոստում է^[7]։ Ուխտը խոստման հանդիսավոր ձև է, որը սովորաբար տրվում է բարոյական բարիքի համար Աստծուն որպես վկա պարտավորվելու և ժամանակի ընթացքում դրա կատարմանը կապելու համար^[8]։

Քրիստոնյաների որոշ խմբեր, օրինակ՝ Ընկերների կրոնական հասարակությունը և անաբապտիստական եկեղեցիները (օրինակ՝ մենոնիտները), առարկում են և՛ երդումների, և՛ հաստատումների ընդունման դեմ՝ հիմնավորելով իրենց առարկությունները Լեռան քարոզում տրված պատվիրանի վրա և հաշվի են առնում բոլորը խոստանում են վկա լինել Աստծո կողմից։

Իսլամ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ան-Նահլ սուրայում Ալլահը արգելում է մուսուլմաններին դրժել իրենց խոստումները՝ դրանք հաստատելուց հետո։ Բոլոր խոստումները համարվում են Ալլահին, որպես իրենց վկա և երաշխավոր, ունենալու փաստ։ Հադիսում Մուհամմադը նշում է, որ այն մուսուլմանը, որը խոստացել է, իսկ հետո տեսել է ավելի լավ բան, պետք է անի ավելի լավը և հետո քավություն անի խոստումը խախտելու համար^[փա՞ստ]: Իսլամում արգելված է խախտել ուխտը։ Այնուամենայնիվ, երբ ինչ-որ մեկը դրժում է երդումը, նրանից պահանջվում է ներողություն խնդրել և հատուցել մեղքը՝ կերակրելով/հագցնելով տասը աղքատ մարդկանց կամ ազատելով ստրուկին (ինչն այսօր գրեթե անհնար է), կամ, եթե չկարողանան դրանք անել, պետք է ծոմ պահեն երեք օր։ Չորս տեսակի խոստումներից մեկը, որոնք արագ պատժվում են, դա այն է, երբ դուք ցանկանում եք վերջ դնել հարաբերությունները, երբ դիմացինը ցանկանում է պահել այն^[9]։

Փիլիսոփայություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փիլիսոփաները փորձել են կանոններ հաստատել խոստումների համար։ Իմանուիլ Կանտը առաջարկում էր խոստումները միշտ պահել, մինչդեռ որոշ իմաստուններ, ովքեր հետևանքների կողմնակիցներ են, պնդում են, որ խոստումները պետք է դրժվեն, երբ դա անելը օգուտներ կբերի։ «Ինչպես ճիշտ որոշումներ կայացնել և միշտ ճիշտ լինել» գրքում Իեն Քինգը փորձել է հաշտեցնել այս դիրքորոշումները՝ առաջարկելով, որ խոստումները պետք է պահպանվեն «եթե դրանք ուրիշների համար ավելի քիչ արժեք չունեն, քան ձեզ համար նոր տարբերակը»^[10], և որ դա պահանջում է իրավիճակի համապատասխան, չնախատեսված և ողջամտորեն անկանխատեսելի փոփոխություն, որն ավելի կարևոր է, քան խոստումը տրվելուց հետո բուն խոստումը^[11]։

Ի տարբերություն Կանտի, որոշ ռուս պլյուրալիստներ կարծում են, որ ճիշտի և սխալի վերաբերյալ բարոյականությունը չի կարող գրավոր ձևակերպվել^[12]։ Որոշակի հանգամանքներում, խոստումը դրժելը կարող է ավելի շահավետ լինել, քան այն պահելու ծախսը^[փա՞ստ]:

Այս բարոյական սկզբունքները առաջնորդության և լավ դատողությունների կարիք ունեն՝ ներգրավված մարդկանց օգուտները առավելագույնի հասցնելու համար։

Քաղաքականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժողովրդավարության մեջ խոստումներ են տրվում երաշխավորություն առաջարկելու համար, հատկապես ընտրությունների ժամանակ։ Սա քաղաքական մարտավարություն է՝ առաջարկելու խոստում, որը կերաշխավորի ավելի լավ ապագա՝ ազդելու ընտրողներին։ Արևմտյան ժողովրդավարական երկրներում նախընտրական խոստումները ավելի հաճախ կատարվում են, քան ոչ^[փա՞ստ]: Այնուամենայնիվ, որոշ խոստումներ հայտնիորեն են խախտվում։

Հասարակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Խոստումը» սոցիոլոգիայում և հասարակության մեջ, ինչպես քննարկվել է Չարլզ Ռայթ Միլսի^[13] և մյուսների կողմից, գաղափարական տպավորությունն է կամ պարտավորությունը, որը մեր հասարակությունը տալիս է մեզ, և այն պարտավորությունը, որը մենք տալիս ենք մեր հասարակությանը՝ բարգավաճման դիմաց։ Դրա լավագույն կամ ամենահայտնի օրինակը Ամերիկյան երազանքն է։

Հոգեբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խոստումները համեմատվում են սպառնալիքների հետ Վերբրյուգեի, Դիուսաերտի, Շեկենի և Ուիլյամի^[14]։ Երբ սպառնալիքը կամ խոստումը պայմանական է, այն հակված է երկպայմանական մեկնաբանության։ Ինչպես նաև, թե՛ սպառնալիքները, թե՛ խոստումները խիստ վերահսկվում են խոսողի կողմից։ Հիմնական տարբերությունը խոսողի կողմից հեռանկարային գործողության վալենտականությունն է։ Խոստման դեպքում այն ընդհանուր առմամբ դրական է, իսկ սպառնալիքի դեպքում՝ բացասական։ Որոշ ապացույցներ կան, որոնք ցույց են տալիս, որ սպառնալիքներն ընկալվում են պարզապես որպես բացասական խոստումներ^[15]։ Այնուամենայնիվ, հաճախ խոստումներ են տրվում խոսողի կողմից՝ համոզելու լսողին ինչ-որ բան անել՝ բաց թողնելով պարգևի հեռանկարը։ Կոնտրաստներով սպառնալիքները հաճախ արվում են՝ նպատակ ունենալով ազդել լսողի վարքագծի վրա՝ կանխելով պատժի հեռանկարը։ Բացի այդ, խոստումների և սպառնալիքների որոշակի բնութագրեր, ինչպիսիք են «մեծությունը» և «արժանահավատությունը», ազդում են թիրախի համապատասխանության կամ ձախողման հավանականության վրա^[16]։ Խոստումները կարող են լինել տարբեր կատեգորիաների մեջ, սակայն դրանք կունենան երկու հիմնական բաղադրիչ՝ գործունեության տեսակը, որը պարտավորվում է կատարել խոստումները, և խոստման բովանդակությունը։ Խոստումները կարող են մեզ տալ և՛ անվտանգություն, որ ինչ-որ բան լիովին երաշխավորված է, և՛ շեշտ, որ դուք երաշխավորում եք մի բան, որը չի կարող ստուգվել տվյալ պահին։ Սա կարող է ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական ազդեցություն ստեղծել մեր մտքի վրա^[17]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «Promise». Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 26-ին – via The Free Dictionary.
↑ Pierce, Doris. Journal of Occupational Science, V. 19 (4), 09/2012, pp. 298–311
↑ Pierce D. "Promise". Journal of Occupational Science (2012), 19 (4):298–311
↑ Hogg, Martin (2011). Promises and Contract Law. Cambridge University Press. էջեր 1–57. ISBN 978-0-521-19338-2.
↑ Pierce, Doris (2012 թ․ հոկտեմբերի 1). «Promise». Journal of Occupational Science. 19 (4): 298–311. doi:10.1080/14427591.2012.667778. S2CID 219610730.
↑ Lovis, Mark (2017 թ․ հունվարի 26). Parenting from the Scriptures and Scriptures for the Parents (անգլերեն). Christian Faith Publishing. ISBN 978-1-63525-059-6.
↑ Bunson, Matthew (2010). Catholic Almanac 2010. էջ 149. ISBN 978-1-59276-614-7.
↑ Bunson, op. cit. p. 160
↑ "Greater Sins." Al-Islam.org by the Ahlul Bayt DILP – Home. N.p., n.d. Web. 5 Dec. 2011. http://www.al-islam.org/greater_sins_complete/26.ht(չաշխատող հղում)
↑ How to Make Good Decisions and Be Right All the Time: Solving the Riddle of Right and Wrong (2008), p. 142
↑ How to Make Good Decisions and Be Right All the Time: Solving the Riddle of Right and Wrong (2008), p. 143
↑ Moral Rules and Principles. (2006), p. 384
↑ «Home» (PDF). nsula.edu. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 26-ին.
↑ Promise is debt, threat another matter: the effect of credibility on the interpretation of conditional promises and threats. Canadian Journal of Experimental Psychology, 58(2), 106–112.
↑ Wray, Helen; Wood, Jeffrey S.; Haigh, Matthew; Stewart, Andrew J. (2016 թ․ հուլիսի 3). «Threats may be negative promises (but warnings are more than negative tips)» (PDF). Journal of Cognitive Psychology. 28 (5): 593–600. doi:10.1080/20445911.2016.1152972. ISSN 2044-5911. S2CID 148226764.
↑ Meyers J. Daniels. Social Psychology. Wadsworth Publishing; 7 edition, 2010, p. 212
↑ «Promise me you'll try». Psychology Today. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 26-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պլատոն, Պետություն (c. 370 BC) Book I, 33IB
Կիկերոն, De Officiis (c. 20 BC) I, C. IO, III, cc. 24–25

[1] «Promise». Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 26-ին – via The Free Dictionary.

[2] Pierce, Doris. Journal of Occupational Science, V. 19 (4), 09/2012, pp. 298–311

[3] Pierce D. "Promise". Journal of Occupational Science (2012), 19 (4):298–311

[Hogg_2011-4] Hogg, Martin (2011). Promises and Contract Law. Cambridge University Press. էջեր 1–57. ISBN 978-0-521-19338-2.

[5] Pierce, Doris (2012 թ․ հոկտեմբերի 1). «Promise». Journal of Occupational Science. 19 (4): 298–311. doi:10.1080/14427591.2012.667778. S2CID 219610730.

[Lovis2017-6] Lovis, Mark (2017 թ․ հունվարի 26). Parenting from the Scriptures and Scriptures for the Parents (անգլերեն). Christian Faith Publishing. ISBN 978-1-63525-059-6.

[bunson2010-7] Bunson, Matthew (2010). Catholic Almanac 2010. էջ 149. ISBN 978-1-59276-614-7.

[8] Bunson, op. cit. p. 160

[9] "Greater Sins." Al-Islam.org by the Ahlul Bayt DILP – Home. N.p., n.d. Web. 5 Dec. 2011. http://www.al-islam.org/greater_sins_complete/26.ht(չաշխատող հղում)

[10] How to Make Good Decisions and Be Right All the Time: Solving the Riddle of Right and Wrong (2008), p. 142

[11] How to Make Good Decisions and Be Right All the Time: Solving the Riddle of Right and Wrong (2008), p. 143

[12] Moral Rules and Principles. (2006), p. 384

[13] «Home» (PDF). nsula.edu. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 26-ին.

[14] Promise is debt, threat another matter: the effect of credibility on the interpretation of conditional promises and threats. Canadian Journal of Experimental Psychology, 58(2), 106–112.

[15] Wray, Helen; Wood, Jeffrey S.; Haigh, Matthew; Stewart, Andrew J. (2016 թ․ հուլիսի 3). «Threats may be negative promises (but warnings are more than negative tips)» (PDF). Journal of Cognitive Psychology. 28 (5): 593–600. doi:10.1080/20445911.2016.1152972. ISSN 2044-5911. S2CID 148226764.

[16] Meyers J. Daniels. Social Psychology. Wadsworth Publishing; 7 edition, 2010, p. 212

[PsychologyToday-17] «Promise me you'll try». Psychology Today. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 26-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]