Բեգում Ռոկեյա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բեգում Ռոկեյա
բենգալերեն՝ রোকেয়া সাখাওয়াত হোসেন
Դիմանկար
Ծնվել էդեկտեմբերի 9, 1880(1880-12-09)[1][2]
ԾննդավայրRangpur District, Բենգալյան նախագահություն, Բրիտանական Հնդկաստան, Բրիտանական կայսրություն
Մահացել էդեկտեմբերի 9, 1932(1932-12-09)[3][1][4][…] (52 տարեկան)
Մահվան վայրԿալկաթա, Բենգալյան նախագահություն, Բրիտանական Հնդկաստան, Բրիտանական կայսրություն
Քաղաքացիություն Բրիտանական Հնդկաստան
Մայրենի լեզուբենգալերեն
Կրոնիսլամ
ԵրկերAbarodh Basini?
Մասնագիտությունգրող, գիտաֆանտաստիկ գրող և սոցիալական բարեփոխիչ
 Begum Rokeya Sakhawat Hossain Վիքիպահեստում

Ռոկեյա Սախավաթ Հոսեյն (բենգալերեն՝ রোকেয়া সাখাওয়াত হোসেন; դեկտեմբերի 9, 1880(1880-12-09)[1][2], Rangpur District, Բենգալյան նախագահություն, Բրիտանական Հնդկաստան, Բրիտանական կայսրություն - դեկտեմբերի 9, 1932(1932-12-09)[3][1][4][…], Կալկաթա, Բենգալյան նախագահություն, Բրիտանական Հնդկաստան, Բրիտանական կայսրություն), հայտնի է որպես Բեգում Ռոկեյա, բենգալացի նշանավոր ֆեմինիստ մտածող, գրող, մանկավարժ, պրոֆեսոր, կանանց հզորացման ուսուցիչ և քաղաքական ակտիվիստ՝ ի պաշտպանություն Արևելյան Բենգալիայից մուսուլման աղջիկների։

Ծագում և ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոկեյայի մանկության տան մնացորդները Ռանգպուրի Փայրաբանդ քաղաքում, նկարված 2012 թվական

Ռոկեյան ծնվել է 1880 թվականին Բենգալյան ազնվական մուսուլմանական ընտանիքում՝ Փայրաբանդ գյուղում[5]։ Նրա նախնիները Թավրիզից գաղթել են Իրան Հնդկաստանում հարստություն ստեղծելու նպատակով[5][6]։ Նրա հայրը՝ Զահիրուդին Մուհամադ Աբու Ալի Հայդար Սաբերը, զամինդար էր և բազմալեզու մտավորական[5], որն ամուսնացած է եղել չորս անգամ։ Նրա և Ռահաթունեսա Սաբերա Չաուդհուրանիի ամուսնությունից ծնվել է Ռոկեյան, որն ուներ երկու քույր և երեք եղբայր, որոնցից մեկը մահացել է մանկ հասակում։ Ռոկեյայի ավագ եղբայրը՝ Իբրահիմ Սաբերը և նրա ավագ քույրը՝ Կարիմունիսա Հանամ Չաուդհուրանին մեծ ազդեցություն են ունեցել նրա կյանքում։ Կարիմունեսան հակառակ իր ընտանիքի կամքի, որը նախընտրում էր արաբերենը և պարսկերենը որպես կրթության և հաղորդակցության միջոց, ցանկանում էր սովորել բենգալերեն։ Իբրահիմը դասավանդել է անգլերեն և բենգալերեն Ռոկեյաին և Կարիմունեսին[7]։ Կարիմունեսան ամուսնացել է տասնչորս տարեկանում և հետագայում դարձել բանաստեղծուհի։ Նրա երկու որդիները՝ Աբդուլ Կարիմ Ղազնավին և Աբդուլ Հալիմ Ղազնավին դարձել են քաղաքական գործիչներ և բրիտանական իշխանությունների օրոք զբաղեցրել նախարարական պորտֆոլիոներ։

Ամուսնություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոկեյան ամուսնու՝ Սախավաթ Հոսեյնի հետ (1898)

Ռոկեյան ամուսնացել է 18 տարեկանում՝ 1898 թվականին, 38-ամյա Խան Բահադուր Սախավաթ Հոսեյնի հետ։ Նա Բհագալպուրի (ներկայիս Բիհար նահանգի շրջան) մագիստրատուրայի տեղակալն էր, որը խոսում էր ուրդու լեզվով։ Նա ստացել է գյուղատնտեսության բակալավրի աստիճան Անգլիայում և եղել է Անգլիայի թագավորական գյուղատնտեսական ընկերության անդամ։ Ամուսնացել է Ռոկեյաի հետ իր առաջին կնոջ մահից հետո։ Նա խրախուսել է Ռոկեային շարունակել բենգալերեն և անգլերեն սովորել և գրել։

Գաղափարախոսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոկեյան հայտնի է եղել որպես Հարավային Ասիայում կանանց ազատագրման պայքարի ակտիվիստ։ Համարվում էր Բենգալի առաջին ֆեմինիստը։

Նա պնդում էր, որ տղամարդկանց և կանանց որպես բանական էակների պետք է հավասարապես վերաբերվեն[8]։ Նրա հիմնական աշխատանքներից է «Քաղցր մարգարիտների շարանը», «Սուլթանի երազը» (1908)՝ ֆեմինիստական գիտաֆանտաստիկ պատմություն, որը տեղի է ունենում կանանց մասնակցությամբ, «Լոտոսի էությունը» (1924), որը պատկերում է բենգալացի կանանց առջև ծառացած դժվարությունները[9], «Սուլթանի երազը» (1908) ֆեմինիստական գիտաֆանտաստիկ պատմություն է, որը տեղի է ունենում կանանց մասնակցությամբ և «Փակ կանայք»-ը (1931)։

Ռոկեյան կրթությունը համարում էր կանանց ազատագրման հիմնական նախապայմանը։ Կալկաթայում հիմնել է առաջին դպրոցը, որը նախատեսված էր հիմնականում մուսուլման աղջիկների համար։ Ասում են, որ նա տնից տուն է գնացել՝ համոզելով ծնողներին իրենց աղջիկներին ուղարկել դպրոց։ Մինչև մահ ղեկավարել է դպրոցը՝ չնայած թշնամական քննադատություններին և սոցիալական խոչընդոտներին[5][10]։

1916 թվականին նա հիմնել է մուսուլման կանանց ասոցիացիան, կազմակերպություն, որը պայքարում էր կանանց կրթության և զբաղվածության համար[5][11]։ 1926 թվականին Ռոկեյան նախագահել է Կալկաթայում գումարված բենգալացի կանանց կրթության համաժողովը, ինչը կանանց միավորելու առաջին նշանակալի փորձն էր՝ ի պաշտպանություն կանանց կրթության իրավունքների։ 1927 թվականին Ռոկեյան ընտրվել է բենգալացի կանանց կրթության հարցերով խորհրդաժողովի նախագահ[11]։ Նա մասնակցել է տարբեր բանավեճերի և կոնֆերանսների, որոնք նվիրված են եղել կանանց վիճակի բարելավմանը[11]։

Բանգլադեշն ամեն տարի դեկտեմբերի 9-ին նշում է Ռոկեյայի օրը։ Այդ օրը Բանգլադեշի կառավարությունը նաև պարգևատրում է կանանց իրենց նվաճումների համար[12]։ 2004 թվականին Ռոկեյան ԲԲԿ-ի «բոլոր ժամանակների մեծագույն բենգալացին» հարցման մեջ զբաղեցրել է 6-րդ հորիզոնականը[13][14]։

Գրական կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոկեյան իր գրական կարիերան սկսել է 1902 թվականին բենգալերեն «Պիպաշա» (Ծարավ) էսսեով։ Ավելի ուշ հրատարակել է «Մոտիչուր» (1905) և «Սուլթանների երազը» (1908) գրքերը։ «Սուլթանների երազը» Ռոկեյան գրել է տղամարդկանց և կանանց դերերի փոփոխության մասին, որում կանայք գերիշխող սեռն էին, իսկ տղամարդիկ ենթարկվում էին։ Նա նաև նկարագրում է գիտության այլընտրանքային, ֆեմինիստական տեսլականը, որում կային այնպիսի գյուտեր, ինչպիսիք են օրինակ արևային վառարանները, թռչող մեքենաները և ամպերի կոնդենսատորները, որոնք օգտագործվելու էր ի շահ ողջ հասարակության[5][15][16]։

Ամուսնու մահից հինգ ամիս անց Ռոկեյան հիմնել է միջնակարգ դպրոց՝ այն անվանելով Սախավաթ աղջիկների հիշատակի միջնակարգ դպրոց։ Ամուսնու ընտանիքի հետ գույքի շուրջ վեճը ստիպել էր նրան 1911 թվականին դպրոցը տեղափոխել Կալկաթա, մի շրջան, որտեղ խոսվում էր բենգալերեն[17]։ Նա դպրոցը ղեկավարել է 24 տարի[5]։

Ռոկեյան հիմնադրել է Անջուման-է-Հավաթին-է-Իսլամը (Իսլամական կանանց ասոցիացիա), որն ակտիվ մասնակցություն է ունեցել կանանց վիճակի և կրթության վերաբերյալ բանավեճերի և համաժողովների անցկացմանը։ Անջուման-է-Հավաթին-է-Իսլամը կազմակերպել է սոցիալական բարեփոխումների միջոցառումներ։

Գրական ոճ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոկեյան ստեղծագործել է մի քանի ժանրերում՝ պատմվածքներ, բանաստեղծություններ, էսսեներ, վեպեր և երգիծական ստեղծագործություններ։ Կարծիք կա, որ նրա հրատարակված առաջին ստեղծագործությունը՝ «Պիպաշան» հայտնվել է Նաբապրաբհայում 1902 թվականին։ Նրա աշխատանքները կանանց կոչ էին անում բողոքել անարդարության և սոցիալական խոչընդոտների դեմ[18]։

Աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Pipasha («Ծարավ») (1902)
  • Matichur առաջին հատոր, (Էսսե) (1904)
  • Matichur 2-րդ հատոր, (Էսսե) (1922)

Երկրորդ հատորը ներառում է պատմվածքներ և հեքիաթներ.

  • Saurajagat (Արեգակնային համակարգ),
    • Delicia Hatya (թարգմանություն, Մարի Կորելլի)
    • Jnan-phal
    • Nari-Srishti
    • Nurse Nelly
    • Mukti-phal
  • Sultana's Dream (1905)
  • Padmarag (նովել) (1924)
  • Abarodhbasini (1931)
  • Boligarto (կարճ պատմություն)
  • Narir Adhikar (անավարտ աշխատանք իսլամական կանանց ասոցիացիայի համար)
  • God Gives, Man Robs (1927)
  • Education Ideals for the Modern Indian Girl (1931)

Մահ և ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոկեայի գերեզմանը Սոդեպուր նահանգի Պանիհատի աղջիկների ավագ դպրոցի համալսարանում:

Ռոկեյան մահացել է 1932 թվականի դեկտեմբերի 10-ին սիրտ-անոթային հիվանդությունից։

Դեկտեմբերի 9-ը Բանգլադեշում նշվում է որպես Ռոկեայի օր։ 2017 թվականի դեկտեմբերի 9-ին Google-ը տոնել է նրա 137-ամյակը՝ պատվելով նրան Google Doodle-ով[19]։

Սոդեպուրում գտնվող Ռոկեյի գերեզմանը վերաբացել է պատմաբան Ամալենդու Դեն[20]։

Ռոկեյայի արձանը

Ռոկեյան համարվում է Բենգալի առաջին ֆեմինիստը[12][21][22]։ Նրա պատվին Բանգլադեշում անվանակոչվել են համալսարաններ, հասարակական շենքեր, ազգային մրցանակներ[23][24]։ Նա ոգեշնչում էր հետագա սերնդի շատ կին հեղինակների, այդ թվում՝ Սուֆիա Կամալի, Թահմիմա Անամի և այլոց համար[25][26]։

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Բեգում Ռոկեյայի օր, որը նվիրված է Ռոկեյայի ծննդյան և մահվան տարելիցին․ ամեն տարի նշվում է դեկտեմբերի 9-ին Բանգլադեշում[27]։
  • Բեգում Ռոկեյայի Պադակ-Բանգլադեշի ազգային մրցանակ, որը շնորհվում է կանանց՝ իրենց բացառիկ նվաճումների համար։
  • Բեգում Ռոկեյայի հիշատակի կենտրոն․ գտնվում է ակադեմիական և մշակութային կենտրոնում՝ Բանգլադեշի Պայրաբանդ քաղաքում[28]։
  • Բեգում Ռոկեյայի համալսարան, Բանգլադեշի պետական համալսարան[29]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  2. ↑ 2,0 2,1 Vegetti Catalog of Fantastic Literature (իտալ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 http://www.in.com/roquia-sakhawat-hussain/profile-242073.html
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 Akhter Shahida (2012)։ «Hossain, Roquiah Sakhawat»։ in Islam Sirajul, Jamal Ahmed A.։ Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh (Second ed.)։ Asiatic Society of Bangladesh «Roquia Sakhawat Hussain (Begum Rokeya)»։ Londoni 
  6. ↑ Sengupta Kaiser (5 March 2022)։ «‘Bengali Muslim’ As An Oxymoron: Crisis And Conflict Of Identities | Bengal Renaissance» (en-US)։ Վերցված է 11 July 2023 
  7. ↑ Anwar S. Dil, Afia Dil (2014)։ Women's Changing Position in Bangladesh: Tribute to Begum Rokeya։ էջեր 10–16։ ISBN 978-9842003738 
  8. ↑ «Purushtantra o Rokeyar Naribad» [Patriarchy and Rokeya's Feminism]։ Naree নারী [The Woman] (բենգալերեն)։ Dhaka: Agamee Prokashon։ էջեր 282–299 
  9. ↑ Sarkar Siuli (2016)։ Gender Disparity in India: Unheard Whimpers։ PHI Learning Pvt. Ltd.։ էջ 73։ ISBN 978-8120352513։ Վերցված է 27 November 2018 
  10. ↑ «The enduring legacy of Begum Rokeya»։ The Independent։ 9 December 2016։ Վերցված է 21 April 2019 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 «Begum Rokeya Sakhawat Hossain»։ Sewall-Belmont House Museum։ Sewall-Belmont House & Museum։ Արխիվացված է օրիգինալից 24 June 2016-ին։ Վերցված է 25 June 2016 
  12. ↑ 12,0 12,1 «Begum Rokeya Day on 9 December»։ Dhaka Tribune։ Արխիվացված է օրիգինալից 7 January 2016-ին։ Վերցված է 25 June 2016 
  13. ↑ «BBC Listeners' Poll»։ The Daily Star։ 16 April 2004։ Արխիվացված է օրիգինալից 25 December 2018-ին։ Վերցված է 21 April 2019 
  14. ↑ «Mujib, Tagore, Bose among 'greatest Bengalis of all time'»։ The Hindu։ 17 April 2004։ Արխիվացված է օրիգինալից 25 December 2018-ին։ Վերցված է 21 April 2019 
  15. ↑ Lewton Thomas (2019)։ «Feminist Visions of Science and Utopia in Rokeya Sakhawat Hossain's 'Sultana's Dream'»։ Lady Science։ Վերցված է 23 August 2019 
  16. ↑ Hossain Rokeya Sakhawat (1905)։ Sultana's Dream։ Madras: The Indian Ladies' Magazine 
  17. ↑ Barnita Bagchi (1 October 2003)։ «Rokeya Sakhawat Hossain»։ Վերցված է 16 May 2010 
  18. ↑ «Rokeya's wake-up call to women»։ 9 December 2016։ Վերցված է 31 July 2017 
  19. ↑ «Begum Rokeya's 137th Birthday»։ Google։ 9 December 2017 
  20. ↑ Banerjee Pranotosh (27 May 2014)։ «Remembering Historian Amalendu De»։ Janoswartho Barta։ Chatterjee, Garga (trans.)։ Վերցված է 13 January 2016 
  21. ↑ «Rokeya's unrealised Dream»։ The Daily Star։ Վերցված է 25 June 2016 
  22. ↑ Rubaiyat Hossain։ «Begum Rokeya : The Pioneer Feminist of Bangladesh»։ The Daily Star։ Վերցված է 25 June 2016 
  23. ↑ Arif Billah (23 December 2016)։ «Remembering Begum Rokeya»։ The Daily Star։ Վերցված է 31 July 2017 
  24. ↑ «Begum Rokeya University begins academic activities»։ The Financial Express (Dhaka)։ Արխիվացված է օրիգինալից 1 October 2011-ին։ Վերցված է 15 May 2012 
  25. ↑ «Poet Sufia Kamal's 18th death anniversary Monday»։ Prothom Alo (անգլերեն)։ 20 November 2017։ Վերցված է 21 April 2019 
  26. ↑ Tahmima Anam (28 May 2011)։ «My hero Rokeya Sakhawat Hossain»։ The Guardian։ Վերցված է 31 July 2017 
  27. ↑ «Begum Rokeya Day today»։ The Daily Star։ 9 December 2010 
  28. ↑ «Begum Rokeya Memorial Center, Rangpur»։ Rangpur Chamber Of Commerce & Industry։ Վերցված է 21 April 2019 
  29. ↑ «Begum Rokeya University...»։ The Daily Star (անգլերեն)։ 6 January 2013։ Վերցված է 21 April 2019 

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բեգում_Ռոկեյա&oldid=8854099» էջից