Ֆեմինիստական արվեստ շարժում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Ֆեմինիստական արվեստ շարժում, վերաբերում է միջազգային մակարդակով ֆեմինիստների ջանքերին և վերջնարդյունքներին՝ ուղղված արվեստի ստեղծմանը, որն արտացոլում է կանանց կյանքն ու փորձառությունը, ինչպես նաև ժամանակակից արվեստի ստեղծման և ընկալման հիմքի փոփոխությունը։ Այն նաև փորձում է կանանց ավելի տեսանելի դարձնել արվեստի պատմության և արվեստի գործնական բնագավառներում։ Այն նաև միտում ունի ֆեմինիստական շարժման ներքին մտքերն ու նպատակները պատկերավոր դարձնելու՝ բոլորին ցույց տալու և արվեստի մեջ իմաստ հաղորդելու համար, օգնել է կառուցել նրանց դերը, ովքեր շարունակել են խարխլել արվեստի աշխարհի «հիմնական (և հաճախ առնական) պատմությունը»[1]։ Համապատասխանելով ֆեմինիզմի ընդհանուր զարգացումներին և հաճախ ներառելով ինքնակազմակերպման այնպիսի մարտավարություն, ինչպիսին է գիտակցության բարձրացումը, շարժումն սկսվել է 1960-ական թվականներին և ծաղկել ողջ 1970-ական թվականներին՝ որպես այսպես կոչված ֆեմինիզմի երկրորդ ալիքի արդյունք։ Այն անվանվել է «հետպատերազմյան ժամանակաշրջանում բոլորից ամենաազդեցիկ միջազգային շարժումը»[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1960-ական թվականներն այն ժամանակաշրջանն են, երբ կին արվեստագետները ցանկացել են ձեռք բերել հավասար իրավունքներ տղամարդկանց հետ կայացած արվեստի աշխարհում և ստեղծել ֆեմինիստական արվեստ, հաճախ ոչ ավանդական ձևերով՝ օգնելու «փոխել աշխարհը»[3]։

Լուիզա Բուրժուան (1911-2010) և գերմանաամերիկացի Եվա Հեսսեն (1936-1970) եղել են վաղ ֆեմինիստ արվեստագետներ[3]։

1964 թվականի հուլիսի 20-ին ավանգարդ նկարչուհի, երգչուհի, ակտիվիստ և ֆլյուկսուս շարժման անդամ Յոկո Օնոն ներկայացրել է Cut Piece-ը Ճապոնիայի Կիոտո քաղաքի Յամաիչի համերգասրահում, որտեղ նա եղել է անշարժ նստած, երբ նրա հագուստի մասերը կտրել են, ինչը նշանակել է կանանց նկատմամբ բռնության դեմ բողոքի ակցիա։ Նա այն կրկին կատարել է 1965 թվականին Քարնեգի հոլում[4]։ Նրա որդին՝ Շոնը, 2013 թվականի սեպտեմբերի 15-ին Փարիզի Théâtre le Ranelagh թատրոնում մասնակցել է նկարչի ներկայացմանը։ The Guardian-ի Ջոն Ջոնսն այն համարել է «կատարողական արվեստի երբևէ եղած 10 ամենացնցող գործերից մեկը»[5]։

Մերի Բեթ Էդելսոնը «Ամերիկացի ապրող կին արվեստագետներ կամ Վերջին ընթրիք» (1972) աշխատանքում ներկայացրել է Լեոնարդո դա Վինչիի «Վերջին ընթրիք»-ը՝ նշանավոր կին արվեստագետների գլուխներով՝ կոլաժված Քրիստոսի և նրա առաքյալների գլխին։ Բենգլիսը եղել է այդ նշանավոր կին արվեստագետներից մեկը։ Այս նկարը, անդրադառնալով կրոնական և արվեստի պատմական պատկերագրության դերում կանանց ենթակայությանը, դարձել է «ֆեմինիստական արվեստի շարժման ամենահայտնի պատկերներից մեկը»[6][7]։

Կին արվեստագետները 1970-ական թվականներին, ֆեմինիստական տեսությունից և շարժումից դրդված, սկսել են ֆեմինիստական արվեստ շարժումը։ Ֆեմինիստական արվեստը ներկայացվել է մոդեռնիզմից շեղված, որտեղ կանանց ստեղծած աշխատանքները դասակարգվել են տղամարդկանց ստեղծագործություններից զատ։ Շարժումը զարգացրել է նոր ֆեմինիստական գիտակցություն՝ «կյանքին արձագանքել ու ազատություն... «անխոչընդոտ»` ավանդական տղամարդկանց հիմնական հոսքի կողմից»[8]։ Կամ, ինչպես ասել են Գրիզելդա Պոլոքը և Ռոզիկա Պարկերը՝ Արվեստի առանձնացումը կանանց արվեստից առաջացրել է «կանացի կարծրատիպ»[9]։ Ջուդի Չիկագոյի ընթրիքը գեղարվեստական ինստալացիան խորհրդանշական կերպով ներկայացրել է կանանց պատմությունը, որը նկատելիորեն համարվել է ֆեմինիստական արվեստի առաջին էպիկական գործը[10]։

Ներկայացուցչական իրավահավասարության` պատկերասրահները բարեփոխելու իրենց գործելակերպի պահանջը ծածկագրվել է Արվեստագետների կոալիցիայի (AWC) պահանջների հայտարարության մեջ, որը մշակվել է 1969 թվականին և վերջնական ձևով հրապարակվել 1970 թվականի մարտին։ Մինչ կոալիցիան առաջացել է որպես բողոքի շարժում, հույն կինետիկ քանդակագործ Պանագիոտիս «Տակիս» Վասիլակիսի կողմից 1969 թվականին Նյու Յորքի Ժամանակակից արվեստի թանգարանում ցուցադրությունից նրա «Տելե-քանդակը» (1960) ֆիզիկապես հեռացնելու հետևանքով, նա արագորեն հրապարակել է նկարների լայն ցանկ, ինչն անհրաժեշտ է եղել «ընդհանուր առմամբ արվեստի թանգարաններին»[փա՞ստ]։

Անվճար մուտքի, էթնիկ փոքրամասնությունների ավելի լավ ներկայացվածության, ուշ բացման և պատկերասրահների կողմից արվեստի գործեր չցուցադրելու մասին համաձայնության կողքին՝ առանց նկարչի համաձայնության, AWC-ն պահանջել է, որ թանգարանները «խրախուսեն կին արվեստագետներին հաղթահարել դարավոր վնասը, որը հասցվել է կին արվեստագետի կերպարին` հաստատելով սեռերի հավասար ներկայացվածություն ցուցահանդեսներում, թանգարանային գնումներում և ընտրող հանձնաժողովներում»[11]։

Կան նաև պոստմոդեռնիզմի ֆեմինիստական ձևեր, որոնք ի հայտ են եկել 1980-ական թվականներին։ Ֆեմինիստական արվեստ շարժումն առաջացել է կյանքի սեռական, նյութական, սոցիալական և քաղաքական ասպեկտները և կանացիությունն արտահայտելու նոր միջոց գտնելու պայքարից[12]։ Ֆեմինիստական արվեստ շարժումները 1970-ական թվականներին ի հայտ են եկել ԱՄՆ-ում, Եվրոպայում[13], ներառյալ Իսպանիան[14], Ավստրալիայում, Կանադայում [15] և Լատինական Ամերիկայում[16][17]։

Կանանց արվեստի շարժումները տարածվել են աշխարհով մեկ, այդ թվում՝ Շվեդիայում, Դանիայում, Նորվեգիայում, Ռուսաստանում և Ճապոնիայում, 20-րդ դարի երկրորդ կեսին[18][19]։ Ասիայից, Աֆրիկայից և հատկապես Արևելյան Եվրոպայից 1980-ական թվականների վերջին և 1990-ական թվականներին մեծ թվով կին արվեստագետներ հայտնվել են միջազգային արվեստի ասպարեզում, այն ժամանակ, երբ ժամանակակից արվեստը հայտնի է դարձել ամբողջ աշխարհում[20][21][22]։

Ժամանակակից կին նկարիչների խոշոր ցուցահանդեսները ներառում են` Արվեստը և ֆեմինիստական հեղափոխությունը (Քոնի Բաթլերի կողմից, Սան Ֆրանցիսկոյի ժամանակակից արվեսի թանգարան, 2007 թվական), Համաշխարհային ֆեմինիզմները (Լինդա Նոչլինի և Մաուրա Ռեյլիի կողմից, Բրուքլինի թանգարան, 2007 թվական[23]), Rebelle (Միրջամ Ուեսթենի կողմից, Առնհեմ, 2009 թվական), Արվեստի և ֆեմինիզմի 45 տարիները (Խավիեր Արաքիստանի կողմից, Բիլբաոյի կերպարվեստի թանգարան, 2007 թվական[24], Էլլսը Պոմպիդու կենտրոնում (Փարիզ, 2009-2011 թվականներ, շրջագայել է նաև Սիեթլի արվեստի թանգարանում[25], այս տեղաշարժն արտացոլված է նաև 1990-ական թվականներին ստեղծված ամսագրերում, ինչպիսին է n.paradoxa-ն)[26]։

20-21-րդ դարի արվեստագետներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Kennedy, Victoria (2017 թ․ հուլիսի 19). «What is Feminist Art?». canvas.saatchiart.com. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 28-ին.
  2. ↑ Jeremy Strick, director of the Museum of Contemporary Art in Los Angeles in the Washington Post, 2007
  3. ↑ 3,0 3,1 «Feminist art movement». The Art Story Foundation. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 13-ին.
  4. ↑ Jarett Murphy (2003 թ․ հոկտեմբերի 16). «Crowd Cuts Yoko Ono's Clothing Off». CBS News. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 12-ին.
  5. ↑ Jonathan Jones (2013 թ․ նոյեմբերի 11). «The 10 most shocking performance artworks ever». The Guardian. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 12-ին.
  6. ↑ «Mary Beth Edelson». The Frost Art Museum Drawing Project. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
  7. ↑ «Mary Beth Adelson». Clara - Database of Women Artists. Washington, D.C.: National Museum of Women in the Arts. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 10-ին.
  8. ↑ Deoritha Anne Waters, Three Feminist Perspectives on Visual Media: Influences of the Second Wave Feminist Movement on Women’s Art Education and Their Lives as Artists, ed. Deoritha Anne Waters (Michigan: ProQuest Dissertations Publishing, 2014), 1.
  9. ↑ Rozsika Parker; Griselda Pollock (1981). Old Mistresses: Women, Art and Ideology. Pandora, RKP.
  10. ↑ Jane F. Gerhard (2013 թ․ հունիսի 1). The Dinner Party: Judy Chicago and the Power of Popular Feminism, 1970-2007. University of Georgia Press. էջեր 221–. ISBN 978-0-8203-3675-6.
  11. ↑ Harrison, Charles (2000). Art in theory (Repr. ed.). Oxford [u.a.]: Blackwell. էջեր 901–2. ISBN 0-631-16575-4.
  12. ↑ Entry on feminist art practice by Katy Deepwell in Cheris Kramarae; Dale Spender, eds. (2000 թ․ դեկտեմբերի 1). Routledge International Encyclopedia of Women: Global Women's Issues and Knowledge. Taylor & Francis. էջեր 92–93. ISBN 978-0-415-92088-9.
  13. ↑ Gislind Nabakowski; Peter Gorsen; Sander Helke (1980). Frauen in der Kunst(2 Vols.). Frankfurt, Suhrkamp.
  14. ↑ «Mujeres en les Artes Visuales, Women in the Visual Arts, Spanish chronology». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 21-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 5-ին.
  15. ↑ Marie Rose Arbour Art et Feminisme Exhibition catalogue. Canada: Quebec, Musée d'Art Contemporain, Montreal & Ministere des Affaires Culturelles. 1982
  16. ↑ Catriona Moore (1994). Dissonance: Feminism and the Arts, 1970-1990. Allen and Unwin and Artspace.
  17. ↑ see Andrea Giunta's, Feminist Disruptions in Mexican Art Արխիվացված 2014-10-26 Wayback Machine, 1975-1987 in Number 5 .(c) Artelogie, October 2013.
  18. ↑ Hindsbo, Karen. The Beginning is Always Today: Scandinavian feminist art from the last 20 years. SKMU, Sørlandets Kunstmuseum, 2013.
  19. ↑ Kokatsu, Reiko.Women In-Between: Asian Women Artists 1984-2012. Japan, Fukuoka Asian Art Museum, 2012.
  20. ↑ Gender Check: Masculinity and Femininity in the Art in Eastern Europe Արխիվացված 2017-07-03 Wayback Machine,
  21. ↑ Huangfu, Binghui.(ed).Text and Sub-Text(Singapore: Lasalle-SIA University, 2000).
  22. ↑ Dike, Paul Chike and Oyelola, Patricia. Nigerian Women in Visual Art. National Gallery of Art, Lagos, Nigeria, 2004
  23. ↑ Global Feminisms
  24. ↑ «Kiss Kiss Bang Bang! 45 Years of Art and Feminism». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 7-ին.
  25. ↑ Elles Pompidou. Արխիվացված 2014-03-17 Wayback Machine Seattle Art Museum
  26. ↑ Connor, Maureen (Summer 2002). «Working Notes: Conversation with Katy Deepwell». Art Journal. 61 (2): 32–43. JSTOR 778180.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Juan Vicente Aliaga Gender Battle/A Battala dos Xeneros Spain, Santiago de Compostela, 2007.
  • Juan Aliaga and Maria Laura Rosa Recuperar la Memoria: Experiencias feministas desde el Arte, Argentina y Espana, Ana Navarette and Mujeres Publicas Centro Cultural de Espana, Buenos Aires and CCEBE, Sede Parana, 2013.
  • L. Anderson, A. Livion Ingvarsson, M. Jensner, A. Nystrom, B.Werkmeister, N. Ostlind (eds.) Konstfeminism Helsingborg, Sweden, Dunkers Kulturhaus and Lilevalch Konsthall, 2004.
  • Kathy Battista Re-Negotiating the Body: Feminist Art in 1970s London, I B Tauris, 2011.
  • Carla Bianpoen, Farah Wardani, Wulan Dirgantoro Indonesian Women Artists Jakarta: Yayasan Semirupa Indonesia:2007.
  • Katy Deepwell (ed) New Feminist Art Criticism: Critical Strategies UK, Manchester, Manchester University Press, 1995.
  • Sylvia Eiblmayr Die Frau als Bild: Der weibliche Körper in der Kunst des 20 Jahrhunderts Berlin, Dietrich Reimer, 1993.
  • Isabelle Graw Die bessere Hälfte: Künstlerinnen des 20. und 21. Jahrhunderts Cologne, du Mont Verlag, 2003.
  • Uta Grosenick (ed.) "Women Artists in the 20th and 21st Century" Köln: Taschen GmbH, 2001.
  • Karen Hindsbo The Beginning is Always Today': Scandinavian feminist art from the last 20 years Norway: Saarlandets Kunstmuseum, 2013.
  • Johanna Householder and Tanya Mars (eds) Caught in the Act: an Anthology of Performance Art by Canadian Women Toronto:YYZ Books, 2003.
  • Lucy Lippard From the Center:Feminist Essays on Women's Art New York. Dutton, 1976.
  • Rozsika Parker and Griselda Pollock Framing Feminism: Art and the Women's Movement, 1970-1985 London. Pandora/RKP, 1987.
  • Bojana Pejic (ed) The Gender Check Reader Vienna, MUMOK and Erste Foundation, 2010
  • Griselda Pollock (ed) Generations and Geographies London, Routledge, 1996.
  • Helena Reckitt (ed) Art and Feminism London, Phaidon, 2001
  • Hilary Robinson (scholar)|Hilary Robinson (ed) Visibly Female London, Camden Press, 1987
  • Hilary Robinson (ed) Feminism – Art – Theory: An Anthology, 1968-2000 Oxford. Blackwells, 2001.
  • Araceli Barbosa Sanchez Arte Feminista en los ochenta en Mexico: una perspectiva de genero Mexico: Casa Juan Pablos Centro Cultural, Universidad Autonoma de Estado de Morelos, 2008.
  • Ella Shohat (ed) Talking Visions: Multicultural Feminism in a Transnational Age Cambridge, Massachusetts, MIT:1998
  • Bridget Tracy Tan Women Artists in Singapore Singapore, Select Books and Singapore Art Museum, 2011.
  • Jayne Wark Radical Gestures: Feminism and Performance Art in North America Montreal: McGill-Queen's University Press, 2006.
  • Women Down the Pub (a.k.a. N.Debois Buhl, L.Strombeck, A.Sonjasdotter) Udsight – Feministiske Strategier i Dansk Billedkunst / View – Feminist Strategies in Danish Visual Art Denmark, Informations Vorla, 2004.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆեմինիստական_արվեստ_շարժում&oldid=9360267» էջից