Էլիքսիր

Էլիքսիր, քաղցրահամ հեղուկ, որն օգտագործվում է բուժական նպատակներով^[1]։ Որպես դեղանյութ էլիքսիրը պարունակում է առնվազն մեկ ակտիվ բաղադրիչ։

Ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս բառը ի հայտ է եկել ավելի վաղ միջին անգլերենում՝ սկիզբ առնելոով արաբերենից և անցում կատարելով լատիներենին الإكسير (al-ʾiksīr), որն իր հերթին հին հունարենի արաբականացումն է ξήριον (xērion) «վերքերը չորացնող փոշի» ξηρός (xēros) «չոր» բառից^[1]։ Դարեր շարունակ Էլիքսիրը նախ և առաջ նախատեսված էր ալքիմիայում որպես բաղադրիչ մաս, կամ այն անցում կատարելով հեղուկի, ենթադրվում է, որ կաղապարը վերածում է ոսկու։ Էլիքսիրը նյութ կամ հեղուկ է, որն ըստ երևույթին բուժում է բոլոր հիվանդությունները և հավիտենական կյանք տալիս։

Բաղադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլիքսիրը առնվազն մեկ ակտիվ բաղադրիչի հիդրոալկոհոլային լուծույթ է։

Հիմնականում, ալկոհոլը օգտագործվում է հետևյալ նպատակներով՝

Լուծել ակտիվ բաղադրիչ(ներ)ը և որոշ օժանդակ նյութեր
Կանխել շաքարի բյուրեղացումը
Պահպանել պատրաստի արտադրանքը
Ապահովել արտահայտված համի զգացողությունը
Քողարկել ակտիվ բաղադրիչ(ներ)ի տհաճ համը
Բարելավել համը

Քիչ քանակությամբ ալկոհոլը ակտիվ բաղադրիչները ամբողջապես կլուծի և կստացվի պարզ լուծույթ։ Ալկոհոլի բարձր կոնցենտրացիաները վերջնական արտադրանքին սուր համ են տալիս։

Էլիքսիրը կարող է պարունակել նաև հետևյալ օժանդակ նյութերը՝

Շաքար և/կամ շաքարի փոխարինիչներ, ինչպիսիք են շաքարի պոլիոլները, գլիցերինը և սորբիտոլը։
Կոնսերվատներ, ինչպիսին պարաբենները և բենզոատները և հակաօքսիդանտներն են, ինչպիսին են բութիլացված հիդրօքսիտոլուենը և նատրիումի մետաբիսուլֆիտը։
Բուֆերային նյութեր
Քելատացնող նյութեր, ինչպիսին նատրիումի էթիլենդիամինետրաքացախաթթուն է
Բուրավետիչներ և համի ուժեղացուցիչներ
Գունանյութեր

Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ոչ դեղորայքային էլիքսիրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դրանք օգտագործվում են որպես լուծիչներ կամ հաղորդիչներ բժշկական էլիքսիրների պատրաստման համար։ Ակտիվ բաղադրիչները լուծվում են էթիլային սպիրտի 15-50% խտության լուծույթում․

անուշաբույր էլիքսիրներ (Միացյալ Նահանգների դեղագործություն)
Ոչ ալկոհոլային էլիքսիրներ (Դեղագործական տեղեկատու)
Բենզալդեհիդային բաղադրությամբ էլիքսիրներ (Դեղագործական տեղեկատու)

Բժշկական էլիքսիրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լինում են`

Հակահիստամինային էլիքսիրներ, որոնք օգտագործվում են որպես հակաալերգեն, ինչպիսին քլորֆենիրամինի մալեատն է (Միացյալ Նահանգների դեղագործություն) կամ դիֆենհիդրամինի հիդրոքլորիդը
Հանգստացնող և հիպնոսացնող էլիքսիրներ, որոնք քնաբեր են հանդիսանում
Մանկաբուժական էլիքսիրներ, ինչպիսին է քլորալհիդրատը
խորխաբեր էլիքսիրներ, որոնք նպաստում են արդյունավետ հազին (այսինքն՝ հազ խորխով), ինչպիսին տերպինհիդրատն է

Արևելաասիական վիտամինային ըմպելիքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1950-ական թվականներից ի վեր, ոչ ալկոհոլային և կոֆեին չպարունակող «վիտամինային ըմպելիքները» օրեցօր ավելի էինք տարածվում Արևելյան Ասիայում։ Շուկայում առաջատար էր հանդիսանում Օրոնամինը Օհցուկա դեղագործարանից։ Փաթեթավորված շագանակագույն լուսադիմացկուն շշերում, այս ըմպելիքները մեծ համբավ էին վայելում ծերերի և առողջական խնդիրներ ունեցող անձանց մոտ։ Գործընկերներ ունեն Հարավային Կորեայում և Չինաստանում։

Որպես կանոն, արևմուտքի էներգետիկ ըմպելիքները պարունակում են կոֆեին և թիրախավորում են ավելի երիտասարդ խմբերը։ Դրանք ունեյին գունավոր պիտակներ, որոնց վրա տպագրված է, որ օրեցօր ավելացնում են մարզական կարողությունները։

Պահպանման պայմաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլիքսիրները պետք է պահպանվեն հերմետիկ փակ, լուսադիմացկուն տարաներում ՝ հեռու արևի ուղիղ ճառագայթներից և բարձր ջերմաստիճանից.

Գրականության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Մակրոպուլոսի միջոց», Կարել Չապեկի պիես
«Երկար տարիներ անց», Օլդոս Հաքսլիի վեպը
«Մարսյան խմիչք», Կիր Բուլիչովի վիպակը
«Հինգ գդալ էլիքսիր», Ստրուգացկի եղբայրների վիպակը
«Կրիաների գիրքը», Ռոբերտ Սիլվերբերգի վեպը
«Չելն մեկ միլիոն տարի», Պոլ Ուիլյամս Անդերսոնի վեպը
«Հարրի Փոթերը և Փիլիսոփայական քարը», Ջոան Ռոուլինգի վեպը

Կինեմատոգրաֆիայի մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էներգետիկ ըմպելիք
Համախտանիշ (բժշկություն)՝ դիցաբանական դեղամիջոց բոլոր հիվանդությունների դեմ
Օշարակ
Բուսական թեյ
Թուրմ՝ լուծույթ, որտեղ որպես հիմնական լուծիչ հանդիսանում է ալկոհոլը և պատրաստվում է էթանոլի տարբեր կոնցենտրացիաներով
Երիտասարդության թրմախառնուրդ
Փիլիսոփայական քար

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Elixir» . Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 9 (11th ed.). Cambridge University Press. էջեր 281–282.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էլիքսիր» հոդվածին։

[EB1911-1] 1,0 ^1,1 Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Elixir» . Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 9 (11th ed.). Cambridge University Press. էջեր 281–282.

[1]