«Երվանդ Շահազիզ»–ի խմբագրումների տարբերություն
→Ստեղծագործություններ: Վերադասավորվել է ցուցակը ժամանակագրական կարգով։ |
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) |
||
Տող 6. | Տող 6. | ||
== Կենսագրություն == |
== Կենսագրություն == |
||
[[1870]] թվականին ավարտել է [[Երևան]]ի գավառական [[դպրոց]]ը, [[1879]] թ.՝ [[Մոսկվա]]յի [[Լազարյան ճեմարան]]ը, [[1879]]-[[1882]] թթ.՝ սովորել ճեմարանի լիցեյում։ 1882-[[1917]] թթ.՝ ուսուցիչ, տեսչի օգնական, տեսուչ է եղել [[Նոր Նախիջևան]]ի [[թեմական դպրոց]]ում, [[1918]]-[[1921]] թթ.՝ ուսուցիչ [[Դոնի Ռոստով]]ի աշխատավորական դպրոցում և տեղի հայկական [[թանգարան]]ի վարիչ։ 1918-[[1919]] թթ. խմբագրել է (Ռ․ Բերբերյանի հետ) Նոր Նախիջևանի և Դոնի Ռոստովի հայերի «Հայ համայնք» շաբաթաթերթը։ 1922 թ. հրավիրվել է Երևան, մասնակցել Խորհրդային Հայաստանի կենտրոնական պատմամշակութային թանգարանի ստեղծման աշխատանքներին, նորաստեղծ թանգարանը համալրել Նոր Նախիջևանից բերած արխիվային հարուստ նյութով, թանգարանում աշխատել որպես պատմագրական բաժնի վարիչ<ref>{{Cite web|url=http://echmiadzin.asj-oa.am/235/1/1946-1(35).pdf|website=echmiadzin.asj-oa.am|accessdate=2019-01-13}}</ref>։ [[1938]] թվականից՝ գիտաշխատող գրականության ինստիտուտում ([[1944]] թվականից՝ [[Մանուկ Աբեղյան]]ի անվան)<ref>«Ով ով |
[[1870]] թվականին ավարտել է [[Երևան]]ի գավառական [[դպրոց]]ը, [[1879]] թ.՝ [[Մոսկվա]]յի [[Լազարյան ճեմարան]]ը, [[1879]]-[[1882]] թթ.՝ սովորել ճեմարանի լիցեյում։ 1882-[[1917]] թթ.՝ ուսուցիչ, տեսչի օգնական, տեսուչ է եղել [[Նոր Նախիջևան]]ի [[թեմական դպրոց]]ում, [[1918]]-[[1921]] թթ.՝ ուսուցիչ [[Դոնի Ռոստով]]ի աշխատավորական դպրոցում և տեղի հայկական [[թանգարան]]ի վարիչ։ 1918-[[1919]] թթ. խմբագրել է (Ռ․ Բերբերյանի հետ) Նոր Նախիջևանի և Դոնի Ռոստովի հայերի «Հայ համայնք» շաբաթաթերթը։ 1922 թ. հրավիրվել է Երևան, մասնակցել Խորհրդային Հայաստանի կենտրոնական պատմամշակութային թանգարանի ստեղծման աշխատանքներին, նորաստեղծ թանգարանը համալրել Նոր Նախիջևանից բերած արխիվային հարուստ նյութով, թանգարանում աշխատել որպես պատմագրական բաժնի վարիչ<ref>{{Cite web|url=http://echmiadzin.asj-oa.am/235/1/1946-1(35).pdf|website=echmiadzin.asj-oa.am|accessdate=2019-01-13}}</ref>։ [[1938]] թվականից՝ գիտաշխատող գրականության ինստիտուտում ([[1944]] թվականից՝ [[Մանուկ Աբեղյան]]ի անվան)<ref>«Ով ով է։ Հայեր» հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, գլխավոր խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2007թ.:</ref>։ |
||
Պատմաբանասիրական բազմաթիվ աշխատությունների հեղինակ է։ Պատմական գործերից արժեքավոր են հայ մեծ հեղափոխական-դեմոկրատ [[Միքայել Նալբանդյան]]ի կյանքին ու գործունեությանը նվիրված «Միքայել Ղազարյան Նալբանդյանց» (1897), Նոր Նախիջևանի հայկական գաղթավայրի պատմությանը, ազգային սովորություններին և ավանդույթներին վերաբերող «Նոր-Նախիջևանը և նոր-նախիջեվանցիք» ([[1903]]), «Պատմական պատկերներ» (1903) ուսումնասիրությունները։ Պատմահնագիտական բնույթ ունի «Հին Երևանը» ([[1931]]) աշխատությունը<ref>[https://hraparak.am/post/591fbf30e3d84d0d37fdd5d5 Երվանդ Շահազիզ. «Հին Երևանը»]</ref>։ Բանասիրական ուսումնասիրությունները վերաբերում են [[Խաչատուր Աբովյան]]ին («Դիվան Խաչատուր Աբովյանի», 1940-1948), Միքայել Նալբանդյանին («Դիվան Միքայել Նալբանդյանի», 1932), [[Ռաֆայել Պատկանյան]]ին, Սմբատ Շահազիզին, [[Գաբրիել Սունդուկյան]]ին (հրատարակել է նրանց գրական գործունեությանն առնչվող բազմաթիվ փաստաթղթեր, ճշգրտել և վերլուծել դրանք)։ Անտիպ է Շահազիզի «Չերքեզիա կամ Չերքեզիստան և չերքեզահայք» աշխատությունը<ref>{{Cite web|url=http://haygirk.nla.am/cgi-bin/koha/opac-search.pl?q=au:%22%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A6,%20%D4%B5%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%22|title=Կոհա առցանց քարտարան › Որոնման արդյունքներ համար 'au:"Շահազիզ, Երվանդ"'|website=haygirk.nla.am|language=hy-Armn|accessdate=2019-01-13}}</ref>։ |
Պատմաբանասիրական բազմաթիվ աշխատությունների հեղինակ է։ Պատմական գործերից արժեքավոր են հայ մեծ հեղափոխական-դեմոկրատ [[Միքայել Նալբանդյան]]ի կյանքին ու գործունեությանը նվիրված «Միքայել Ղազարյան Նալբանդյանց» (1897), Նոր Նախիջևանի հայկական գաղթավայրի պատմությանը, ազգային սովորություններին և ավանդույթներին վերաբերող «Նոր-Նախիջևանը և նոր-նախիջեվանցիք» ([[1903]]), «Պատմական պատկերներ» (1903) ուսումնասիրությունները։ Պատմահնագիտական բնույթ ունի «Հին Երևանը» ([[1931]]) աշխատությունը<ref>[https://hraparak.am/post/591fbf30e3d84d0d37fdd5d5 Երվանդ Շահազիզ. «Հին Երևանը»]</ref>։ Բանասիրական ուսումնասիրությունները վերաբերում են [[Խաչատուր Աբովյան]]ին («Դիվան Խաչատուր Աբովյանի», 1940-1948), Միքայել Նալբանդյանին («Դիվան Միքայել Նալբանդյանի», 1932), [[Ռաֆայել Պատկանյան]]ին, Սմբատ Շահազիզին, [[Գաբրիել Սունդուկյան]]ին (հրատարակել է նրանց գրական գործունեությանն առնչվող բազմաթիվ փաստաթղթեր, ճշգրտել և վերլուծել դրանք)։ Անտիպ է Շահազիզի «Չերքեզիա կամ Չերքեզիստան և չերքեզահայք» աշխատությունը<ref>{{Cite web|url=http://haygirk.nla.am/cgi-bin/koha/opac-search.pl?q=au:%22%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A6,%20%D4%B5%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%22|title=Կոհա առցանց քարտարան › Որոնման արդյունքներ համար 'au:"Շահազիզ, Երվանդ"'|website=haygirk.nla.am|language=hy-Armn|accessdate=2019-01-13}}</ref>։ |
||
== Ստեղծագործություններ == |
== Ստեղծագործություններ == |
||
*Նոր Նախիջևանի ուսումնարանական գործի անցեալը, Նոր |
*Նոր Նախիջևանի ուսումնարանական գործի անցեալը, Նոր Նախիջևան։ տպ. Ա. Զամինեանի եւ Վահան Քիրլեանի , 1894։ |
||
* Մկրտիչ Յովսէփեան էմին, Թիֆլիս, |
* Մկրտիչ Յովսէփեան էմին, Թիֆլիս, 1900։ |
||
* Նոր Նախիջեւանի Ս. Խաչվանքը, Թիֆլիս, 1901<ref>[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/hajgirqn/book/surb_1901.pdf Նոր Նախիջեւանի Ս. Խաչվանքը]</ref> |
* Նոր Նախիջեւանի Ս. Խաչվանքը, Թիֆլիս, 1901<ref>[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/hajgirqn/book/surb_1901.pdf Նոր Նախիջեւանի Ս. Խաչվանքը]</ref>։ |
||
*Պատմական պատկերներ, |
*Պատմական պատկերներ, Թիֆլիս։ Տպարան Տ.Մ. Ռօտինեանցի, 1903<ref>{{Cite web|url=http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/hajgirqn/book/patmakan_1903.pdf|title=Պատմական պատկերներ|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>։ |
||
* Խորէն արքեպ. Գալֆայեանը եւ Նալբանդեանի աղցմիքը, |
* Խորէն արքեպ. Գալֆայեանը եւ Նալբանդեանի աղցմիքը, Թիֆլիս։ տպ. Ա. Քութաթելաձեի, 1903։ |
||
*Նոր-Նախիջեւանը եւ Նոր-Նախիջեւանցիք, |
*Նոր-Նախիջեւանը եւ Նոր-Նախիջեւանցիք, Թիֆլիս։ Տպարան Կ. Մարտիրոսեանցի, 1903<ref>[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/hajgirqn/book/nornax_1903.pdf Նոր-Նախիջեւանը եւ Նոր-Նախիջեւանցիք]</ref>։ |
||
*Տէր-Գաբրիել Պատկանեանց, Թիֆլիս, |
*Տէր-Գաբրիել Պատկանեանց, Թիֆլիս, 1910։ |
||
* Հին Յերևանը, Երևան, Պետհրատ, 1931<ref>{{Cite web|url=http://tert.nla.am/archive/HAY%20GIRQ/Ardy/1921-1950/hin_erevany_1931.pdf|title=Հին Յերևանը|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.am/books/about/%D5%80%D5%AB%D5%B6_%D4%B5%D6%80%D5%A5%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A8.html?id=Oz4YAAAACAAJ&redir_esc=y|title=Հին Երեվանը|last=Շահազիզ|first=Երվանդ|date=2003|publisher=Մուղնի Հրատարակչություն|isbn=9789994133017|language=hy}}</ref> |
* Հին Յերևանը, Երևան, Պետհրատ, 1931<ref>{{Cite web|url=http://tert.nla.am/archive/HAY%20GIRQ/Ardy/1921-1950/hin_erevany_1931.pdf|title=Հին Յերևանը|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.am/books/about/%D5%80%D5%AB%D5%B6_%D4%B5%D6%80%D5%A5%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A8.html?id=Oz4YAAAACAAJ&redir_esc=y|title=Հին Երեվանը|last=Շահազիզ|first=Երվանդ|date=2003|publisher=Մուղնի Հրատարակչություն|isbn=9789994133017|language=hy}}</ref>։ |
||
*Դիվան Միքայել |
*Դիվան Միքայել Նալբանդյանի։ [Կյանքն ու գործունեությունը], Երևան, Մելքոնյան ֆոնդի հրատ., 1932: |
||
* Դիվան Խաչատուր Աբովյանի, |
* Դիվան Խաչատուր Աբովյանի, Երևան։ Արմֆան, 1940։ |
||
* Շահազիզ Ե., Սմբատ Շահազիզի կենսագրությունը, |
* Շահազիզ Ե., Սմբատ Շահազիզի կենսագրությունը, Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1944<ref>{{Cite book|url=https://books.google.am/books/about/%D5%8D%D5%B4%D5%A2%D5%A1%D5%BF_%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A6%D5%AB_%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A3.html?id=IP8hHAAACAAJ&redir_esc=y|title=Սմբատ Շահազիզի կենսագրությունը|last=Շահազիզ|first=Երվանդ|date=1944|publisher=ՀՍՍՌ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն|language=hy}}</ref>: |
||
*Խաչատուր Աբովյանի կենսագրությունը, |
*Խաչատուր Աբովյանի կենսագրությունը, Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1945: |
||
* Դիվան Խաչատուր Աբովյանի, |
* Դիվան Խաչատուր Աբովյանի, Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1948: |
||
*Հիշողություններ և |
*Հիշողություններ և դիմաստվերներ։ [Հուշեր հայ ականավոր գրողների, արվեստագետների և մշակույթի գործիչների մասին], Շահազիզ, Երվանդ, Սիմոնյան, Պարգևուհի, Հակոբյան, Պիոն Հովսեփի, Մադոյան, Գևորգ Արշակի (ավագ), Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1980: |
||
* Աշտարակի պատմությունը |
* Աշտարակի պատմությունը ։ Հնագիտական-պատմական տեսություն, Երևան։ Հայաստան, 1987։ |
||
* Հին Երևանը, |
* Հին Երևանը, Երևան։ Մուղնի, Գասպրինտ, 2003։ |
||
== Ծանոթագրություններ == |
== Ծանոթագրություններ == |
17:25, 8 Մարտի 2021-ի տարբերակ
Երվանդ Շահազիզ | |
---|---|
Ծնվել է | հունվարի 13, 1856 |
Ծննդավայր | Աշտարակ, Էջմիածնի գավառ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն |
Մահացել է | օգոստոսի 12, 1951[1] (95 տարեկան) |
Մահվան վայր | Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
Ազգություն | հայ |
Կրթություն | Լազարյան ճեմարան (1879) |
Գիտական աստիճան | բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1944) |
Մասնագիտություն | գրականագետ և պատմաբան |
Պարգևներ և մրցանակներ |
Երվանդ Հովակիմի Շահազիզ (հունվարի 13, 1856, Աշտարակ, Էջմիածնի գավառ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն - օգոստոսի 12, 1951[1], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), հայ խորհրդային գրականագետ, պատմաբան, ազգագրագետ, մանկավարժ։ Բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1944), ՀԽՍՀ գիտությունների վաստակավոր գործիչ (1946)։
Բանաստեղծ Սմբատ Շահազիզի եղբորորդին։
Կենսագրություն
1870 թվականին ավարտել է Երևանի գավառական դպրոցը, 1879 թ.՝ Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանը, 1879-1882 թթ.՝ սովորել ճեմարանի լիցեյում։ 1882-1917 թթ.՝ ուսուցիչ, տեսչի օգնական, տեսուչ է եղել Նոր Նախիջևանի թեմական դպրոցում, 1918-1921 թթ.՝ ուսուցիչ Դոնի Ռոստովի աշխատավորական դպրոցում և տեղի հայկական թանգարանի վարիչ։ 1918-1919 թթ. խմբագրել է (Ռ․ Բերբերյանի հետ) Նոր Նախիջևանի և Դոնի Ռոստովի հայերի «Հայ համայնք» շաբաթաթերթը։ 1922 թ. հրավիրվել է Երևան, մասնակցել Խորհրդային Հայաստանի կենտրոնական պատմամշակութային թանգարանի ստեղծման աշխատանքներին, նորաստեղծ թանգարանը համալրել Նոր Նախիջևանից բերած արխիվային հարուստ նյութով, թանգարանում աշխատել որպես պատմագրական բաժնի վարիչ[2]։ 1938 թվականից՝ գիտաշխատող գրականության ինստիտուտում (1944 թվականից՝ Մանուկ Աբեղյանի անվան)[3]։
Պատմաբանասիրական բազմաթիվ աշխատությունների հեղինակ է։ Պատմական գործերից արժեքավոր են հայ մեծ հեղափոխական-դեմոկրատ Միքայել Նալբանդյանի կյանքին ու գործունեությանը նվիրված «Միքայել Ղազարյան Նալբանդյանց» (1897), Նոր Նախիջևանի հայկական գաղթավայրի պատմությանը, ազգային սովորություններին և ավանդույթներին վերաբերող «Նոր-Նախիջևանը և նոր-նախիջեվանցիք» (1903), «Պատմական պատկերներ» (1903) ուսումնասիրությունները։ Պատմահնագիտական բնույթ ունի «Հին Երևանը» (1931) աշխատությունը[4]։ Բանասիրական ուսումնասիրությունները վերաբերում են Խաչատուր Աբովյանին («Դիվան Խաչատուր Աբովյանի», 1940-1948), Միքայել Նալբանդյանին («Դիվան Միքայել Նալբանդյանի», 1932), Ռաֆայել Պատկանյանին, Սմբատ Շահազիզին, Գաբրիել Սունդուկյանին (հրատարակել է նրանց գրական գործունեությանն առնչվող բազմաթիվ փաստաթղթեր, ճշգրտել և վերլուծել դրանք)։ Անտիպ է Շահազիզի «Չերքեզիա կամ Չերքեզիստան և չերքեզահայք» աշխատությունը[5]։
Ստեղծագործություններ
- Նոր Նախիջևանի ուսումնարանական գործի անցեալը, Նոր Նախիջևան։ տպ. Ա. Զամինեանի եւ Վահան Քիրլեանի , 1894։
- Մկրտիչ Յովսէփեան էմին, Թիֆլիս, 1900։
- Նոր Նախիջեւանի Ս. Խաչվանքը, Թիֆլիս, 1901[6]։
- Պատմական պատկերներ, Թիֆլիս։ Տպարան Տ.Մ. Ռօտինեանցի, 1903[7]։
- Խորէն արքեպ. Գալֆայեանը եւ Նալբանդեանի աղցմիքը, Թիֆլիս։ տպ. Ա. Քութաթելաձեի, 1903։
- Նոր-Նախիջեւանը եւ Նոր-Նախիջեւանցիք, Թիֆլիս։ Տպարան Կ. Մարտիրոսեանցի, 1903[8]։
- Տէր-Գաբրիել Պատկանեանց, Թիֆլիս, 1910։
- Հին Յերևանը, Երևան, Պետհրատ, 1931[9][10]։
- Դիվան Միքայել Նալբանդյանի։ [Կյանքն ու գործունեությունը], Երևան, Մելքոնյան ֆոնդի հրատ., 1932:
- Դիվան Խաչատուր Աբովյանի, Երևան։ Արմֆան, 1940։
- Շահազիզ Ե., Սմբատ Շահազիզի կենսագրությունը, Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1944[11]:
- Խաչատուր Աբովյանի կենսագրությունը, Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1945:
- Դիվան Խաչատուր Աբովյանի, Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1948:
- Հիշողություններ և դիմաստվերներ։ [Հուշեր հայ ականավոր գրողների, արվեստագետների և մշակույթի գործիչների մասին], Շահազիզ, Երվանդ, Սիմոնյան, Պարգևուհի, Հակոբյան, Պիոն Հովսեփի, Մադոյան, Գևորգ Արշակի (ավագ), Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1980:
- Աշտարակի պատմությունը ։ Հնագիտական-պատմական տեսություն, Երևան։ Հայաստան, 1987։
- Հին Երևանը, Երևան։ Մուղնի, Գասպրինտ, 2003։
Ծանոթագրություններ
- ↑ 1,0 1,1 1,2 http://am.hayazg.info/index.php?curid=13041
- ↑ echmiadzin.asj-oa.am (PDF) http://echmiadzin.asj-oa.am/235/1/1946-1(35).pdf. Վերցված է 2019-01-13-ին.
{{cite web}}
: Missing or empty|title=
(օգնություն) - ↑ «Ով ով է։ Հայեր» հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, գլխավոր խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2007թ.:
- ↑ Երվանդ Շահազիզ. «Հին Երևանը»
- ↑ «Կոհա առցանց քարտարան › Որոնման արդյունքներ համար 'au:"Շահազիզ, Երվանդ"'». haygirk.nla.am. Վերցված է 2019-01-13-ին.
- ↑ Նոր Նախիջեւանի Ս. Խաչվանքը
- ↑ «Պատմական պատկերներ» (PDF).
- ↑ Նոր-Նախիջեւանը եւ Նոր-Նախիջեւանցիք
- ↑ «Հին Յերևանը» (PDF).
- ↑ Շահազիզ, Երվանդ (2003). Հին Երեվանը. Մուղնի Հրատարակչություն. ISBN 9789994133017.
- ↑ Շահազիզ, Երվանդ (1944). Սմբատ Շահազիզի կենսագրությունը. ՀՍՍՌ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 417)։ |
Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Երվանդ Շահազիզ» հոդվածին։ |
|
- Հունվարի 13 ծնունդներ
- 1856 ծնունդներ
- Աշտարակ քաղաքում ծնվածներ
- Օգոստոսի 12 մահեր
- 1951 մահեր
- Երևան քաղաքում մահացածներ
- ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Հայ գրականագետներ
- Հայ պատմաբաններ
- Հայ ազգագրագետներ
- Հայ մանկավարժներ
- 1944 մահեր
- Բանասիրական գիտությունների դոկտորներ
- Լազարյան ճեմարանի սաներ