Սեղանաձև լեռ
| Սեղանաձև լեռ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | լեռ և տեսարժան վայր |
| Երկիր |  ՀԱՀ |
| Վարչատարածքային միավոր | Քեյփթաուն |
| Բարձրությունը ծովի մակարդակից | 1087 մետր |
| Հարաբերական բարձրություն | 1055 մետր |
| Պահպանման տարածք | Սեղանաձև լեռան ազգային պարկ |
| Նյութ | ավազաքար |
Սեղանաձև լեռ (Table Mountain նամա լեզվով՝ Huri ‡oaxa, ծովից վեր հառնող լեռ, աֆրիկաանս՝ Tafelberg, անգլ.՝ Table Mountain), տափակ գագաթով լեռ, որտեղից գեղատեսիլ համայնապատկեր է բացվում դեպի հարավաֆրիկյան Քեյփթաուն քաղաք։ Քաղաքի տեսարժանություններից մեկն է, ուր հասնելու համար շատ զբոսաշրջիկներ օգտվում են այնտեղ բարձրացող ճոպանուղուց, ոմանք էլ նախընտրում են քայլելով հասնել գագաթ[1]։ Լեռն ընդգրկված է Սեղանաձև լեռան ազգային պարկի կազմում։ Այստեղ կա բազմազան կենդանական և բուսական աշխարհ, որի մեծ մասն էնդեմիկ է[2]։
Առանձնահատկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սեղանաձև լեռան գլխավոր առանձնահատկությունն 3 կմ տպավորիչ ժայռերով եզրավորված հարթավայրն է։ Արևելյան կողալանջին Դևիլս Փիք և արևմտյան կողալանջին Լայնս Հեդ գագաթներով բարձրավանդակը ձևավորում է Քեյփթաունի հետնաֆոնը։ Լեռնագագաթների այս ընդարձակ կորագիծը Սիգնալ Հիլի հետ միասին ձևավորում է Սիթի Բաուլը և Սեղանաձև ծովախորշի նավահանգստի բնական ամֆիթատրոնը։ Սեղանաձև լեռան ամենաբարձր կետը գտնվում է արևելյան ծայրեզրին և նշվում է 1865 թվականին սըր Թոմաս Մաքլերի կողմից եռանկյունաչափական ուսումնասիրության համար կառուցված Մաքլերի խութանշան քարակույտով։ Այն գտնվում է ծովի մակարդակից ավելի քան 1086 մետր բարձրության վրա և մոտ 19 մետրով ավելի բարձր է, քան արևմտյան սարահարթի ճոպանուղու կայանը։
Հիմնական սարահարթի ժայռերը բաժանված են Platteklip կիրճով («Հարթ քարե կիրճ»), որը դեպի գագաթ ապահովում է հեշտ և ուղղակի վերելք, և այն ուղեգիծն է, որով անցել է Անտոնիո դե Սալդանյան 1503 թվականին[3]։
Լեռան հարթ գագաթը հաճախ ծածկված է լեռնագրական ամպերով, որոնք ձևավորվում են, երբ հարավարևելյան քամին ջերմային օդով ուղղվում է լեռան լանջեր, որտեղ թանձր խոնավությունը ձևավորում է «սեղանաձև սփռոցը» կամ ամպը։ Ըստ լեգենդի՝ այս երևույթը ծխելու մրցակցություն է Դևիլս Փիք գագաթի և տեղացի ծովահենների միջև, որը կոչվում է Van Hunks[4]: Երևացող «սեղանաձև սփռոցը» խորհրդանշում է մրցակցությունը։
Սեղանաձև լեռը գտնվում է ավազաքարե (աշխարհագրական ձևավորում) լեռնաշղթայի հյուսիսային եզրին, որը կազմում է Կապի թերակղզու ողնաշարը, որը 50 կմ վերջնասահմանով հասնում է հարավ դեպի Բարեհուսո հրվանդան և Քեյփ Փոյնթ։ Սեղանաձև լեռան հարավային մասում հարավային «սարահարթն» է, որը մի փոքր ավելի ցածր բարձրության վրա է, քան Սեղանաձև լեռան հարթավայրը (մոտ 1000 մ), որը կոչվում է "Բեք Թեյբլ" և Կոնստանցիա Նեք-Հութ Բեյ հովտով ձգվում է մոտավորապես 6 կմ։ Բեք Թեյբլի ատլանտյան կողմը հայտնի է որպես Տասներկու առաքյալներ և ձգվում է Քլուֆ Նեքից (Սեղանաձև լեռան և Լայնս Հեդի միջև ընկած հատված)։ Թերակղզու լեռնային շղթայի արևելյան հատվածը տարածվում է Դևիլս Փիքից դեպի Սեղանաձև լեռան արևելյան կողմ և Նեք Թեյբլից դեպի Կոնստանցիա Նեք, ինչպես արևմտյան կողմում։ Այն ավելի հայտնի է ստորին լեռնաշղթաների պահպանման տարածքների անուններով՝ Groote Schuur Estate, Newlands Forest, Կիրստենբոշ ազգային բուսաբանական այգի, Cecilia Park և Constantia Nek:
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մոտ 2000 տարի առաջ հոտենտոտները հյուսիսից գաղթել են դեպի Կապի թերակղզի, իրենց հետ բերելով անասնահոտերը։ Հոտենտոտները համարվում էին գերակշռող տեղական ցեղ, երբ եվրոպացիներն առաջինը նավարկեցին Թեյբլ ծովախորշ։
Անտոնիո դե Սալդանյան առաջին եվրոպացին էր, որ ոտք դրեց Թեյբլ ծովախորշ։ 1503 թվականին նա բարձրացավ լեռը և այն անվանեց Taboa do Cabo (Քեյթի սեղան, իր հայրենի պորտուգալերենով)։ Պորտուգալացու ժայռի վրա փորագրված մեծ խաչի հետագիծը դեռևս տեսանելի է Լայնս Հեդ գագաթին։
1796 թվականին, երբ բրիտանացիները գրավեցին Քեյփը, գեներալ-մայոր Ջեյմս հենրի Քրեյգը պատվիրեց Սեղանաձև լեռան վրա կառուցել երեք բլոկհաուզ՝ Թագավորի, Յորքի դուքսի (հետագայում վերանվանվեց թագուհու բլոկհաուզ) և Ուելսի արքայազնի։ Դրանցից երկուսն այսօր ավերակ են, բայց Թագավորի բլոկհաուզը դեռևս լավ վիճակում է[5][6][7] և այնտեղ հեշտությամբ կարելի է հասնել Ռոդսի հուշահամալիրից։
1896-1907 թվականներին Քեյփթաուն քաղաքի ջրի կարիքներն ապահովելու համար Բեք Թեյբլում բացվել են հինգ ամբարտակներ` Վուդհեդ, Հելի-Հաչինսոն, Դե Վիլիերս, Ալեքսանդրիա և Վիկտորյա ջրամբարները։ Քեմփս բեյից Kasteelspoort կիրճով իջնող ճոպանուղին օգտագործվել է տեղափոխելու նյութերն ու աշխատուժը։ Լեռան գագաթին գտնվող Հելի-Հաչինսոն ամբարտակի մոտ տեղակայված Ջրմուղ թանգարանում պահվում է այս շրջանից լավ պահպանված շոգեքարշ լոկոմոտիվը։ Այն օգտագործվել է լեռան հարթ գագաթին պատնեշի համար նյութեր տեղափոխելու համար։
1930-ական թվականների կեսերին սկսեցին Կապի թերակղզում ազգային պարկի շուրջ համաձայնությունները։ 1986 թվականի Մեծ հրդեհից հետո Cape Times սկսեց «փրկենք լեռը» քարոզարշավը, և 1989 թվականին ստեղծվեց Կապի թերակղզու պաշտպանված բնական միջավայրը (CPPNE): Այնուամենայնիվ, շրջակա միջավայրի կառավարումը դեռևս թույլ էր և 1991 թվականի մեկ այլ մեծ հրդեհից հետո գլխավոր դատախազ Ֆրանկ Քանը նշանակվել է կառավարելու Կապի թերակղզու պաշտպանված բնական միջավայրը։ 1995 թվականին պրոֆեսոր Բրայան Հանթլին խորհուրդ տվեց, որ SANParks-ը ապահովի Կապի թերակղզու պաշտպանված բնական միջավայրի կառավարումը և 1998 թվականի ապրիլին ստորագրվեց համաձայնագրի SANParks-ին 39500 ակր փոխանցելու մասին։ 1998 թվականի մայիսի 29-ին նախագահ Նելսոն Մանդելան հայտնեց Կապի թերակղզու ազգային պարկի մասին։ Այգին հետագայում վերանվանվել է Սեղանաձև լեռան ազգային պարկ[8]։
Հրդեհները տարածված են լեռան վրա։ Մեծ հրդեհներ են առաջացել 2006 թվականի հունվարին, երբ այրվել է մեծ քանակությամբ բուսականություն և մահացել է մեկ զբոսաշրջիկ[9] և 2005 թվականին։
2011 թվականի նոյեմբերին Սեղանաձև լեռն անվանվել է Բնության նոր 7 հրաշալիքներից մեկը[10]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Table Mountain in Cape Town». www.vibescout.com (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 6-ին.
- ↑ «15 Things You Didn't Know About Table Mountain». 2017.
- ↑ «Table Mountain». BootsnAll Travel. 2002 թ․ դեկտեմբեր. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 2-ին. Վերցված է 2006 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
- ↑ «Cape Town Info». Վերցված է 2009 թ․ մարտի 27-ին.
- ↑ «The First British Occupation (1795–1803)». The Fortress Study Group. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 11-ին. Վերցված է 2009 թ․ փետրվարի 1-ին.
- ↑ «Kings Block House». Cape of Good Hope Living Heritage. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2009 թ․ փետրվարի 1-ին.
- ↑ «THE BATTLE OF BLAAUWBERG - 200 YEARS AGO». Military History Journal. The South African Military History Society. 13 (4). Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ Pooley, Simon (2014). Burning Table Mountain: an environmental history of the Cape Peninsula. London / Cape Town: Palgrave / UCT Press. էջեր 135–161. ISBN 978-1-349-49059-2.
- ↑ Pooley, Simon (2015 թ․ մարտի 6). «Independent Online». Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 10-ին – via Google.
- ↑ «The Provisional New 7 Wonders of Nature». new7wonders.com. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Table Mountain National Park official site
- South African Hiking Trail Guide Արխիվացված 2019-01-02 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սեղանաձև լեռ» հոդվածին։ |
| ||||||||||
