Մասոնականություն
| Այս հոդվածը մաս է կազմում հետևյալ թեմայով հոդվածաշարի՝ |
| Մասոնականություն |
|---|
 |
Մասոնականություն (նաև. Ազատ Որմնադրություն, ֆրանսերեն. franc-maçonnerie, անգլերեն. freemasonry), եղբայրական միաբանություն, որի ակունքները ձգվում են դեպի դարերի խորքը, միջին դարերում ձևավորվելով, իր մեջ է ներառում համաշխարհային մշակութափիլիսոփայական տարբեր ուղղությունների ժառանգությունը՝ որպես իմացաբանական համակարգ։ Սահմանվում է, որպես բարոյականության յուրահատուկ համակարգ, քողարկված այլաբանություններով և ներկայացված խորհրդանիշերով. նպատակն է մարդ-անհատի բարոյական կատարելագործումը, «առաքինության հոգևոր տաճարի» կառուցումը (այստեղից էլ «որմնադիր» անվանումը)։ Մասոնական կազմակերպության անդամները կոչվում են մասոններ. անվանումը ծագում է ֆրանսերեն franc-maçon-ից (հին ֆրանսերեն. masson, անգլերեն. freemason, «ազատ որմնադիր»), օգտագործվում է նաև այդ եզրի բառացի թարգմանությունը։
Մասոնությունը ծագել է Անգլիայում և Շոտլանդիայում 15-րդ և 16-րդ դարերում, կազմավորվել է 1717 թվականին Լոնդոնում։ Այնուհետև տարածվել են նաև այլ երկրներում։ Ֆրանսիայում մասոններն առաջին անգամ ի հայտ են եկել «Ազատ քարտաշների միություն» անվանմամբ։
Դավադրության տեսություններին հավատող մարդիկ կարծում են, որ մասոնները կապված են Իլյումինանտների հետ և ղեկավարում են համաշխարհային քաղաքականությունը։
Շատ իսլամական երկրներ մասոնությունը կապում են հակասեմիտիզմի ու սիոնիզմի հետ։ Այդ պատճառով բազմաթիվ իսլամական երկրներ արգելել են մասոնական Օթյակներն իրենց երկրներում։ Սակայն Թուրքիան, Մարոկկոն և Եգիպտոսը թույլ են տալիս մասոնական գործունեությունը։
Մասոնական օթյակների (լոժաների) անդամներ են եղել պատմությանը շատ հայտնի և տաղանդավոր մարդիկ։ Ինչպես հայտնի հասարակական-քաղաքական գործիչներ, պետությունների ղեկավարներ, արքաներ, այնպես էլ նկարիչներ, ճարտարապետներ և երգահաններ։ Պատմությանը հայտնի են շատ դեպքեր, երբ այդ շարժումը հետապնդվել է տարբեր պետություններում, իսկ շարժման մասնակիցները հալածանքների են արժանացել։
Ներկայում մասոնությունն ամբողջ աշխարհում ունի շուրջ վեց միլիոն անդամ, որից միայն 480 հազարը՝ Անգլիայում, Իռլանդիայում և Շոտլանդիայում, 2 միլիոնը ԱՄՆ-ում։[փա՞ստ] Մասոնական օթյակներ կան աշխարհի բազմաթիվ երկրներում այդ թվում նաև Հայաստանում[1][2]։
Նախապատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մասոնների լեգենդար պատմությունը գրողների մի մասին տանում է մինչև Ադամ, իսկ մնացածների մինչև Սալոմոնի տաճարի կառուցումը։ Ավելի համեստ հետազոտողները մասոնականության արմատները գտնում էին Պյութագորասականների, Եսեյնների, առաջին քրիստոնյաների և Տամպլիերների մոտ։ Միայն XIX դարի կեսերին Կլոսսը շատ հստակ ցույց տվեց այն, որ մասոնական միությունը առաջացել է ազատ որմնադիրների եղբայրությունից կամ միջնադարյան շինարարական արտելներից[3][4]։
Միջնադարյան Եվրոպայում ազատ շինարարական արտելների գոյության մասին ամենահին ապացույցները վերագրվում են 643 թվականին, նրա մասին հիշատակում են լանգոբարդների արքա Ռոտարի հրովարտակներում։ Գոթիկայի ժամանակներում ահռելի եկեղեցական շինությունների կառուցումը տևում էր ամբողջ հարյուրամյակներ, որի ընթացքում աշխատողները և նկարիչները, որոնք բնակություն էին հաստատում կառույցների մոտակայքում (նրանց գործիքները պահվում էին հատուկ բարաքներում, անգլ.՝ Lodge), հետզհետե մտնում էին ավելի սերտ հարաբերությունների մեջ։ Այդ միությունները ժամանակի հետ ընդունեցին համքարային կազմակերպությանը, ստեղծվեցին անդամների միջև հարաբերությունների կանոններ, նոր ընկերների ներմուծման, անդամների միջև առաջացած խնդիրների լուծման կանոններ և այլն։ Այդ ամենի հետ մեկտեղ ընդունվեցին հայտնի ծիսակարգերը միության կյանքի տարբեր իրավիճակների վերաբերյալ[4][5]։
Համքարային կազմակերպությունների շինարարական աշխատանքները, անպայմանորեն, ուղղված էր Անգլիայի տաճարների կառուցմանը, որտեղ քարտաշները պաշտոնական փաստաթղթերում ստացան Freemason, Free-Stone-Mason անվանումը։ Անգլիայում շինարարական օթյակների առաջացման հանգամանքները շատ մութ են։ Մասնավորապես շատ կասկածելի է ներկայացված 926 թվականին հրովարտակը, որի համաձայն արքա Էթելսթանը իբրև թե Յորքի ազատ քարտաշներին ուղղված հրովարտակը, որով հիման վրա կայացվեց որոշում սկսել շինարարական արտելների պատմությունը Անգլիայում[6]։ Ժամանակակից մասոնական գրականության մեջ նշվում է մոտավորապես 20 հին ձեռագրեր յուրահատուկ մասոնական գրություններով, որոնք վերաբերվում են հին ժամանակաշրջաններին։ Նրանցից ամենահինը վերագրվում է XIV դարին, դա «Regius» պոեմն է, որի հին ձեռագիրը գտնվել է Բրիտանական թանգարանի ին արքայական գրադարանում 1830–ական թվականներին[7]։.
XVII դարի ընթացքում շինարարական ընկերությունները Եվրոպայում արագորեն սկսեցին կազմաքանդվել և XVIII դարի սկզբին գրեթե դադարեցին գոյություն ունենալ՝ գոթական տաճարների կառուցման դադարեցման հետ զուգահեռ։ Անգլիական օթնյակների նոր վերածնունդին օգնեց այն հանգամանքը, որ XVI դարի վերջերից այդտեղ սկսեցին մուտք ունենալ նաև այն անձիք, որոնք չէին հանդիսանում շինարարական համքարությունների հետ՝ այդպես կոչված «կողքի որմնադիրները», հարուստները և գիտնական մարդիկ, որոնք իրենց հետ օթյակներ բերեցին զարգացնող էլեմենտներ։ Նրանցից առաջինը պետք է անվանել լոնդոնյան անտիկվար Էլիաս Էշմոլը, որի ներգրավման մասին գրառումը պահպանվել է իր օրագրում, ըստ որի նա 1646 թվականի հոկտեմբերի 16 Լանկշիրի դքսության Ուորինգթոն քաղաքի օթյակներից մեկում դարձել է միության անդամ[8]։XVII դարի վերջին տարիներին օթյակին միացավ Վիլհելմ III Օրանացիին, որի պատճառով որմադիրների աշխատանքը ստացավ թագավորական արվեստ անվանումը[9]։. Հավանաբար այդ ժամանակ լուսավորված որնադիրների մոտ ի հայտ եկավ գաղափար, օգտագործել շինարարական ընկերությունների շղթան, որոնք ինչ որ առումով համարվում էին մարդասիրական կազմակերպություններ, և նրանց մեջ նոր շունչ ներդնելով ստեղծել համաշխարհային մարդասիրական սիրո նոր գործ։
Սկզբունքներ և Գործունեություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Չնայած որ, մասոնականությունը երբեմն անվանում են գաղտնի, իրենք մասոնները պնդում են, որ ավելի ճիշտ է ասել որ դա Էզոթերիզմիկական հասարակություն է, որի որոշակի կողմերը հանդիսանում են ոչ հասարակական կամ գաղտնի[10]։ Ըստ տարածված ասույթի XXI դարում ֆրանկմասոնականությունը դարձել է ավելի շատ «հասարակություն գաղտնիքներով» քան «գաղտնի հասարակություն»։ Ժամանակակից ֆրանկմասոնների ոչ հասարակական կողմը դարձել է անդամներին ճանաչելու մեթոդները և ծիսակարգերի որոշակի մեթոդները[11]։
Չնայած կազմակեպության տարատեսակ գործունեության, նրա հիմնական բնագավառը հանդիսանում է բարեգործությունը, բարոյական կատարելություն (որը մեծ մասամբ պահանջում է հավատ Վերին Էությանը), ինչպես նաև եղբայրական միջավայրում ընկերության զարգացում և ամրապնդում, որին ի սկզբանե դրթում է «Անդերսոնի կանոնադրությունը»[12][13]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Hodapp, Christopher. Freemasons for Dummies. https://archive.today/20121224155857/www.ugle.org.uk/what-is-masonry/frequently-asked-questions//
- ↑ Hodapp, Christopher. Freemasons for Dummies. Indianapolis: Wiley, 2005. p. 52.
- ↑ Карпачёв С. П. Путеводитель по масонским тайнам. — М.: Центр гуманитарного образования (ЦГО), 2003. — 7 с. — (Библиотека вольного каменщика). — 2 500 экз. — ISBN 5-7662-0143-5
- ↑ 4,0 4,1 Пыпин А. Н. // Вестник Европы. Т. 2. 1867. С. 68.
- ↑ Муратова К. М. Мастера французской готики. М., 1988. С. 143
- ↑ Муратова К. М. Мастера французской готики. М., 1988. С. 143; впервые сомнения высказал Шнаази в своей «Истории искусств», см. Пыпин А. Н. // Вестник Европы. Т. 2. 1867. С. 69.
- ↑ Poem on the constitutions of masonry. Translated by James Orchard Halliwell. // World’s masonic register. Philadelphia: J. B. Lippincott & Co., 1860. Pag. 17
- ↑ Френсис Йейтс. Розенкрейцерское просвещение. М., 1999. С.369.
- ↑ Пыпин А. Н. // Вестник Европы. Т. 2. 1867. С. 70.
- ↑ United Grand Lodge of England Aims and Relationships of the Craft // Constitutions of the Antient Fraternity of Free and Accepted Masons. — London: Freemason's Hall, 2005. — С. x—xii.
- ↑ Freemasons. Emulation Lodge of Improvement (London, England) Emulation Ritual. — London: Lewis Masonic, 1991. — ISBN 978-0-85318-187-3
- ↑ Морамарко М. Масонство в прошлом и настоящем / Пер. с ит. / Вступ. ст. и общ. ред. В. И. Уколовой. — М.: Прогресс, 1989. — 304 с. — ISBN 5-01-002055-6
- ↑ «ЭНЦИКЛОПЕДИЯ БЛАГОТВОРИТЕЛЬНОСТИ САНКТ-ПЕТЕРБУРГ».
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Մասոնականություն կատեգորիայում։ |