Կոնստանդին Քրիստոֆորիդի
Կոնստանդին Քրիստոֆորիդի | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1827[1][2] |
| Ծննդավայր | Էլբասան, Elbasan municipality |
| Վախճանվել է | 1895[1][2] |
| Վախճանի վայր | Էլբասան, Elbasan municipality |
| Գրական անուն | Kristoforidhi |
| Մասնագիտություն | բառարանագիր, լեզվաբան, թարգմանիչ, գրող և աստվածաշնչի թարգմանիչ |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Օսմանյան կայսրություն |
| Կրթություն | Զոսիմայա դպրոց և Malta Protestant College? |
 Kostandin Kristoforidhi Վիքիպահեստում | |
Կոնստանդին Քրիստոֆորիդի (իրական անունը և ազգանունը` Կոստանդին Նդելկա, ալբ․՝ Kostandin Kristoforidhi, 1827[1][2], Էլբասան, Elbasan municipality - 1895[1][2], Էլբասան, Elbasan municipality), ալբանացի բանասեր, թարգմանիչ, բառարանագիր և գրող, որը մեծապես նպաստել է ալբաներեն գրական լեզվի կայացմանը։ 19-րդ դարի վերջին ալբանական ազգային շարժման նշանավոր դեմքերից մեկը։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
.jpg)
.jpg)
Ծնվել է Էլբասան քաղաքում։ Ուղղափառ արհեստավորի որդի էր։ 1850 թվականին ավարտել է Յանինայի հունալեզու վարժարանը, որտեղ նա ընկերացել է Յոհան Գեորգ ֆոն Հանի հետ` օգնելով նրան սովորել ալբաներեն և գրել գերմաներեն-ալբաներեն բառարան[3][4]։
1856 կամ 1857 թվականներին նա միացավ Իզմիրի բողոքական եկեղեցուն` այդպիսով դառնալով առաջին հայտնի ալբանացի բողոքականը[5]։
1857 թվականին մեկնեել է Ստամբուլ, որտեղ օսմանյան իշխանություններին ուղղված ալբանական լեզվի պաշտպանության հուշագիր է պատրաստել։
1860 թվականին ժամանել է Մալթա, որտեղ ավարտել է Նոր Կտակարանի ալբաներեն թարգմանությունը։ Մալթայից ուղևորվել է Թունիս, որտեղ մինչև 1865 թվականը աշխատել է որպես ուսուցիչ։ Նույն թվականին համագործակցություն է հաստատել բրիտանական և արտասահմանյան աստվածաշնչյան ընկերության հետ[6][7]։ Այդ ժամանակ էլ դարձել է ալբանական ազգային շարժման մասնակից` հանդես գալով Օսմանյան կայսրության սահմաններում ալբանական հողերի ինքնավարության օգտին[8]։
Աշխատակցել է «Albania» ամսագրին։
Նա գիտեր ալբաներեն, հունարեն, լատիներեն, եբրայերեն, անգլերեն, իտալերեն, թուրքերեն, բուլղարերեն, արաբերեն, ֆրանսերեն և գերմաներեն։
Գիտական և ստեղծագործական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայտնի է նրանով, որ 1872 թվականին առաջինն է Նոր Կտակարանը թարգմանել ալբանական լեզվի բարբառներից մեկով, իսկ 1879 թվականին նաև թարգմանել է տոսկերենով (ալբաներենի բարբառներից)։ Թարգմանություն կատարելով երկու բարբառներով` հիմք է դրել երկու բարբառների` ազգային ալբաներենի հետ միավորման համար։
Բացի այդ` Քրիստոֆորիդիի կարևորագույն աշխատություններն են «Ալբաներեն-հունարեն բառարանը» (1904), «Ալբաներենի քերականությունը» (1882), «Այբբենարանը» (1872), ինչպես նաև ալբանական լեզվի բազմաթիվ ուսումնասիրությունները։
Կյանքի վերջին տարիներին պատմվածքների ժողովածու է պատրաստել լեռնցիների կյանքից (Gjahu and malësorëve), որը հրապարակվել է նրա մահից հետո։
Նա ալբաներենի զարգացումը համարել է ալբանացի ժողովրդի պահպանման համար կարևոր և իր կյանքի մեծ մասը նվիրել է լեզվի ուսումնասիրությանը` շրջելով Ալբանիայով և նյութեր հավաքելով[7]։ Այդ ջանքերի արդյունքը դարձել է նրա ամենակարևոր աշխատանքը` «Ալբաներենի բառարանը» (հունարեն՝ Λεξικόν της Αλβανικής Γλώσσης, ալբ․՝ Fjalori i Gjuhës Shqipe)` հրատարակված Աթենքում[6][9] 1904 թվականին՝ Քրիստոֆորիդիի կազմելուց 25 տարի անց։ Այն գրվել է հունարեն[10]։
Ընտրված հրապարակումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Istoria e shkronjësë shënjtëruarë. (1872)
- Λεξικὸν τῆς ἀλβανικῆς γλώσσης Lexikon tēs albanikēs glōssēs (Greek-Albanian Dictionary)
- Γραμματική τῆς γλώσσης κατὰ τὴν τοσκικὴν διάλεκτον Grammatikē tēs glossēs kata tēn toskikēn dialekton (1882)
- Abetare. (ABC-Primer, Gheg 1867, Tosk 1868)
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Սովետական մեծ հանրագիտարան։ 3-րդ հրատարակություն
- Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. New York: I.B. Tauris, 2012, s. 257. ISBN 978-1-78076-431-3.(անգլ.)
- Stuart Mann: Albanian Literature: An Outline of Prose, Poetry, and Drama. Londyn: 1955.(անգլ.)
- George Gawrych: The Crescent and the Eagle: Ottoman Rule, Islam and the Albanians, 1874—1913. New York: 2006.(անգլ.)
Հետագա ընթերցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- The New Testament of Kristoforidhi (1872 publication in gheg Albanian)
- The New Testament of Kristoforidhi (1872 publication in tosk Albanian)
- Genesis, translation of Kristoforidhi (1889 publication in tosk Albanian)
- Kostandin Kristoforidhi e la biblia Albanese. In: Besa. Nr. 193, Jg. 2007. S. 2–7.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 CONOR.SR
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 MAK (польск.)
- ↑ Gawrych 2006, էջեր. 20–21.
- ↑ Robert Elsie (2012 թ․ դեկտեմբերի 24). A Biographical Dictionary of Albanian History. I.B.Tauris. էջ 257. ISBN 978-1-78076-431-3. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 7-ին.
- ↑ «Smyrna Station». The Gospel in Turkey: Being the Third Annual Report of the Turkish Missions-Aid Society: 20–21. 1857.
- ↑ 6,0 6,1 Skendi, Stavro (1967). The Albanian national awakening. Princeton: Princeton University Press. էջեր 122–123. ISBN 9781400847761.
- ↑ 7,0 7,1 Gawrych 2006, էջ. 20.
- ↑ Gawrych 2006, էջ. 44.
- ↑ Gawrych, George (2006). The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913. London: IB Tauris. էջեր 20, 130. ISBN 9781845112875.
- ↑ Lloshi p. 9.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Կոնստանդին Քրիստոֆորիդի Արխիվացված 2021-01-28 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կոնստանդին Քրիստոֆորիդի» հոդվածին։ |
| ||||||||
